Real Academia Galega

I es a noite, i es a aurora

Anxo Angueira — 2024-04-26

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Anxo Angueira Viturro e resposta da excelentísima señora dona Chus Pato

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 27 de abril de 2024 no Auditorio municipal de Padrón.

O seu discurso centrouse na poética da luz en Rosalía de Castro, un elemento que en Rosalía funciona como símbolo tanto da dimensión social como existencial da súa obra e que reforza dende a reivindicación do espertar político de Galicia nas páxinas de Cantares gallegos ata o reflexo das complexidades do eu nos versos de “Negra sombra”.

Memoria de actividades 2023

Real Academia Galega — 2024-04-18

Memoria das actividades desenvolvidas pola Real Academia Galega durante o ano 2023, aprobada no plenario ordinario celebrado o 6 de abril de 2024.

Poesía e sociedade de onte a hoxe

Celso Emilio Ferreiro — 2024-03-18

Poesía e sociedade conforman un binomio indisoluble. A poesía social ou comprometida ocupou un lugar sobranceiro dentro da historia da literatura e a cultura galegas, convertendo a palabra nunha ferramenta de análise e de intervención. Onde se atopa hoxe esa dicotomía? Segue sendo posible crer no poder transformador da literatura na etapa posmoderna?

En diálogo con Celso Emilio Ferreiro, poetas da actualidade volven debater sobre a tensión e a relación entre palabra e sociedade, ética e estética, arte e compromiso.

Índice

Víctor F. Freixanes. A palabra solidaria
Xesús Alonso Montero. Arenga sobre Celso Emilio Ferreiro e a chamada poesía social con algunhas páxinas pouco gasalleiras para certos poetas puros e, sobre todo, para os poetas turrieburnistas e, tamén, os nefelibatas, que son os que andan polas nubes

TEXTOS

Anxo Angueira. Monólogo do vello traballador | Co metal
Rosalía Fernández Rial. Hirmaus | A reflexión
Ana Romaní. María Soliña | de que restos
Oriana Méndez. O medo | Cruza
Chus Pato. Índices estadísticos pra un plan de desenrolo | [Un fento abre]
Ismael Ramos. Os ratos | Tres guineas
Alfonso Pexegueiro. Longa noite de pedra | azul e loucura dixo
Rafa Vilar. As raigames | As raíces
Marilar Aleixandre. Nota necrolóxica | fillas do centauro

Actuación musical

García Mc
- Deitado frente ao mar...
- Son un pasmón
- Libremente
- O meu reinado

Violino, Inglesa e o libro xigante

Xoán Babarro — 2024-03-01

O violín de Luísa Villata, a guitarra inglesa de Rosalía e unha pequena de pelo escuro e ollos da cor do loureiro presentan a vida e a obra de Luísa Villalta aos nenos e ás nenas.

Entre páxinas cheas de historias

Fernando Pereira González — 2023-12-31

Manuel Murguía foi unha das personalidades máis importantes de Galicia durante a segunda metade do século XIX e comezos do século XX. A súa vida estivo consagrada a dar a coñecer a historia e a cultura galegas para dignificalas entre os seus contemporáneos. Foi tamén unha vida que transcorreu entre papeis escritos, pois o seu continuo labor a prol de Galicia levouno a consultar unha gran cantidade de libros, de revistas e de manuscritos, moitos dos cales ademais formaron parte da súa biblioteca persoal. Grazas a que gozou dunha longa existencia e a que tivo unha intensa actividade intelectual, esa biblioteca chegou a contar con centos de volumes de temática variada, aínda que cun claro predominio da historia, da literatura e da arte.

Nas páxinas deste traballo presentamos o catálogo dos materiais impresos —libros, folletos e revistas— procedentes da biblioteca persoal de Manuel Murguía que hoxe se conservan na Real Academia Galega, unha institución da cal el foi un dos fundadores orixinais e o seu primeiro presidente entre 1906 e 1923. Con esta publicación queremos dar a coñecer cales foron as páxinas impresas que pasaron polas súas mans e tamén ofrecer unha ferramenta que sirva para afondar na súa vida e na súa obra. Por último, temos a esperanza de que este catálogo contribúa a que Murguía sexa recoñecido como un dos grandes intelectuais galegos do século XIX.

Estudos de Onomástica Galega VIII. A onomástica e a cultura popular

Ana Boullón — 2023-12-31

O eixo central de Estudos de Onomástica Galega VIII é a relación da onomástica coa literatura popular, que foi transmitida oralmente durante xeracións, en épocas en que a lingua galega estaba vetada nos textos escritos. O uso dos nomes é significativo para entender a nosa idiosincrasia tamén en canto á comunicación, á complicidade ou aos sobreentendidos que nos unen como pobo.

Os topónimos e os nomes de persoa no cancioneiro son o foco dos dous primeiros relatorios, a cargo de Domingo Blanco e Xosé Miranda Ruíz. Antonio Reigosa Carreiras céntrase na onomástica do conto galego de tradición oral e Elena Freire Paz na relación entre a onomástica e a antropoloxía en Galicia. A cantora, improvisadora e filóloga Alba María comparte a súa experiencia co alumnado de secundaria centrándose nas posibilidades que dá o emprego da onomástica nas improvisacións, un xénero moi vivo na nosa literatura oral. Todos eles neste volume queren abrir novas perspectivas de estudo da ciencia onomástica a aspectos pouco analizados entre nós, xerar debate científico e divulgar e normalizar os nomes propios persoais e de lugar.

Rexistros no vento

Patricia Arias Chachero — 2023-12-28

Estas páxinas constitúen, hoxe por hoxe, o epistolario oteriano máis relevante. Están presentes nelas todas as virtudes do autor no xénero epistolar, agrandadas polas características do destinatario, Francisco Fernández del Riego, quizais o colega intelectual e o “irmán” con quen mellor se entendeu don Ramón despois do falecemento de Castelao, e quen arrinca da súa pluma palabras e confidencias que nunca ninguén suscitou.

Patricia Arias Chachero é a responsable da transcrición e anotación do case medio millar de cartas, 347 de Otero Pedrayo e 104 de Fernández del Riego, escritas entre 1934 e 1975. A creación da editorial Galaxia, a Real Academia Galega, a morte de Castelao, as xuntanzas festivas, a mata dos porcos (“os da vista baixa”), os proxectos literarios e outras confidencias biográficas inimaxinables son algúns dos grandes temas presentes neste epistolario.

Centenario de Manuel Murguía 1923 > 2023

Marilar Aleixandre — 2023-12-22

Transcorridos cen anos desde a morte do fundador da Real Academia Galega, a pegada das ideas de Manuel Murguía é aínda visible en como galegas e galegos pensan o país, a identidade galega, en como se pensan a si mesmos. Murguía foi o pensador que construíu o paradigma do celtismo e do rexionalismo, unha personalidade clave na institucionalización da cultura galega que desempeñou tamén un papel importante nas relacións coa colectividade galega en América. A súa é unha vida moi completa que merece ser rescatada e lanzada cara ao futuro.

As xornadas coas que a Real Academia Galega quixo conmemorar o centenario do pasamento do que foi o seu primeiro presidente, celebradas o 2, o 9 e o 16 de febreiro de 2023, trataron de revelar a pluralidade e a complexidade da súa figura e da súa obra. As nove contribucións recollidas neste volume poñen o foco sobre Murguía e sobre as institucións, a idea de Galicia e a literatura nacional; compleméntanse ofrecendo distintas facetas do pensamento murguián e abren, asemade, camiños aínda por explorar.

Marcial del Adalid e o seu legado na Real Academia Galega

Laura Touriñán Morandeira — 2023-12-12

Marcial del Adalid (A Coruña, 1826-Pazo de Lóngora, Oleiros, 1881) é unha das grandes figuras da música galega do século XIX. Formado en Londres e partícipe da actividade artística de París, admirador de Mendelssohn, Schubert e Chopin, relacionado coas elites da creación musical do seu tempo, podemos consideralo como un dos alicerces musicais do Rexurdimento. A prolífica produción compositiva de Marcial del Adalid, especialmente para piano, enmárcase dentro do Romanticismo centroeuropeo, actualizado coas tendencias imperantes da época. A súa obra, certamente ambiciosa, atinxe rexistros académicos e, ao mesmo tempo, procura raíces identitarias na tradición, o que lle confire unha forte personalidade, na procura dunha linguaxe propiamente galega. Con todo, malia a popularidade que acadou na súa época, en moitos aspectos segue sendo un gran descoñecido.

Hai case cen anos que a súa biblioteca, de innegable valor, constituída por centos de partituras dos máis destacados compositores españois e estranxeiros, xunto coa case totalidade do seu legado compositivo, foi doada á Real Academia Galega, converténdose esta institución na depositaria do maior fondo documental atesourado sobre o autor, referente de consulta obrigada para o seu estudo.

A musicóloga Laura Touriñán investigou a súa obra e preparou para a Real Academia Galega este valioso traballo. Contribuír á recuperación do noso patrimonio musical e ao enaltecemento do eximio mestre Adalid é a motivación principal que vertebra o presente traballo.

Ideas, propostas e debates sobre a lingua (1916-1936)

Henrique Monteagudo — 2023-12-12

As dúas décadas que van de 1916 a 1936 adoitan considerarse unha etapa sobranceira no desenvolvemento da nosa lingua e cultura, que en boa parte foi protagonizado xustamente polas Irmandades da Fala, Nós e o Seminario de Estudos Galegos.

No plano lingüístico, o obxectivo fulcral de toda aquela constelación político-intelectual galeguista foi a resignificación do galego, erguelo da condición dialectal ao status de lingua nacional, distinta ao castelán e irmá do portugués. O que quedou como froito histórico do seu labor foron a modernización e habilitación do galego como lingua de cultura; a súa consagración como lingua oficial no Estatuto de Autonomía e a primeira tentativa institucional da súa codificación.

Damos agora ao prelo en dous volumes unha recompilación de escritos sobre o idioma producidos desde 1916 a 1936. Neste primeiro volume recóllense textos referentes ao status social, cultural e político do galego. No segundo reúnense outros referidos ao seu cultivo e elaboración, con atención especial ás achegas referidas aos problemas do desenvolvemento e fixación do galego escrito.

Índice

Limiar. Henrique Monteagudo

I. O idioma por riba de todo

II. A lingua no ensino e noutros ámbitos

III. A oficialización: Constitución da II República (1931) e Estatuto de Autonomía de Galicia (1932)

Proxecto de Constitución. Artigo 4.º: emendas, debate e redacción definitiva
Proxecto de Estatuto de Autonomía

IV. Referencias bibliográficas

Ideas, propostas e debates sobre a lingua (1916-1936)

Henrique Monteagudo — 2023-12-12

Damos agora ao prelo en dous volumes unha recompilación de escritos sobre o idioma producidos desde 1916 a 1936. No primeiro volume recóllense textos referentes ao status social, cultural e político do galego. Neste segundo ,reúnense outros referidos ao seu cultivo e elaboración, con atención especial ás achegas referidas aos problemas do desenvolvemento e fixación do galego escrito.

Índice

Limiar. Henrique Monteagudo

I. Cultivo, elaboración e codificación da lingua

II. Tribúa aberta. A fala galega

III. Referencias bibliográficas

Andrés Martínez Salazar

Pedro López Gómez — 2023-12-12

Andrés Martínez Salazar naceu en Astorga o 8 febreiro de 1846. O seu casamento con Petra Suevos e o seu destino como funcionario do Corpo Facultativo de Arquiveiros no Arquivo do Reino de Galicia, do que chegou a ser director, levárono a aveciñarse na cidade da Coruña.

Neste centro coincidiu co que veu ser o seu grande amigo, Manuel Murguía, a quen tivo por xefe e quen debeu influír na súa adscrición política ao rexionalismo. Malia isto, mantivo sempre unha grande independencia de criterio, afastado das teorías celtistas, nas súas investigacións históricas e literarias sobre o pasado de Galicia, sempre baseadas na fidelidade ao documento e no rigor histórico.

Como libreiro e como editor da Biblioteca Gallega e de Galicia. Revista Regional, colaborou na renovación do panorama cultural do momento. A súa obra como autor atópase dispersa en multitude de periódicos e revistas de carácter tanto divulgativo coma científico, e acada os máis de douscentos artigos. Ademais, foi autor ou editor de libros de ampla repercusión, como a Crónica Troyana, os dedicados a Mayor Fernández da Cámara Pita ou aos guerrilleiros galegos do século XIX.

Foi tamén presidente da Real Academia Galega, tras o pasamento de Murguía, membro de número ou de honra de múltiples asociacións de carácter científico e cultural, e cronista da Coruña, cargo que máis o compraceu. Nesta cidade finou o 6 de outubro de 1923, hai agora cen anos.

Toponimia de Muros

Alfonso Blanco Quintela — 2023-12-12

Alfonso Blanco Quintela é profesor de latín e grego no IES Fontexería de Muros, desde o que vén realizando un amplo labor de divulgación sobre a toponimia do concello. Neste volume, analiza os 105 topónimos da toponimia maior de Muros e sete nomes de lugar pertencentes á toponimia menor.

A colección Terra Nomeada da Real Academia Galega e a Asociación Galega de Onomástica ten como obxectivo recompilar e estudar os nomes de lugar dos concellos de Galicia para saber cal é a súa motivación e o seu significado, o que nos fará máis conscientes da relación co noso pasado, de como se conformou a nosa sociedade, de como é a natureza en que habitamos, a súa fauna e as plantas.

Toponimia de Antas de Ulla

Andrea Santiso Arias — 2023-12-12

Toponimia de Antas de Ulla parte do Traballo de Fin de Grao da filóloga Andrea Santiso Arias, dirixido por Ana I. Boullón Agrelo. A autora é membro da Asociación Galega de Onomástica e forma parte do proxecto de investigación do Instituto da Lingua Galega Toponomasticon Hispaniae.

Máis alá do manifesto

Kathleen N. March — 2023-09-23

Discurso lido no acto da súa recepción, pola excelentísima señora dona Kathleen Nora March e resposta da excelentísima señora dona Rosario Álvarez Blanco.

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o día 23 de setembro de 2023 no auditorio Infanta Isabel do Balneario de Mondariz.

Kathleen Nora March, investigadora, ensaísta, crítica, tradutora, narradora, poeta e mestra, reflexiona sobre o que significa o acto da tradución, a súa importancia para a proxección da literatura galega e as posibilidades que brinda ir máis alá da tradución clásica apostando pola multimodalidade a través do teatro ou os audiolibros.

Tras a lectura do seu discurso, no acto de recepción, recitou as súas traducións ao inglés de poemas de autores e autoras galegos de distintos tempos, dende Pondal, Rosalía e Manoel Antonio ata Luz Pozo Garza, Xosé Luís Méndez Ferrín, Alberto Avendaño, Xohana Torres, Emma Pedreira, Luísa Villalta e Marica Campo, que se ofrecen en pdf á parte.

A saudade nos poetas gallegos

Ramón Cabanillas — 2023-09-22

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Cabanillas e resposta do excelentísimo señor don Eladio Rodríguez.

Edición especial da Real Academia Galega co gallo da recepción de Kathleen March como académica de honra, 123 anos despois do ingreso de Ramón Cabanillas como membro numerario.

VI Concurso de microrrelatos

Nel Vidal Barral — 2023-07-10

Setecentas trinta e oito palabras. As historias que aquí se presentan, gañadoras do VI Concurso de microrrelatos da Real Academia Galega e PuntoGal, apenas ocupan ambas as caras dun folio. Son poucas liñas pero moito din sobre grandes temas universais da vida, da literatura. O amor, o humor, a perda, a culpa, o acougo ou a ledicia están no miolo destes nove textos escritos por persoas de distintas xeracións, desta volta entre os 7 e os 48 anos.

A memoria, a historia e a política

Lourenzo Fernández Prieto — 2023-06-02

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Lourenzo Fernández Prieto e resposta do excelentísimo señor don Ramón Villares

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 3 de xuño de 2023 no Teatro Jofre de Ferrol.

O catedrático de Historia Contemporánea da Universidade de Santiago de Compostela centrou o seu discurso de recepción na relación entre historia, memoria e política no contexto da Transición en Galicia a partir dunha disputa pública entre Valentín Paz-Andrade, parlamentario electo na reinaugurada democracia en 1977, e Camilo José Cela, senador por designación real, que pasou no seu momento inadvertida para as novas xeracións, sen memoria da República, e que permanecería no esquecemento nas décadas seguintes. O episodio rescatado é para o historiador un exemplo claro de como “o relato do pasado, tamén o das vítimas, sempre está dominado polo vencedor”.

Emilia Pardo Bazán, xornalismo e Marineda

Patricia Angulo Miró — 2023-05-12

Este libriño tenta reunir unha mostra digna dos textos en prensa de Pardo Bazán que se refiren á Coruña e aos que resulta indispensable acudir se queremos achegarnos á realidade urbanística e sociolóxica da cidade naqueles tempos. Recompílanse 34 artigos publicados na prensa galega e na doutros lugares de España e mais de América; a maior parte deles non reeditados ata o momento.

Entre os temas abordados nesta escolma, Emilia Pardo Bazán escribe sobre o casamento de Marcela e Elisa en 1901, sobre o xeito de celebrar o Entroido na Coruña ou sobre as primeiras colonias escolares mixtas, organizadas na Coruña co impulso da escritora.

O libro complétase con imaxes dos arquivos da Real Academia Galega, Cántigas da Terra e Municipal da Coruña, entre outros.

Estirpe de labradores

Darío Xohán Cabana — 2023-03-21

Palabras rudes e claras de Darío nas mellores pezas de axitación; palabras que ordena en poemas que describen a existencia e revelan o que fica na sombra; palabras coas que loita e fai que cada consigna permaneza...

Índice

Víctor F. Freixanes. Esa voz que nace da terra
Margarita Ledo. Sempre na casa

TEXTOS

Chus Pato. Terra
Pepe Barro. Carta do pai
Xoán Ramiro Cuba. Hora da morte
Marilar Aleixandre. Antioquía
Xosé María Álvarez Cáccamo. Se auga en tránsito son estes cadoiros
Marica Campo. Invocación a Rosalía
Anxo Angueira. A sombra
Lois Pérez. Actuación musical
María Alonso Seisdedos. Aquí verase a túa calidade
Alexandra Cabana Outeiro. Unha fonte inesgotable de palabras

Onde abrolla o manancial

María López Sández — 2023-03-11

Discurso lido no acto da súa recepción, pola ilustrísima señora dona María López Sández e resposta da excelentísima señora dona Marilar Aleixandre.

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 11 de marzo de 2023 no Círculo das Artes de Lugo

A filóloga e escritora explora no seu discurso a relación da paisaxe cos inicios do ensaísmo galego e reivindica a descrición da natureza como parte esencial da necesidade da autorrepresentación colectiva. Préstalles unha atención especial aos autores lugueses dos anos 50, que foron parte destacada dunha xeración que construíu “unha obra coral” arredor da paisaxe.

As cousas de Don Paco

Eva Mejuto — 2023-03-01

O lapis Donlapis, o reloxo Baldomero, a cámara de fotos Leica, a máquina de escribir Oliva e a lupa Guadalupa, todos eles obxectos que acompañaron a Francisco Fernández del Riego en distintas etapas da súa vida, son os encargados de achegar os nenos e nenas á figura do protagonista do 17 de maio.

Toponimia de Ribeira

Fernando Cabeza Quiles — 2022-12-29

O filólogo Fernando Cabeza Quiles, autor nesta mesma colección de Toponimia da Estrada (2018) e de Toponimia de Carballo (2020), indaga agora na orixe e significados das 215 formas que designan as entidades de poboación de Ribeira e algún outro accidente do relevo que considerou salientable. Cabeza é un dos principais divulgadores da realidade toponímica do país, socio fundador do Instituto de Estudos Bergantiñáns e membro da Asociación Galega de Onomástica.

Estudos de Onomástica Galega VII. A onomástica literaria

Ana Isabel Boullón Agrelo — 2022-12-28

“Nomes feridos” que designan lugares en poemas sobre as agresións ao medio natural e catástrofes ecolóxicas. Nomes propios como Rosa, a de “Nasín cando as prantas nasen”, a nai aleitadora de “Ora, meu meniño, ora” ou a “Queridiña dos meus ollos” de Rosalía de Castro; alcumes das cantigas medievais que reforzan o ánimo satírico; nomes das lendas troianas que deixaron pegada na Gallaecia ou antropónimos que marcan o rumbo dos protagonistas dunha novela. No porqué de todos eles, e de moitos outros, no seu valor e significado profundou a VII edición da Xornada de Onomástica de Pontevedra. Esta publicación pretende ser un punto de partida para as reflexións sobre a onomástica literaria continuaren a daren tan bos froitos coma estes.

Os camiños de Santiago de Europa a Galicia

Ana Boullón Agrelo — 2022-12-27

Reúnense neste volume as reflexións dun grupo selecto de investigadores de diversas universidades europeas arredor dun tema central: a toponimia do Camiño de Santiago. Analízanse distintas zonas xeográficas, distintos períodos cronolóxicos, con base en material literario ou en documentacións históricas, e desde unha perspectiva lingüística, maioritariamente, pero tamén cartográfica, histórica ou paisaxística. En todos os relatorios subxace unha consciencia común da importancia da toponimia como parte do patrimonio inmaterial: o seu estudo é tamén unha forma de contribuír á súa preservación, así como á divulgación da súa significación, tanto no plano semántico como no histórico ou no sociolingüístico. En definitiva, estes traballos, que teñen como punto de partida diferentes territorios europeos, acaban demostrando que todos os camiños chegan a Santiago.

Lingua e xénero en Galicia

María López Sández — 2022-12-20

Neste volume, exploramos as relacións entre lingua e xénero, ata o de agora escasamente investigadas na nosa tradición sociolingüística. O obxectivo desta obra é debullar as diferenzas e desigualdades nos usos e valoracións da lingua que se artellan sobre esta variable sociocultural. Para isto, recorremos á revisión de investigacións precedentes e á análise de datos dos principais bancos, censos e enquisas.

Ten sentido unha lexicografía académica bilingüe? [De lexicografía e Academias]

María Dolores Sánchez Palomino — 2022-12-17

Discurso lido no acto da súa recepción, pola ilustrísima señora dona María Dolores Sánchez Palomino e resposta do excelentísimo señor don Manuel González González.

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 17 de decembro de 2022 no salón de actos da Real Academia Galega.

A académica traza no seu discurso unha panorámica da historia das academias das linguas románicas e dos seus dicionarios, dende o pioneiro Vocabolario degli Accademici della Crusca (1612), modelo para os dicionarios homólogos doutros idiomas. Defende tamén na súa intervención a necesidade de que as academias aposten polos repertorios bilingües que cumpren, salientou, unha función comunicativa, social e cultural, ao tempo que participan na conformación e difusión da norma lingüística.

Co anceio de volver

Ricardo Gurriarán — 2022-11-03

En agosto de 1979 a historiadora e antropóloga catalá Dolors Pla entrevista durante tres días a Florencio Delgado no seu domicilio en Guadalajara (Jalisco). Esta conversación forma parte do labor desenvolvido polo Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) dentro do proxecto Archivo de la Palabra, creado pola doutora Eugenia Meyer, unha interesante investigación a partir da historia oral centrada no exilio español en México.

A gravación, que presentamos transcrita e traducida ao galego, é un agasallo que a autora nos deixa para documentar un capítulo especialmente relevante da nosa memoria colectiva e da biografía de Florencio Delgado Gurriarán, a quen a Real Academia Galega acordou dedicar o Día das Letras Galegas neste ano 2022. Quixemos tamén que Celia Teijeiro, compañeira de Florencio, tivese presenza nesta publicación. Deste xeito trasladamos unha pequena entrevista que Ricardo Gurriarán lle fixera en 1998 en Guadalajara, para compartir os sentimentos de convivencia co seu home.

Temos nas mans unha guía fundamental para afondar no rico e variado periplo do valdeorrés, desde que tivo que fuxir obrigado do seu Córgomo natal en 1936: a súa orixe, o seu ideario, as etapas circunstanciais, o seu pensamento e as súas sensacións vitais nos diferentes escenarios en que viviu, xunto co seu compromiso. E a través da súa biografía achegámonos tamén á Galicia do exilio republicano en México, país onde se desenvolveron iniciativas sobranceiras que mantiveron vivo o facho da nosa identidade e que constitúen un referente obrigado da nosa historia contemporánea.

Nomes de persoa na toponimia de Lalín

Gonzalo Navaza — 2022-11-03

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Gonzalo Navaza Blanco e resposta do excelentísimo señor don Antón Santamarina.

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 5 de novembro de 2022 no salón de actos da Real Academia Galega.

Navaza fai no seu discurso un percorrido polos topónimos do seu concello natal, Lalín, que teñen a súa orixe nun antropónimo.

Unha galega filla en Buenos Aires

María Rosa Lojo — 2022-09-28

Discurso lido no acto da súa recepción, pola excelentísima señora dona María Rosa Lojo e resposta do excelentísimo señor don Víctor Fernández Freixanes.

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o día 28 de setembro de 2022 no salón de actos da Real Academia Galega.

A académica de honra aborda no seu discurso o estudo dos estereotipos galegos no seu país natal e as súas transformacións, deténdose na emigración, o exilio e os espazos simbólicos e a súa influencia na identidade arxentina.

V Concurso de microrrelatos

Antonio Cepeda Fandiño — 2022-06-22

“A verdade é que o galego se fixo para min”. A confesión de Marina Cabrera Vives na temperá autoficción que se recolle nesta publicación contáxianos con humor a ledicia infantil do achado dun tesouro. Ela descubriu o noso idioma hai dous anos cando chegou a Galicia. E en tan pouco tempo é xa quen ata de crear literatura na lingua nai de adopción.

O galego é unha lingua feita para ela, para nós. Para todo un país que construímos día a día os galegos e galegas de nacemento e de acollida. Somos un pobo que quere contarlle ao mundo o que fai, o que sente, aquilo que a fai sorrir e chorar, as cousas que arela e o que é capaz de acadar. E facémolo con voz propia porque herdamos e gozamos dun idioma que nos permite mirar cara ao futuro sen esquecer o pasado. Porque a nosa é a lingua da xente moza que demostra que mantén os pés na terra e un ollar crítico, pero que non renuncia nunca á maxia de facer bailar o Universo.

Todo isto é o noso idioma. Todo isto somos nós. Todo isto pódese contar en menos de 200 palabras. Velaquí nove boas probas.

Saudades de Valdeorras

Florencio Delgado Gurriarán — 2022-04-29

O 5 de Nadal de 1980 rexístrase na secretaría da Real Academia Galega un escrito asinado polos académicos numerarios Valentín Paz-Andrade, Francisco Fernández del Riego e Xulio Francisco Ogando Vázquez no que se propón a Florencio Delgado Gurriarán (Córgomo de Valdeorras, 1903) como académico correspondente desta institución en México. Na proposta salientan os académicos a súa condición de “inspirado poeta e patricio insiñe” e subliñan o seu compromiso coa lingua, a cultura e mesmo a dignidade política de Galicia naquelas terras americanas, en anos e circunstancias ben difíciles, protagonizando iniciativas que forman parte desa Galicia infinda da que el tanto falaba, capítulos moi cualificados da nosa historia contemporánea.

Nesta data sobranceira do 17 de maio de 2022, Día das Letras Galegas, reproducimos o discurso íntegro que o poeta redactou para aquela outra xornada de setembro de 1981, na súa recepción simbólica como académico correspondente e como membro fundador do Instituto de Estudos Valdeorreses.

O solemne acto no que foi lido o discurso de Florencio Delgado Gurriarán recollido no presente volume celebrouse o 6 de setembro de 1981 no Casino do Barco de Valdeorras.

Esta edición elaborouse a partir do mecanoscrito orixinal custodiado na Real Academia Galega.

Como un mascato ergueito

Bernardino Graña — 2022-03-18

Liméns, Aldán, Punta Balea, Nerga, Os Castros, Cangas, Areamilla, Areabrava, Barra, Coiro, Donón… Dende Cabo Home vemos as Cíes e dende Beluso, as Ons… Velaquí a paisaxe, que recende a marusía, argazo, bocho e verdello. O cheiro a brea dos botes. A música dos estrobos na vogada. O vento nas velas… Celebramos hoxe o noso poeta e celebramos a súa ollada luminosa sobre o mundo, dende os salseiros das rías ás sentinelas de Cabo Estai, Punta Udra, Punta de San Vicenzo, Sálvora e onde queira que o mar nos leve, coma na música dos cancioneiros medievais, nos versos de Manuel Antonio, nas cantigas mariñeiras das tabernas de caíño, espadeiro e tintafemia, co gato axexando detrás das pipas.

Xosé María Álvarez Cáccamo, Lucía Novas, Alexandre Ripoll, Ana Romaní, Alexandre Nerium, Marta Dacosta Alonso, Ramón Lorenzo, Elvira Ribeiro Tobío, Héitor Mera, Miro Villar e Xesús Alonso Montero, que compartiu de neno pupitre escolar con Bernardino, celebramos o mar e a súa profecía. Celebramos o poeta, Bernardino Graña. Tal é a razón da festa que nos convoca.

Índice

Víctor F. Freixanes. A festa que nos convoca
Marilar Aleixandre . Como un mascato
Xose María Álvarez Cáccamo. Oda mariña ás forzas e materias de Bernardino Graña

TEXTOS

Xosé Luís Franco Grande,
Xosé María Álvarez Cáccamo . Febre no mar
Lucía Novas. Para a morte de Mark Tobey...
Alexandre Ripoll. Quedei no bar en seco como un peixe
Ana Romaní. Contra barullos
Alexandre Nerium. ¿Cómo hei vivir mañá sen a luz túa?
Marta Dacosta Alonso. Ante a cidade co mar manchado
Ramón Lorenzo. O gato da tasca mariñeira
Elvira Ribeiro Tobío. Oda mariña ás forzas de Patiño e Jackson Pollock
Héitor Mera. Labios-uvas
Miro Villar. Pregunto aos homes e mulleres do noso mar
Gelria. Actuación musical
Xesús Alonso Montero. Gabanza de Bernardino Graña Villar: da infancia a hoxe
Bernardino Graña. Gran luz en novembro (Na morte do xeneral Franco)

Son o poeta que cruzou o océano. Florencio Delgado Gurriarán

Ledicia Costas — 2022-03-01

O neno Florencio relátanos a súa infancia en Córgomo e convídanos a subir canda el nese barco que cruzou o océano dende Bordeos ata Veracruz. Dos seus medos, das emocións, dos libros que escribiu, das revistas que puxo a andar... de todo iso nos fala. E para iso sérvese dun trebello máxico, uns prismáticos que lle permiten viaxar no tempo e deterse en cada etapa dun periplo que arrincou nas terras valdeorresas e rematou no exilio mexicano.

Toponimia de Tordoia

Lidia Gómez Martínez — 2022-01-31

Toponimia de Tordoia é unha adaptación do Traballo de Fin de Grao de Lidia Gómez Martínez, dirixido por Ana I. Boullón Agrelo e presentado no ano 2018 na Facultade de Filoloxía da Universidade de Santiago de Compostela. A autora formou parte tamén, como técnica do Seminario de Sociolingüística da RAG, de proxectos como Avaliación da competencia bilingüe nos idiomas galego e castelán do alumnado de 4º da ESO (2020) e o Mapa sociolingüístico escolar de Ames (2021). Luz Méndez, académica correspondente e presidenta de AGOn, é autora nesta mesma colección da Toponimia de Agolada.

Estudos de Onomástica Galega VI. A onomástica e o Camiño de Santiago

Ana Isabel Boullón Agrelo — 2021-12-28

Co gallo de se celebrar en 2021 o Ano Santo Compostelán, nesta VI Xornada quixemos achegarnos á onomástica do Camiño de Santiago. As perspectivas de estudo foron diversas: comézase pola Idade Media, na época da consolidación do Camiño, cunha achega sobre os cambios nos significados dos corónimos Galicia e España ao longo da historia e outra sobre o valor da toponimia para a crítica textual (neste caso, na transmisión do Códice Calixtino). Céntranse no propio nome de Santiago as dúas seguintes: unha sobre as súas moitas variantes na antroponimia e na toponimia peninsular e a segunda sobre a súa presenza na toponimia americana. Despois, as acostumadas experiencias didácticas, neste caso dúas con base na toponimia dun tramo do Camiño no concello de Ames. Finalmente, unha mesa redonda sobre o estudo da toponimia no Camiño de Santiago en que se conclúe a oportunidade de celebrar un congreso internacional sobre o tema, como corresponde á condición de Galicia de ser a meta do Camiño e á súa posición de liderado nos estudos toponímicos.

Índice

Limiar.
Ana Boullón e Luz Méndez

Regnante in Spania et in Gallecia. Evolución semántica dos dous corónimos ao longo da Idade Media
Anselmo López Carreira
Notas sobre a toponimia do Códice Calixtino: listaxes, Adania e Crunia
José María Anguita Jaén

II. O topónimo Santiago no mundo

De Iacob a Santiago. O camiño dun nome. Santiago na onomástica peninsular
Sandra Beis Silva
O topónimo Santiago en América
Pilar Cagiao

III. A onomástica do Camiño na aula

Día a día facemos o Camiño da Ría. Patrimonio material e inmaterial no Camiño da Ría Muros-Noia ao seu paso por Ames
M.ª Carmen Liñares
Imos por Ames. Un percorrido didáctico polo Camiño Portugués en Ames
Luciano Fernández Martínez

IV. Galicia como impulsora en Europa dos estudos toponímicos sobre o Camiño

Toponimia de Galicia. Unha cala sobre o desenvolvemento dun gran proxecto
Valentín García Gómez (Xunta de Galicia)
Onomástica no Camiño de Santiago segundo o Códice Calixtino
Eduardo López Pereira (Academia Xacobea)
Retos e contradicións da categoría patrimonio inmaterial: da conservación á salvagarda
Cristina Sánchez-Carretero (Consello da Cultura Galega)
Notas de toponimia xacobea galega
Gonzalo Navaza (Real Academia Galega)
Debate

Prácticas lingüísticas na infancia

Henrique Monteagudo — 2021-12-28

Os datos publicados nos últimos anos veñen rexistrando un descenso da presenza do galego nas novas xeracións. Este proceso é máis acusado nos territorios máis dinámicos económica e demograficamente, as cidades e as súas áreas de influencia. A infancia é unha etapa fundamental no desenvolvemento das competencias e o comportamento lingüístico, por iso comeza a ser habitual que as investigacións sociolingüísticas atendan á familia ou á escola como contextos cruciais da socialización lingüística. Porén, son escasos os traballos que estenderon as pescudas fóra destes ámbitos.

Este proxecto xurdiu coa intención de ampliar a ollada, afondar no coñecemento destoutros espazos e estender a análise a outros contextos cada vez máis relevantes para as nenas e nenos: as actividades complementarias, de conciliación da vida laboral e familiar e as extraescolares.

A investigación desenvolveuse na comarca de Santiago. En entrevistas e grupos de discusión falouse con membros das familias e das escolas, con xente das empresas de lecer e tempo libre e de distintas asociacións e clubs deportivos. Realizáronse entrevistas con representantes municipais, que tiveron a oportunidade de explicar de primeira man as políticas lingüísticas das súas administracións e as dificultades que atopan para implementalas. A pretensión que guía este traballo é dar unha visión de conxunto do que está a acontecer na socialización infantil, analizar o lugar do galego nos modelos lingüísticos de cada contexto e a súa influencia no desenvolvemento da conduta lingüística das nenas e nenos. Os seus resultados permiten explicar como se produce este proceso de substitución do galego polo castelán na infancia nos contextos familiares e extrafamiliares do urbano e periurbano galego.

Ideas para un plurilingüismo dende o galego no concello de Ames

Henrique Monteagudo — 2021-12-15

As transformacións das últimas décadas esixen cada vez máis da cidadanía a diversificación das súas destrezas lingüísticas, pero tamén unha predisposición favorable á crecente pluralidade da nosa sociedade que lle permita adaptarse a este novo marco de convivencia. Nesta realidade dinámica e cambiante, o modelo lingüístico do sistema educativo debe atender ás novas necesidades dos e das falantes, á vez que servir como vehículo de integración da súa diversidade.

Nun contexto social coma o de Ames, no que estas dinámicas se fan sentir aínda máis por mor da urbanización crecente e do impacto da inmigración na súa demografía, cómpre facer unha reflexión sobre a xestión lingüística desenvolvida nos centros educativos de cara á construción dunha proposta de plurilingüismo favorable á nosa lingua e respectuosa cos seus falantes, pero tamén acolledora para esta nova veciñanza e útil para o futuro do alumnado.

O obxectivo desta guía é contribuír a esta reflexión analizando a situación sociolingüística local, facendo algunhas aclaracións conceptuais ao redor da proposta europea para o plurilingüismo e recollendo algunhas consideracións de cara á planificación lingüística nos centros educativos.

«Contaria-vos as muy grandes tormentas que sofreu o moço...»

Afonso X o Sabio — 2021-12-13

A cantiga 115, coas súas 30 estrofas, é coñecida tradicionalmente como a máis extensa do corpus marial afonsino. Nela relátase o milagre dun neno que viaxa durante varios anos buscando a salvación antes da chegada do Demo para levalo consigo, anunciada para ao seu décimo quinto aniversario.

Para este concerto, acometeuse o reto de facer atractiva unha peza tan especial coma esta a unha audiencia actual, se cadra non sempre afeita á súa linguaxe, ao contido, á lonxitude da súa narración e á súa melodía estrófica.

A Real Academia Galega agradece a colaboración para a elaboración deste programa de man de Ricardo Pichel e da comisión organizadora do Congreso «Contarte he maravillas...». Congreso internacional de estudios medievales hispánicos en honor a Joseph T. Snow (Madrid, 25-29 de outubro de 2021).

Todos os nomes: identidade, pobo, país

Ana Isabel Boullón Agrelo — 2021-12-11

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Ana Isabel Boullón Agrelo e resposta do excelentísimo señor don Ramón Lorenzo Vázquez.

O solemne acto académico en que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 11 de decembro de 2021 no Teatro Cine Elma, na Pobra do Caramiñal.

Mapa sociolingüístico escolar de Ames

Henrique Monteagudo — 2021-10-06

Este traballo ten como obxectivo proporcionar unha visión da situación sociolingüística nos centros educativos de todas as etapas do concello de Ames, empregando distintas metodoloxías de investigación e integrando a visión dos diferentes axentes sociais implicados. A investigación sobre as dinámicas sociolingüísticas nos ámbitos escolares revélase como unha ferramenta imprescindible non só para comprender mellor a realidade das linguas e as transformacións que están experimentando, senón para implementar políticas lingüísticas eficaces que garantan un futuro florecente para o galego.

Toponimia da Pontenova

Xulia Marqués Valea — 2021-10-04

O concello lucense da Pontenova pertence á comarca da Mariña Oriental. Está constituído na actualidade por once parroquias: Bogo, Conforto, A Pontenova, Rececende, Santo Estevo de Rececende, Vilaboa, Vilameá, Vilarmide, Viloudriz, Vilouruz e Xudán.

O concello da Pontenova é resultado dun proceso histórico que acada, ben avanzado o século XX, a súa configuración e denominación actuais. A principios do século XIX, o termo municipal estaba dividido en tres concellos, Conforto, Miranda e Vilameá. No proceso de configuración do territorio do actual concello da Pontenova hai que referirse obrigatoriamente a Miranda, á xurisdición e terra de Miranda, topónimo ao que Edelmiro Bascuas lle atribúe un valor orixinariamente hidronímico (< raíz ir-, *er ‘moverse’), radical que compartiría con outros nomes de ríos e lugares como Mera, Mira e Mirós.

Xulia Marqués Valea, doutora especialista en toponimia con ampla experiencia en estudos etimolóxicos e recollida de campo e didáctica da onomástica, é a autora do número 7 da colección Terra Nomeada, correspondente á Toponimia da Pontenova. Da súa man, e nesta mesma colección, contamos coa Toponimia de Trabada.

A educación do home e da muller e outros escritos feministas

Emilia Pardo Bazán — 2021-09-13

Emilia Pardo Bazán definiuse a si mesma como “radical feminista”, utilizando abertamente o termo. Reivindicou todos os dereitos para as mulleres, denunciou os mullericidios —creando esta palabra—; criticou as discriminacións, da dobre moral sexual á prohibición de fumar; da negativa a permitirlles ás mulleres exercer traballos ben remunerados; á exclusión das academias; exerceu a súa liberdade como muller. Foi máis alá da esixencia de dereitos e a denuncia das exclusións sufridas polas mulleres: elaborou unha construción teórica, identificando os alicerces ideolóxicos da discriminación e algúns dos mecanismos polos que se exerce, o que hoxe chamamos patriarcado.

Este libro recolle, no ano do seu centenario, un dos seus ensaios máis relevantes sobre feminismo, traducido ao galego, “A educación do home e a da muller”, e mais sete artigos de prensa, co obxectivo de contribuír ao coñecemento das ideas feministas de Emilia Pardo Bazán, que seguen de actualidade.

Os nomes dos concellos da provincia da Coruña

Seminario de Onomástica da Real Academia Galega — 2021-07-01

Quen non se preguntou en máis dunha ocasión que significaría o nome do seu concello?, quen llo poría? cando e por que?

A presente publicación reúne o traballo do Seminario de Onomástica da Real Academia Galega para deitar luz sobre o significado do nome dos 93 concellos da provincia da Coruña. Na entrada de cada un destes nomes recompílanse as distintas hipóteses etimolóxicas existentes sobre cada un destes topónimos e proporciónanse as nosas propias teorías sobre a súa orixe e significado.

A toponimia é algo que interesa a todos, desde rapaces a vellos, desde a xente da aldea e da costa á da cidade... A publicación destes contidos satisface a curiosidade de moita xente e amplia os coñecementos das novas xeracións sobre a historia do seu municipio. Esta é unha forma de achegar a toponimia á xente, de facela visible, atractiva e útil como ferramenta didáctica no ensino.

Emilia Pardo Bazán. O reto da modernidade

Concello da Coruña — 2021-06-21

Emilia Pardo Bazán (1851-1921) foi unha das grandes escritoras europeas da súa xeración. Esa dimensión é hoxe recoñecida por todos os especialistas españois e estranxeiros. No ano do centenario da súa morte, a presente exposición busca trasladar aos espectadores unha obra e unha vida que resultan cruciais para revisar e actualizar a historia literaria e intelectual do último terzo do século XIX e primeiras décadas do XX. O primeiro obxectivo, por tanto, é mostrar a modernidade dos retos literarios, intelectuais, persoais e políticos de Pardo Bazán, así como a súa dimensión europea, transnacional.

Exposición organizada co gallo do centenario da morte de Emilia Pardo Bazán.
Biblioteca Nacional de España (Madrid). Do 8 de xuño ao 26 de setembro de 2021
Kiosco Alfonso (A Coruña). Do 28 de outubro ao 19 de decembro de 2021.

Organizan: Concello da Coruña, Biblioteca Nacional de España, Acción Cultural Española, Xunta de Galicia, Comunidad de Madrid.

Colabora: Real Academia Galega

Índice

Emilia Pardo Bazán. O reto da modernidade
Isabel Burdiel
Pardo Bazán e Galicia: unha historia de amor e desamor
Ramón Villares
Ser á vez artista e católica. A relixiosidade de Pardo Bazán
María Cruz Romeo Mateo
O feminismo de Emilia Pardo Bazán
Nerea Aresti
“Non ensinedes esta carta a ninguén": maternidad e escritura nas cartas inéditas de Emilia Pardo Bazán a Carmen Miranda
Marilar Aleixandre
Ecos de celebridade. Gertrudis Gómez de Avellaneda en Emilia Pardo Bazán
Mónica Burguera
Unha lectura histórica de La Tribuna de Emilia Pardo Bazán sobre un inédito de José M.ª Jover
Guadalupe Gómez-Ferrer
A problematización do natural en Los Pazos de Ulloa e La Madre Naturaleza
Jo Labanyi
Emilia Pardo Bazán nas Torres de Meirás
Jesús Ángel Sánchez García
A biblioteca pendente de Emilia Pardo Bazán
Cristina Patiño Eirín
Difusión e proxección da obra de Emilia Pardo Bazán
José Manuel González Herrán
Relación de obras en exposición
Traducións

Emilia Pardo Bazán. El reto de la modernidad

Eusebio Bonilla — 2021-06-20

Organizan: Biblioteca Nacional de España, Acción Cultural Española, Xunta de Galicia, Comunidad de Madrid.

Colaboran: Real Academia Galega, Concello da Coruña

Índice

Emilia Pardo Bazán. El reto de la modernidad
Isabel Burdiel
Pardo Bazán y Galicia: una historia de amor y desamor
Ramón Villares
Ser a la vez artista y católica. La religiosidad de Pardo Bazán
María Cruz Romeo Mateo
El feminismo de Emilia Pardo Bazán
Nerea Aresti
“No enseñéis esta carta a nadie": maternidad y escritura en las cartas inéditas de Emilia Pardo Bazán a Carmen Miranda
Marilar Aleixandre
Ecos de celebridad. Gertrudis Gómez de Avellaneda en Emilia Pardo Bazán
Mónica Burguera
Una lectura histórica de La Tribuna de Emilia Pardo Bazán sobre un inédito de José M.ª Jover
Guadalupe Gómez-Ferrer
La problematización de lo natural en Los Pazos de Ulloa y La Madre Naturaleza
Jo Labanyi
Emilia Pardo Bazán en las Torres de Meirás
Jesús Ángel Sánchez García
La biblioteca en vilo de Emilia Pardo Bazán
Cristina Patiño Eirín
Difusión y proyección de la obra de Emilia Pardo Bazán
José Manuel González Herrán
Relación de obras en exposición
Traducciones

Maxina ou a filla espuria

Marcial Valladares Núñez — 2021-06-14

No centenario do nacemento de Marcial Valladares Núñez (Vilancosta, Berres-A Estrada, 14/VI/1821 – 20/V/1903), a Editorial Galaxia, en colaboración coa Real Academia Galega, publica unha edición de Maxina ou a filla espuria que segue o manuscrito depositado no arquivo da RAG, a onde chegou por doazón do Centro Galego de Buenos Aires en novembro de 1970.

A novela apareceu publicada por entregas en 1880 na revista La Ilustración Gallega y Asturiana que dirixía Murguía. Nela cóntase a historia de Otilia de Sancti-Petri, unha moza da burguesía compostelá que é violada nun baile de máscaras, a consecuencia do cal nacerá unha nena que chamarán Maxina. Co fin de preservar a honra da nai, a nena será dada ao hospicio, e logo recollida e criada polos labregos Inés e Caitán, xunto ao seu medio irmán Ermelio, afillado de Salvio, o señorito de Rebordán, namorado e pretendente de Otilia. O azar acabará permitindo coñecer a orixe de Maxina, descubrir o autor da violación e saber do futuro de Maxina.

Nesta edición ofrécese un texto actualizado, para facilitar o acceso á súa lectura, e acompañado coa reprodución facsimilar caligráfica do manuscrito orixinal de 1870.

IV Concurso de microrrelatos

Paloma de Toro González — 2021-01-30

Estamos a saír do túnel. Facemos noso o título do microrrelato de Álex Gallego Couñago que tanto nos emocionou para comezar estas palabras de agradecemento a todas as persoas que participaron na última edición do concurso de contos que a Real Academia Galega e PuntoGal convocamos dende o ano 2018 para promover a presenza da lingua e da cultura de noso na Rede.

As historias que aquí xuntamos son as nove gañadoras, tan só unha pequenísima parte das preto de 1.600 presentadas nesta ocasión. Son máis do dobre que na anterior, e son todas elas, seguramente, concibidas no medio dunha pandemia para a que comezamos a ver a fin. Saímos do túnel. Esa é a grande historia que este ano nos gustaría contar.

Entrementres, privados das apertas e os bicos, atopamos acougo nas palabras que nos dicimos. E nas que lemos e mesmo escribimos. En historias coma estas nove, que agariman e tamén denuncian. Contos que amosan que as novas xeracións non permanecen caladas ante a violencia de xénero, a transfobia, a homofobia ou a desfeita ambiental. Relatos que nos confirman que á lingua galega lle quedan tantas historias por contar como queiramos.

Muller e literatura

Xela Arias — 2021-01-01

O traballo recollido no presente volume presentouno Xela Arias no Encontro de escritores galegos e portugueses: muller e literatura celebrado en Santiago de Compostela en 1991 e publicouno Camiño Noia na colectánea Xela Arias, quedas en nós (Xerais, 2004).

En palabras de Camiño Noia, no texto Xela “fai unha fonda reflexión sobre o papel da escritora na sociedade galega baseada en experiencias persoais [...]. Ten o valor de expoñer en poucas liñas a súa visión da escrita de mulleres e do feminismo, dándonos sen ocultamentos as bases da súa construción poética. É un texto crítico con persoas e colectivos e, xa que logo, moi valente”.

Estudos de Onomástica Galega V. Os nomes comerciais

Ana Isabel Boullón Agrelo — 2020-12-28

Os nomes comerciais (brand names en inglés) constitúen unha das pólas da onomástica que ata agora non gozou de moi consideración. Na Xornada de Onomástica Galega de 2020 quíxose facer unha reflexión sobre as tendencias de nominación dos establecementos e produtos comerciais e sobre o seu papel na normalización lingüística. Examináronse algúns dos sectores implicados, o valor das marcas galegas, as estratexias de marketing empregadas e as oportunidades pedagóxicas que ofrece este material para traballar na aula.

Índice

Limiar.
Ana Boullón e Luz Méndez

“Nome comercial” Hai alternativa a esta denominación?
Antón Santamarina
O que vale un nome. Sobre marcas, empresas e dominios en Internet
Benigno Fernández Salgado

II. Marcas galegas: tendencias e representacións

Deleite, Bico de Xeado... Os recursos lingüísticos ao servizo das marcas comerciais
María Álvarez de la Granja
As cabeceiras dos xornais galegos: unha viaxe pola historia
Víctor F. Freixanes
A etiqueta que viste o viño. Achega ao nome das adegas, viños e licores da D.O. Ribeiro
Raquel Rodríguez Parada

III. Modelos de intervención didáctica

Nomes de bares e restaurantes: experiencia didáctica en Coia
Celtia Rei Brandón

IV. Vender nomes propios. Mercado, marca, lingua

Eferro
Elena Ferro
Foro E. Peinador
Xosé González Martínez
Marca e contexto
Irene García Reyes e Raquel Boo Anderson
Debate

Emilia Pardo Bazán. A hora dos contos

Patricia Angulo Miró — 2020-04-01

Sinalarium é un proxecto financiado pola Deputación da Coruña no que traballa a Casa-Museo Emilia Pardo Bazán para desenvolver actividades e recursos que potencien a dignificación da vida e da obra da escritora coruñesa.

Cando falamos da obra literaria de Emilia Pardo Bazán non podemos esquecer a enorme variedade de contos que escribiu ao longo da súa vida: máis de 600 con temáticas tan diferentes como o amor, a terra, as lendas, os costumes, os crimes, as manías e obsesións, o medo, a violencia, a infancia, os animais... Coñecemos a través dos contos da escritora o mundo no que viviu, as viaxes, as lecturas, os faladoiros, as normas de comportamento...

Os contos constitúen un dos mais eficaces instrumentos para iniciar as nenas e nenos na lectura. A programación que aquí presentamos ten como obxectivo descubrir, coñecer, interpretar e reinterpretar contos de Emilia Pardo Bazán, acercando as súas historias aos escolares de educación primaria, como un primeiro contacto coa literatura da escritora. Pretendemos que os contos recollidos nesta unidade didáctica penetren na conciencia dos mais novos para que poidan atopar a mensaxe que neles se transmite.

Emilia Pardo Bazán. O despertar dunha escritora

Patricia Angulo Miró — 2020-03-30

Sinalarium é un proxecto financiado pola Deputación da Coruña no que traballa a Casa-Museo Emilia Pardo Bazán para desenvolver actividades e recursos que potencien a difusión da vida e a obra da escritora coruñesa.

A través do programa Sinalarium propoñémonos visibilizar a súa figura, achegala aos máis novos e poñer en valor as mulleres como pezas fundamentais na configuración da sociedade galega, de xeito que se recoñeza o seu papel social, artístico e cultural.

A programación que aquí vos presentamos, destinada a 1, 2 e 3 de primaria, xira arredor da biografía da escritora coruñesa: unha escritora cuxa maneira de vivir e de pensar está máis preto do noso século que do século XIX en que ela naceu. Coa finalidade de divulgar a súa vida, descubrila e coñecela, dirixímonos a vós, ao profesorado e ao alumnado de educación primaria, para ofrecervos un chisco de Emilia que vos axude a traballar a figura da escritora nas aulas.

Estas actividades, pensadas para realizar no interior da escola, poden ser o paso previo á visita da Casa-Museo Emilia Pardo Bazán. Achegan unha visión íntima da escritora, porque sen coñecer a vida é difícil coñecer a súa obra.

Emilia Pardo Bazán. De nena lectora a escritora universal

Patricia Angulo Miró — 2020-03-20

A programación que aquí vos presentamos, destinada a 4, 5 e 6 de primaria, xira arredor da biografía da escritora coruñesa: unha escritora cuxa maneira de vivir e de pensar está máis preto do noso século que do século XIX en que ela naceu. Coa finalidade de divulgar a súa vida, descubrila e coñecela, dirixímonos a vós, ao profesorado e ao alumnado de educación primaria, para ofrecervos un chisco de Emilia que vos axude a traballar a figura da escritora nas aulas.

Avaliación da competencia bilingüe nos idiomas galego e castelán do alumnado de 4º da ESO

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 2020-03-10

Este proxecto desenvolveuse durante o curso 2018-2019 e ten como obxectivo presentar os resultados dunha avaliación da competencia bilingüe (i.e. galego e castelán) dos escolares galegos ao finalizar a educación secundaria obrigatoria atendendo ao disposto no Decreto 79/2010 (Disposición adicional 2ª).

A análise céntrase nas destrezas de produción oral e escrita, por considerar que son as que informan mellor sobre a capacidade comunicativa dos individuos nas dúas linguas oficiais. Complementariamente explórase a competencia léxica e gramatical a través de probas centradas máis en saberes sobre as linguas ca na capacidade para activar eses saberes en contextos comunicativos auténticos.

Os resultados obtidos póñense en relación con variables sociodemógraficas, sociolingüísticas e escolares para comprobar o efecto que teñen sobre as diferentes competencias avaliadas. Por último, analízase o perfil competencial dos estudantes e a influencia que tiveron na súa configuración o contexto familiar, pedagóxico e sociolingüístico.

Toponimia de Carballo

Fernando Cabeza Quiles — 2020-02-20

A colección Terra Nomeada da Real Academia Galega e a Asociación Galega de Onomástica ten como obxectivo recompilar e estudar os nomes de lugar dos concellos de Galicia, partindo do Nomenclátor publicado pola Xunta de Galicia en 2003, xunto cos principais accidentes xeográficos da zona. Saber cal é a motivación e o significado dos nomes dos sitios onde vivimos e de onde vimos, onde naceron os nosos devanceiros e que acollerán os nosos fillos, faranos máis conscientes da relación co noso pasado, de como se conformou a nosa sociedade, de como é a natureza en que habitamos, a súa fauna e as plantas. Significará identificármonos mellor como sociedade e como pobo e tamén como individuo, pois todos temos a nosa propia vinculación sentimental cos nosos lugares.

Fernando Cabeza Quiles, o autor do número 6 desta colección, correspondente á toponimia de Carballo, é un dos principais divulgadores da realidade toponímica do país, con varios libros e moitos artigos publicados ao longo de máis de trinta anos de labor. Nesta mesma colección é autor de Toponimima da Estrada (2018).

Carballo Calero en Lugo. Don Ricardo de Fingoi

Xulio Xiz — 2020-02-10

En 1950, Ricardo Carballo Calero iniciaba unha nova etapa vital e intelectual en Lugo, onde se estableceu para asumir a dirección do Colexio Fingoi, un centro educativo experimental dende o que lles abriu as portas á lingua e á literatura galegas a varias xeración de alumnos e alumnas en plena ditadura.

Carballo Calero en Lugo. Don Ricardo de Fingoi, editado polo Colectivo Egeria recolle, a través dunha trintena de colaboracións de antigos alumnos e alumnas e amizades de Carballo Calero, o legado daqueles quince anos nos que escribiu a súa magna Historia da literatura galega contemporánea (1963).

Polos camiños das horas

Ricardo Carballo Calero — 2020-02-01

O presente volume é algo máis ca un epistolario. Iníciase este o 30 de abril de 1949 cunha carta de Carballo Calero, que residía en Ferrol desde 1941, data na que saíu do cárcere de Santa Úrsula (Xaén). Este dato debe lerse en clave dramática: o escritor Ricardo Carballo Calero, amigo e camarada de Ramón Otero Pedrayo anos antes do 36, non tivera relación con el durante un longo período de oito anos (1941-1949). Por fin, os dous vellos galeguistas, os dous intelectuais que se admiraban mutuamente, encóntranse, despois de trece anos, en Ferrol.

A publicación deste volume permite achegarnos un pouco máis a dúas personalidades senlleiras da cultura galega a través dun diálogo inter pares recollido en 167 documentos escritos durante vinte e seis anos. A historia dunha relación entre dous amigos que se respectaban, admiraban e querían.

O intercambio epistolar entre Ramón Otero Pedrayo e Ricardo Carballo Calero sérvenos para coñecer de primeira man a situación entre 1949 e 1974 na Editorial Galaxia, a Universidade de Santiago de Compostela ou a Real Academia Galega, mais tamén para acceder a aspectos máis persoais das súas biografías ou mesmo a súa implicación en proxectos culturais.

A literatura galega na ollada de Emilia Pardo Bazán

Emilia Pardo Bazán — 2020-01-30

O presente traballo é unha colectánea moi significativa de artigos da Pardo Bazán sobre as letras galegas, nomeadamente as do XIX. Boa parte delas tómaas o noso antólogo do libro De mi tierra (1888) ou das páxinas da Revista de Galicia, dirixida pola propia dona Emilia. Outros foron publicados en revistas e xornais pouco accesibles (La Ilustración Artística, Diario de la Marina, La Nación, El Noroeste…). Certamente, os artigos que González Prieto nos ofrece -algúns pouco frecuentados- permítennos coñecer, no esencial, o que dona Emilia pensaba do rexurdir literario de Galicia.

Os textos reproducidos, gran parte moi pouco coñecidos, son unha invitación para que nos asomemos con interese a esa parcela da obra literaria de dona Emilia na que esta intelectual galega produciu páxinas moi intelixentes sobre as letras galegas do XIX e comezos do XX.

Contribución ao estudo das fontes literarias de Rosalía

Ricardo Carballo Calero — 2020-01-20

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Ricardo Carballo Calero e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recollidos no presente volume celebrouse o 17 de maio de 1958 no salón de actos do Pazo Municipal da Coruña.

Esta edición elaborouse a partir da orixinal publicada no ano 1959 por Ediciones Celta (Lugo).

Para facilitar o acceso do público escolar aos textos, estes foron adaptados ás Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, aprobadas en 2003.

Un documento histórico poco conocido

Adriano López Morillo — 2020-01-10

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Adriano López Morillo e resposta do excelentísimo señor don Wenceslao Requejo Pérez.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 17 de novembro de 1910 no Salón de Actos do Casino de Vigo.

A presente edición elaborouse a partir do mecanoscrito orixinal do discurso, custodiado no arquivo da Real Academia Galega, e da resposta publicada no Boletín da Real Academia Galega 44, 193-203.

III Concurso de microrrelatos

Cristina Mª Fernández Mangana — 2020-01-01

A linguaxe converteunos en humanos. Comezamos a falar quizais para comunicar cuestións básicas para a supervivencia, pero tamén para contar e soñar.

Durante moito tempo aquelas historias transmitíanse oralmente de xeración en xeración ou morrían tras seren pronunciadas. A escrita rescatounas do esquecemento e facilitou a súa difusión e perdurabilidade. Algunhas das máis fermosas escribíronse dende a Idade Media en galego. Case mil anos despois, esta lingua, a nosa lingua, é o principal sinal de identidade dos galegos e galegas. E tamén un xeito único de contármoslle ao mundo o que queiramos. Calquera historia. De amor e humor, de dor e alegría, de esperanza ou perda, fantástica ou real.

Velaquí unha boa mostra desta capacidade: os nove contos premiados entre os máis de setecentos cincuenta presentados ao III Concurso de Microrrelatos que convocamos a Real Academia Galega e PuntoGal. Difundímolos a través da Rede porque o presente de calquera cultura require o dixital. Neste novo espazo amplificamos a nosa voz, a nosa escrita, sen renunciarmos aos espazos de sempre. Neste novo mundo albiscamos novos horizontes para a nosa lingua dende o pracer que sempre proporcionan as pequenas grandes historias que decote moven o mundo.

O son das ondas

Martín Codax — 2019-06-20

Velaquí un documento certamente excepcional. Polo seu valor e pola súa significación. Cando a principios do ano 1914 o libreiro anticuario Pedro Vindel, residente en Madrid, anunciaba ao mundo o achado dunha vitela, un pergamiño coas sete cantigas do poeta do mar de Vigo, Martin Codax, letra e música (agás a cantiga VI que ten só a letra), estaba a abrir un portelo novo para o estudo na nosa lírica medieval. Sabiamos da existencia destas cantigas polos cancioneiros apócrifos italianos, pero era a primeira vez que chegaban a nós de xeito autónomo, organizadas segundo un discurso propio, coa primeira música profana daquel universo poético, nunha escrita relativamente próxima ao tempo do seu autor, agochada durante séculos na encadernación dun libro de Cicerón. O libreiro Vindel desenterraba un tesouro. Dende entón, pola significación daquel descubrimento e mais pola calidade dos textos e as melodías, as cantigas de Martin Codax constitúen un referente fundacional da nosa literatura, patrimonio sobranceiro da literatura universal.

Esta edición, preparada polo profesor Henrique Monteagudo, e que inclúe un ensaio complementario do profesor Giuseppe Tavani, ofrece aos lectores un dos fitos máis significativos da nosa lírica, acompañado da gravación que o Grupo Universitario de Cámara de Compostela, dirixido por Carlos Villanueva, fixo da música das seis cantigas que deste xeito chegaron a nós. Dispoñemos, xa que logo, dun documento que contextualiza perfectamente o universo poético que evocamos: as ondas do mar de Vigo, a pequena ermida á beira do mar onde a namorada agarda polo seu amigo, a letra das composicións e a música, que dá conta da verdadeira esencia daquelas, concibidas para ser cantadas, seguramente para ser bailadas tamén. Rimas de amor e saudade. As iluminuras do Cancioneiro da Ajuda ilustran mesmo a posible representación da interpretación musical, acompañada de danza.

Índice

Voces dende o misterio
Víctor F. Freixanes
O Pergamiño Vindel
Henrique Monteagudo
A singularidade da poesía de Martin Codax
Henrique Monteagudo
Para unha lectura das cantigas de Martin Codax
Giuseppe Tavani
Cantigas
Martin Codax
As cantigas nos Cancioneiros

Estudos de Onomástica Galega IV. Os nomes das rúas

Ana Isabel Boullón Agrelo — 2019-06-10

Os nomes das rúas serven para orientarse nas vilas e cidades e tamén para organizar os territorios urbanos. Pero tamén adquiren unha moi importante carga simbólica e constitúen parte da paisaxe lingüística que acompaña aos habitantes acotío. Os cambios que ocorren nas guías das rúas e as novas eleccións de nomes coa expansión das zonas urbanas obedecen en moitas ocasións a razóns conmemorativas e acaban sepultando os nomes anteriores. Neste volume préstase atención a todos estes procesos, un campo de estudo moi pouco tratado en Galicia, e ademais quérese pór o foco na necesidade da preservación da toponimia tradicional por parte dos poderes públicos, neste caso os concellos, responsables dos nomes urbanos.
Amais de ofrecer un panorama dos nomes das rúas de Pontevedra, Vigo, A Coruña e Lalín, explícase a formación histórica das rúas tradicionais de Gondomar e Santiago e a modificación dos nomes desta última cidade desde o punto de vista da memoria histórica. Tamén se ofrecen modelos de experiencias pedagóxicas desenvoltas nos concellos de Ribadeo e Valga. Finalmente, a Real Academia Galega propón, en conxunción coa Asociación Galega de Onomástica, a sinatura dunha declaración cos concellos para ofrecer unhas pautas que faciliten a ampliación dos espazos urbanos e manteñan asemade a toponimia, parte esencial do patrimonio inmaterial do noso pobo.

Índice

Limiar.
Ana Isabel Boullón Agrelo

I. O nacemento das rúas

Presentación
Antón Palacio
Algúns nomes medievais das rúas de Santiago de Compostela (1352-1412)
Gonzalo Hermo
Hodonimia de Baiona na documentación histórica
Gonzalo Navaza

II. A memoria histórica

Presentación
Antón Santamarina
Apropiación do espazo público e memoricidio: do golpe de 1936 ás políticas públicas da memoria
Antonio Míguez Macho

III. Modelos de intervención didáctica

A toponimia urbana como recurso didáctico. Tres proxectos
Suso Fernández Acevedo
Hai rúas nas aldeas? Unha experiencia didáctica no concello de Valga
Pilar Buela e Juan Carlos Montejano

IV. A salvagarda da toponimia tradicional fronte á hodonimia conmemorativa: a práctica da denominación das rúas nos espazos urbanos

Presentación da mesa redonda
Luz Méndez
O caso de Pontevedra
Concepción Cochón Rodríguez
As rúas de Vigo
Marta Souto
Pola rúa da Amargura: o declive da toponimia tradicional no nomenclátor urbano da Coruña
Iván Méndez López
A práctica de denominación de rúas en Lalín: a Comisión do Rueiro
Marta Negro Romero
Debate
Un modelo hodonímico mixto
Gonzalo Navaza

V. Declaración

A toponimia como patrimonio. Modelo de declaración a prol da súa preservación.
Real Academia Galega e Asociación Galega de Onomástica

Gramáticos e Gramáticas

Rosario Álvarez Blanco — 2019-06-01

En 2018 cumpríronse 150 anos da publicación, en Lugo, na Imprenta de Soto Freire, rúa de San Pedro nº 31, da Gramática gallega escrita por don Juan A. Saco Arce (Toén 1835 - Ourense 1881), presbítero e catedrático no Instituto de Segunda Enseñanza de Ourense.
A Real Academia Galega non podía deixar de celebrar esta efeméride, para traer ao presente a memoria da figura de Juan Antonio Saco Arce e da espléndida obra elaborada nos inicios da nosa tradición gramatical, en medio dun ermo descritivo da forma de ser a lingua galega.
Os lingüistas afirmamos con frecuencia que a Gramática gallega de Saco Arce (1968) é a primeira gramática galega elaborada con criterios científicos e tamén hai consenso sobre o feito de que se trata dunha boa gramática, un milagre na Galicia do seu tempo. Por si mesma esta consideración xa debería abondar para xustificar a lembranza e a homenaxe.
Neste libro recollemos os relatorios encargados a diferentes especialistas con olladas complementarias, que se presentaron na xornada de homenaxe ao autor e á súa Gramática gallega, celebrada en Ourense o 22 de novembro de 2018.
Rosario Álvarez

Índice

A alma da nación
Rosario Álvarez
Perfil biográfico de Juan Antonio Saco Arce: o seu compromiso intelectual
Juan L. Saco Cid
Saco Arce como gramático. Significado e pegada da súa obra
Antón Santamarina
“Con abundancia de razóns”: a literatura na Gramática de Saco Arce
Teresa López
A gramática na Gramática de Saco Arce
Francisco Dubert García
A proposta ortográfica de Saco Arce no contexto do Rexurdimento
Xosé A. Fernández Salgado
Descrición e prescrición na Gramática de Saco
Ernesto X. González Seoane
A obra de Saco Arce no contexto do Rexurdimento
Xurxo Martínez González

Cartas e composiciois autógrafas de Antonio Fernández Morales a Mariano Cubí

Héctor M. Silveiro Fernández — 2019-05-30

Esta edición das primeiras composiciois inéditas de Antonio Fernández Morales en galego do Bierzo forma parte da recuperación, estudo e difusión dunha correspondencia dos anos 1847-1848 do autor que iniciamos con motivo do seu bicentenario.

Pretende destacar o seu valor para a literatura galega contemporánea, especialmente para as investigaciois sobre a etapa denominada do Rexurdimento (ou tamén da Rexeneración). Efectivamente estas cartas, dirixidas ao filólogo catalán Mariano Cubí e Soler, adquiren unha forte compoñente literaria e permítennos de xeito sorprendente observar en detalle o proceso de creación dos Ensayos poéticos en dialecto berciano (1861), obra máis representativa de Fernández Morales, a singular participación do Bierzo nun movemento literario que non se prodiga en textos deste tipo nos seus primeiros momentos.

Estas cartas, as creaciois poéticas e anotaciois que inclúen conforman, pois, un legado inaugural de importancia excepcional para un coñecemento integral de dito movemento, tendo en conta que ata o 2017 permanecía totalmente descoñecido. A transcrición que se presenta vén acompañada dun breve limiar que se axunta como un primeiro paso previo a unha investigación de maior envergadura que contribúa á plena e xusta incorporación do galego do Bierzo á Historia da lingua e da literatura galegas.

La personalidad y la obra de Don Benigno Teijeiro Martínez

Julio Dávila Díaz — 2019-05-20

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Julio Dávila Díaz e resposta do excelentísimo señor don Federico Maciñeira y Pardo de Lama.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 30 de agosto de 1927 no Salón de actos da Real Academia Galega.

A presente edición elaborouse a partir do mecanoscrito orixinal custodiado no Arquivo da Real Academia Galega.
A resposta de Federico Maciñeira y Pardo de Lama editouse a partir da edición orixinal publicada en 1927 pola Real Academia Galega

Hechos y trágica muerte de D. Alonso Pérez de Vivero

Enrique Chao Espina — 2019-05-10

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Enrique Chao Espina e resposta do excelentísimo señor don Sebastián Martínez-Risco.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 24 de abril de 1954 no Salón de Actos do Pazo municipal da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal do discurso, publicada no ano 1954, no Boletín de la comisión provincial de monumentos de Lugo (41-44, p. 80-96). A resposta de Sebastián Martínez-Risco recuperouse do mecanoscrito orixinal, conservado no Arquivo da Real Academia Galega.

Concepción Arenal y su apostolado

Manuel Casás Fernández — 2019-05-01

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Manuel Casás Fernández e resposta do excelentísimo señor don Félix Estrada Catoyra.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 13 de marzo de 1936 no Salón de actos do Círculo de Artesáns da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal do discurso, publicada no ano 1936 pola Real Academia Galega.

Benito M.ª Plá y Cancela. Una gran figura gallega forense, política y parlamentaria

Narciso Correal y Freire de Andrade — 2019-04-30

Discurso de ingreso como membro de número do ilustrísimo señor don Narciso Correal y Freire de Andrade e resposta do excelentísimo señor don Salvador Cabeza de León.

O acto académico de ingreso de Narciso Correal y Freire de Andrade non puido celebrarse debido ao pasamento de Salvador Cabeza de León, o 20 de maio de 1934.

O 22 de abril de 1939, previa solicitude de Manuel Casás Fernández, ingresa por orde ministerial xunto a Jaime Solá Mestre, Ramón de Artaza y Malvárez, Juan Domínguez Fontela, Lisardo Rodríguez Barreiro e Antonio Noriega Varela.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal do discurso, publicada no ano 1942 pola Real Academia Galega.

Gremios y cofradías

Ramón de Artaza Malvárez — 2019-04-20

Discurso de recepción do ilustrísimo señor don Ramón de Artaza Malvárez.

Ramón de Artaza Malvárez foi dispensado da lectura do seu discurso debido á súa avanzada idade. Ingresa por orde ministerial o 22 de abril de 1939, xunto a Jaime Solá Mestre, Narciso Correal y Freire de Andrade, Juan Domínguez Fontela, Lisardo Rodríguez Barreiro e Antonio Noriega Varela.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos conservados no Arquivo da Real Academia Galega.

El sentimiento lírico materno en la pintura de Ovidio Murguía

José Luís Bugallal y Marchesi — 2019-04-10

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don José Luís Bugallal y Marchesi e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 4 de xaneiro de 1951 no Salón de Actos do Pazo municipal da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal do discurso, publicada no ano 1951 pola Real Academia Galega.

El engaño

Emilia Pardo Bazán — 2019-04-01

Contan as crónicas da época que Lady Hester Stanhope (1776-1839), sobriña do primeiro ministro William Pitt, viaxaba ata A Coruña todos os 16 de xaneiro, para bicar o que foi o amor da súa vida. Contan tamén que a súa silueta pasea polo xardín de San Carlos, onde xace Moore. Da nada, de súpeto, xorde a misteriosa figura dunha muller elegante, vestida de branco, co rostro cuberto por un gran sombreiro. A súa sombra camiña queda, ata a tumba do seu amado, párase e logo desaparece. Quizais na protagonista de “El engaño”, Emilia Pardo Bazán quixo retratar esta nobre británica.

Edición bilingüe do conto de Emilia Pardo Bazán publicado por vez primeira en La Ilustración Española y Americana (ano LII, 25 [8 de xullo de 1908], 3 e 5).

La mitología del agua en el noroeste hispánico

Fermín Bouza-Brey Trillo — 2019-03-30

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Fermín Bouza-Brey Trillo

O 27 de xullo de 1941 tivo lugar no Paraninfo da Universidade de Santiago a cerimonia de ingreso de dezanove académicos de número. No acto só se deu lectura ao discurso La mitología del agua en noroeste hispánico, que pronunciou Fermín Bouza-Brey en nome de todos os recipiendarios e a quen contestou en nome da Institución o presidente, Manuel Casás.

Os académicos que ingresaron nesta cerimonia foron:
     - Fermín Bouza-Brey Trillo
     - Salustiano Portela Pazos
     - Manuel Vázquez Seijas
     - Atanasio López
     - Samuel Eiján
     - Gonzalo López Abente
     - Jesús Carro García
     - Aureliano Pardo Villar
     - José Baldomir
     - Antonio Couceiro Freijomil
     - Francisco Vales Villamarín
     - Celestino Sánchez Rivera
     - Gonzalo Brañas Fernández
     - Ramón María Aller Ulloa
     - Fernando Cortés Bugía
     - Paulino Pedret Casado
     - Xosé Fernando Filgueira Valverde
     - Florentino López Cuevillas
     - Rafael González Villar

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal publicada no ano 1973.

Manuel Linares Rivas, comediógrafo contemporáneo

Joaquín Freire de Andrade — 2019-03-20

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Joaquín Freire de Andrade e resposta do excelentísimo señor don Leandro Carré Alvarellos.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 30 de novembro de 1956 no Salón de actos da Pazo Municipal da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Algunas consideraciones sobre la transcendencia que para la transformación del estado social de Galicia tuvo el reinado de los Reyes Católicos

Félix Estrada Catoyra — 2019-03-10

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Félix Estrada Catoyra e resposta do excelentísimo señor don Juan Barcia Caballero.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 8 de agosto de 1921 no Salón de actos da Reunión Recreativa e Instructiva de Artesáns da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no arquivo da Real Academia Galega.

Un privilegio del emperador Carlos V

José Espinosa Rodríguez — 2019-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don José Espinosa Rodríguez e resposta do excelentísimo señor don Paulino Pedret Casado.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 18 de outubro de 1952 no Salón de actos da Real Academia Galega.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no arquivo da Real Academia Galega.

Táboa periódica dos elementos

Manuel Bermejo — 2019-02-20

Dmitri Mendeleev presentou a súa táboa periódica en marzo de 1869. Cento cincuenta anos despois, aquela primeira achega pasou de 63 elementos a 118 e traduciuse a moitas linguas. A táboa dos elementos químicos pode descargarse agora en galego froito da colaboración do Consello da Cultura Galega, o grupo de investigación da USC CienciaNOSA, a Secretaría Xeral de Política Lingüística, a Real Academia Galega de Ciencias e a propia Real Academia Galega.

II Concurso de microrrelatos

Jessica Rodríguez Sánchez — 2019-02-10

A lingua é a nosa principal ferramenta de expresión. Empregámola para compartir as ideas e os pensamentos, as arelas e os soños, os compromisos e os feitos. E tamén a identidade. Como galegas e galegos, o idioma de noso dános un lugar no mundo e proxéctanos con personalidade propia alén do noso territorio. Sucede en cada conversa falada, en cada libro, artigo ou apuntamento que plasmamos sobre o papel, en cada xesto que implique a palabra.

Acontece así desde hai máis de mil anos na terra que habitamos, pero o futuro da lingua pasa tamén pola conquista do mundo virtual. Este é o obxectivo que levou á Real Academia Galega e á asociación PuntoGal a convocar o concurso de microrrelatos que chega neste 2019 á segunda edición cun novo éxito de participación: preto de 500 textos nas distintas categorías, escritos desde recunchos de todo o mundo.

Velaquí os nove gañadores, capaces de dicir moito cada un deles en apenas 200 palabras. Nove microrrelatos de persoas de todas as idades que son herdeiras do mellor da tradición oral da nosa lingua. Porque somos un pobo que sabe contar historias. Arredor da lareira e na Rede.

As coplas que se cantaban nas ruadas de Loureiro de Cotobade. Roseiras e paxariños nas cantigas dun serán [orixinais mecanoescritos]

Antonio Fraguas Fraguas — 2019-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antonio Fraguas Fraguas e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 8 de maio de 1956 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

As coplas que se cantaban nas ruadas de Loureiro de Cotobade. Roseiras e paxariños nas cantigas dun serán

Antonio Fraguas Fraguas — 2019-01-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antonio Fraguas Fraguas e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 8 de maio de 1956 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Para facilitar o acceso do público escolar aos textos, estes foron adaptados ás Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, aprobadas en 2003.

Pódense consultar os manuscritos orixinais na web da Real Academia Galega (academia.gal).

Táctil resonancia. Da derrota dun esplendoroso veleiro, as voces flotantes e os cantos das baleas

Ana Romaní — 2019-01-20

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Ana Romaní e resposta da excelentísima señora dona Margarita Ledo Andión. O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 6 de abril de 2019 no Teatro Coliseo Noela, de Noia.

A poeta e xornalista, natural de Noia, convocou a Xohana Torres e a Avilés de Taramancos como referentes no seu espertar poético, xunto a outras autoras das letras galegas e ás mulleres invisibilizadas, posuidoras de saberes compartidos e ignorados pero imprescindibles. A súa alocución é unha ollada ao mundo desde o feminismo e o comunal e colectivo que, fronte á “xordeira”, reivindica a dignidade da escoita no literario e no xornalismo.

Horas de Compostela

Salvador García-Bodaño — 2019-01-10

Salvador García-Bodaño, poeta, narrador, activista a prol da democracia e da lingua e cultura galegas. Fundador de asociacións tan emblemáticas como O Galo, colaborador do Museo do Pobo Galego, da revista Teima, da Asociación de Escritoras e Escritores en Lingua Galega, entre outras moitas. Sobre todo poeta.

Desde o seu primeiro poemario, Ao pé de cada hora (1967), seguido por Tempo de Compostela (1978), Compostela (1989), Pegadas no alcatrán (1994) a Cantos de Ausencia. Elexías (1959-2002) (2004), a súa palabra traza un itinerario do íntimo. Os seus poemas revelan o interior dos sentimentos e as rutas interiores de Compostela, a cidade para sempre vencellada ao seu nome.

Trece poemas, uns cantados, outros recitados por poetas de distintas xeracións, honran nesta plaquette a escrita de Salvador, o seu compromiso cívico e poético.

Índice

Cidade soñada
Víctor F. Freixanes

Navegar no verso. Travesía de tempo
Andrea Porto

No abeiro do canto
Arcadio López-Casanova

TEXTOS

Compostela é unha rúa longa
Luz Pozo Garza
Illa atlántica
Xosé Luís Franco Grande
Lonxás domingos reprimidos
Margarita Ledo Andión
Un suco no tempo
Dores Tembrás
Galicia
Darío Xohán Cabana
Amencida de alucinación
Helena Villar Janeiro
Mar do ocaso
Xulio López Valcárcel
Non houbo galos
Marilar Aleixandre
¿Que gubias han tallar na cerna da tarde?
Alba Cid
A cidade pechouse de novo en si mesma
Baldo Ramos

TRES CANCIÓNS DE MIRO

Miro Casabella
Adeus
Compostela
Se uas a Compostela

Un poema rosaliano de Salvador García-Bodaño. Poesía e cidadanía
Xesús Alonso Montero

A Rosalía de Castro, campesina na eternidade

Toponimia de Ames

Xosé Ramón López Boullón — 2019-01-01

A colección Terra Nomeada da Real Academia Galega e a Asociación Galega de Onomástica ten como obxectivo recompilar e estudar os nomes de lugar dos concellos de Galicia. O punto de partida son os núcleos de poboación establecidos no Nomenclátor publicado pola Xunta de Galicia en 2003, e mais os principais accidentes xeográficos ou lugares característicos da zona (ríos, montes, pontes...). Coñecer a motivación e o significado dos nomes dos sitios onde vivimos e de onde vimos, onde naceron os nosos devanceiros e que acollerán os nosos fillos, faranos máis conscientes da relación co noso pasado, de como se conformou a nosa sociedade, de como é a natureza en que habitamos, a súa fauna e as plantas. Significará identificármonos mellor como sociedade e como pobo e tamén como individuo, pois todos temos a nosa propia vinculación sentimental cos nosos lugares.

Xosé Ramón López Boullón, o autor do número 5 da colección, correspondente á toponimia de Ames, formou parte do Proxecto Toponimia de Galicia e recolleu a microtoponimia do concello de Ames. É un gran coñecedor e divulgador da toponimia da zona.

Poesía reunida

Samuel Eiján — 2018-04-01

A figura de Samuel Eiján marca un fito no eido da poesía relixiosa galega. A nosa escrita de comezos do século XX tivo na súa voz unha referencia de primeira orde e como tal foi saudado pola prensa e estudosos daquela hora.

Reúnense nesta edición todos os poemarios do autor publicados no noso idioma: Mágoas, na súa edición de 1902 e 1913; D’a-y-alma, aparecido en 1915, e Froliñas de San Francisco, dado á luz en 1926. A estes súmanse os versos galegos de Aleteos, tamén de 1926. Por xunto conforman esta Poesía reunida, un volume non só de interese certo pola vizosidade e pluralidade das súas propostas estéticas, senón tamén pola larganza das composicións aquí compiladas, que se contan por ducias.

Contido

Presentacións

Mirando cara a Fr. Samuel Eiján
José Antonio Castiñeira Chouza Ministro da Provincia Franciscana de Santiago
Poesía da transcendencia
Valentín García Gómez Secretario xeral de Política Lingüística
Celebración e descuberta
Víctor F. Freixanes Presidente da Real Academia Galega

Estudo introdutorio

Redescubrindo a Fraysel. Contexto sociopolítico e pensamento dun expoñente da poesía relixiosa galega do primeiro terzo do s. XX
Francisco Leira Castiñeira
A teopoética de Samuel Eiján: da Terra ao Ceo
Armando Requeixo

Nota de edición

Poesía reunida

Mágoas (1902)
Mágoas (1913)
D'a-y-alma (1915)
Froliñas de San Francisco (1926)
Outros poemas (1926)

Estudos de Onomástica Galega III. Os alcumes

Ana Isabel Boullón Agrelo — 2018-03-30

Os alcumes constitúen unha parte importante da antroponimia non oficial, aínda que, igual cós apelidos, están ligados á familia e adoitan transmitirse de xeración en xeración. En Galicia teñen vitalidade especialmente en ámbitos vilegos e rurais, pero, ao iren mudando os modos de vida, están comezando a minguar. Ademais, como non se consignan nos rexistros, faise necesario traballo de campo en cada zona para recadalos.
Esta xornada proponse deitar luz sobre eles desde diversas perspectivas: a antropoloxía, os seus inicios na Idade Media, a caracterización lingüística, a súa fixación nos apelidos e unha proposta didáctica baseada nunha área de Pontevedra, A Moureira. Ademais, examinaranse os xentilicios festivos e a escolla dos nomes dos editores da Wikipedia.
A maiores do núcleo temático central, a xornada pretende mostrar algunhas vías multidisciplinares do estudo da onomástica e a súa utilidade en áreas distantes entre si: os estudos literarios, a botánica e a historia medieval.
Ana Boullón

Índice

Limiar. Sobre os outros nomes das persoas.
Víctor Fernández Freixanes

I. Relatorios

Antropoloxía do alcume: casuística nunha comunidade rural.
Xoán Carlos García Porral
Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia.
Rosario Soto Arias
Aproximación á clasificación dos alcumes en Galicia.
Lidia Gómez Martínez
Os alcumes da Moureira: nomes con historia.
Anxos Rial Vidal
Os sobrenomes nos apelidos.
Luz Méndez
Alcumes colectivos no Portal de ditados tópicos galegos.
David Rodríguez
Nomes de usuario/a de editores/as da Wikipedia. Motivacións da escolla.
Adrián Estévez Iglesias

II. Perspectivas multidisciplinares no estudo da onomástica. Mesa redonda

Coa faz á terra volta. Toponimia e poesía en Eduardo Pondal.
Manuel Ferreiro
A toponimia nos estudos ecolóxicos.
Jaime Fagúndez
A toponimia galega e a Alta Idade Media.
A utilización de bases de datos toponímicas no estudo e a xeolocalización do tempo histórico.
Marcos Fernández Ferreiro e Jo´sé Carlos Sánchez Pardo

Toponimia da Estrada

Fernando Cabeza Quiles — 2018-03-20

Fernando Cabeza Quiles, o autor do número 4 desta colección, correspondente á toponimia da Estrada, é un dos principais divulgadores da realidade toponímica do país, con varios libros e moitos artigos publicados ao longo de máis de trinta anos de labor.

Alfredo de la Iglesia. O intelectual, o educador e o autor do primeiro manual de Literatura Galega para escolares de instituto (1919)

Xesús Alonso Montero — 2018-03-10

Publícase este estudo, o primeiro sobre a personalidade intelectual de Alfredo de la Iglesia, oitenta e cinco anos despois do seu pasamento. Non é doada a explicación, sobre todo se temos en conta que a documentación pertinente, moi abundante, obra nun arquivo tan coñecido e asequible como o da Real Academia Galega.

Certo día o autor bateu cun texto de don Alfredo insospeitable naquel tempo: un manual de Historia de la Literatura Gallega escrito para os seus alumnos do Instituto de Pontevedra en xaneiro de 1920, alumnos ós que, desde había algún tempo, lles explicaba esta materia non contemplada, daquela, nos programas oficiais de ensino medio. Era unha experiencia pedagóxica, estraña na Galicia do seu tempo, que non tiña precedentes.

Toponimia de Trabada

Xulia Marqués Valea — 2018-03-01

Con esta colección, a Real Academia Galega e a Asociación Galega de Onomástica pretenden recompilar e estudar os nomes de lugar habitados e algúns dos principais accidentes xeográficos dos concellos de Galicia, dun xeito divulgativo e ameno para axudar a coñecérmonos algo máis como galegos. Saber cal é a motivación e o significado dos nomes dos sitios onde vivimos e de onde vimos, onde naceron os nosos devanceiros e que acollerán os nosos fillos, faranos máis conscientes da relación co noso pasado, de como se conformou a nosa sociedade, de como é a natureza en que habitamos, a súa fauna e as plantas. Significará identificármonos mellor como sociedade e como pobo.

Presentamos aquí o número 3 da colección, correspondente á Toponimia de Trabada, realizada por Xulia Marqués Valea, doutora especialista en toponimia e con ampla experiencia en estudos etimolóxicos, recollida de campo e didáctica da onomástica.

Toponimia de Begonte e Rábade

Paulo Martínez Lema — 2018-02-20

Presentamos aquí o número 2 da colección, correspondente á Toponimia de Begonte e Rábade, realizada por Paulo Martínez Lema, doutor cunha tese sobre toponimia medieval e autor de numerosos artigos sobre distintos aspectos da toponimia en revistas académicas.

A lingua no CEIP Agro do Muíño

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 2018-02-10

Este informe ten como finalidade presentar unha análise sociolingüística do CEIP Agro do Muíño, situado no concello de Ames, co obxectivo de deseñar o plan de normalización do centro. Con este fin realizouse unha contextualización sociodemográfica e sociolingüística da situación da infancia a nivel galego e, posteriormente, achéganse datos sobre a comarca de Santiago de Compostela, na que se integra o centro.

Los músicos del Pórtico de la Gloria

Manuel Iglesias Vilarelle — 2018-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción, polo excelentísimo señor don Antonio Iglesias Vilarelle e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 29 de decembro de 1951 no paraninfo do Instituto Nacional de Ensino Medio de Pontevedra.

A presente edición elaborouse a partir da orixinal publicada no ano 1952 en El Museo de Pontevedra, 25-26 (vol. VII), [35]-68.

Valores históricos y estéticos que intervienen en la formación del arte románico

Manuel Chamoso Lamas — 2018-01-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Manuel Chamoso Lamas e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo. O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 26 de maio de 1956 no Salón de Sesións do Pazo Municipal da Coruña.

Na súa conferencia o arqueólogo ourensán tratou sobre a orixe da arquitectura románica na Europa da Alta Idade Media e a súa consolidación nos séculos posteriores.

A presente edición elaborouse a partir do mecanoscrito orixinal custodiado no Arquivo da Real Academia Galega.

Concurso de microrrelatos

Silvia Camesella — 2018-01-20

A lingua é o noso primeiro e esencial elemento de identidade como galegas e galegos. Con ela comunicámonos e expresamos opinións, sentimentos e emocións, feitos e desexos. Con ela demostrámonos, e demostrámoslles aos demais, quen somos colectivamente. No mundo real e, cada vez máis, tamén no virtual.

Na amplificación que brinda o ciberespazo, Galicia conta dende hai uns anos co dominio .gal, que nos permite difundir a nosa identidade, dicirlle ao mundo que somos un pobo cunha lingua útil, chea de vida, con futuro. Este é o obxectivo que uniu a Real Academia Galega e a asociación PuntoGal no concurso de microrrelatos convocado en febreiro de 2018 por ambas as entidades, unha frutífera iniciativa na que participaron preto de 400 persoas de todas as idades e residentes en catro dos cinco continentes. Os que se presentan aquí son os cinco gañadores, cinco relatos que nun máximo de 200 palabras amosan que a nosa lingua é un poderoso vehículo para transmitir calquera mensaxe. Cinco microrrelatos que constatan tamén que, na era da comunicación dixital, seguimos a ser un pobo que sempre soubo contar historias.

Natureza de illa

Xohana Torres — 2018-01-10

Celebramos nesta plaquette a luminosa escrita de Xohana Torres (Santiago de Compostela, 1929 - Vigo, 2017), poeta, dramaturga, narradora, ensaísta, pioneira da radio en galego, académica da Real Academia Galega. Luminosa pois emite luz e ten natureza de luz. Do seu primeiro poemario, Do sulco (1957), seguido por Estacións ao mar (1980) e Tempo de ría (1992), ao último publicado en vida, Elexías a Lola (2016), a voz singular de Xohana resoa, apreixando o fulgor das paisaxes galegas, escaravellando no máis fondo dos pensamentos.

Once poemas, nove recitados por poetas e amizades de distintas xeracións, dous cantados, revelando a música interior, un fragmento teatral, e mais breves ensaios ou cartas de amor, honran a vida e a escrita de Xohana Torres, natureza de illa, natureza de luz, irreverente, señora dos mapas e dos mares.

Índice

Víctor F. Freixanes. Memoria de Xohana Torres
Marilar Aleixandre . Gardiana do salitre. Homenaxe a Xohana Torres
Ana Romaní. Xohana Torres: incesante resplandor

TEXTOS

Euloxio R. Ruibal, Ánxela G. Abalo e Gustavo Pernas. A outra banda do Íberr
Tamara Andrés. É a forza crúa do sol
Xosé Manuel Beiras. Sueiro
Berta Dávila. Poesía, convicta natureza de illa
Xosé Luís Franco Grande. As doce do día
Margarita Ledo. A dura maxestade do silencio
Carlos Negro. Ofelia
Ánxeles Penas. ¿E todo para que corazón meu?
Luz Pozo Garza. O mar, o mar, os signos estelares
Ismael Ramos. Vaga inicial do inverno

DÚAS CANCIÓNS PARA XOHANA

Guadi Galego e Guillerme Fernández
1. Nai
2. Penélope
Xesús Alonso Montero. Xohana Torres, unha voz auroral

Lingua e sociedade en Galicia

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 2018-01-01

Este traballo inscríbese nunha liña de investigación emprendida pola Sección de Lingua do Consello da Cultura Galega (CCG) en colaboración co Seminario de Sociolingüística da RAG, que cristalizou na publicación A sociedade galega e o idioma. A evolución sociolingüística de Galicia (1992-2003). Posteriormente o Observatorio da Cultura Galega do CCG actualizou este traballo co estudo O idioma galego na sociedade. A evolución sociolingüística 1992-2008. Ambos os dous traballos utilizan como punto de partida as bases de datos do Mapa Sociolingüístico de Galicia de 1992 (MSG-1992) do Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega e constrúen a serie temporal co ‘Módulo de coñecemento e uso do galego’ de periodicidade quinquenal incluído na Enquisa estrutural a fogares do Instituto Galego de Estatística (IGE).

A presente publicación é un resumo e unha actualización de resultados do último traballo publicado polo Seminario de Sociolingüística da RAG que leva por título Lingua e Sociedade. A evolución sociolingüística 1992-2013 (dispoñible nesta ligazón). Para este documento eliminouse toda referencia bibliográfica do texto co fin de facilitar a súa lectura. Pódese consultar a bibliografía utilizada acudindo ao traballo orixinal.

Emilia Pardo Bazán presentada por ela mesma

Real Academia Galega. Casa-Museo Emilia Pardo Bazán — 2017-04-01

Esta é unha moi pequena selección de diferentes textos escritos por Emilia Pardo Bazán. Son pequenas pinceladas que debuxan a súa traxectoria, as súas opinións e experiencias. Poderían ser outras, millóns, todas agudas, polémicas, intelixentes, visionarias, propias.

Avanzos no coñecimento da xeomorfoloxía de Galicia

Uxío Torre Enciso — 2017-03-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Uxío Torre Enciso e resposta do excelentísimo señor don Isidro Parga Pondal.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 24 de outubro de 1970 no Paraninfo do Instituto de Ensino Medio Feminino da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal publicada no ano 1970 pola Real Academia Galega.

[Sobre a matemática]

Juan Jacobo Durán Loriga — 2017-03-20

Discurso de ingreso como académico de número do ilustrísimo señor don Juan Jacobo Durán Loriga e resposta do excelentísimo señor don Benito Fernández Alonso. Juan Jacobo Durán Loriga foi escollido académico de número o 4 de xullo de 1910. A pesar de ter depositado o seu discurso de ingreso na Real Academia Galega, faleceu o 3 de decembro de 1911, sen tomar posesión da súa praza.

Na súa conferencia o científico coruñés presentou a coñecida como “curva de Durán Loriga”, unha curva cuártica de clase doce xurdida a partir dunha cuestión doméstica, que chamou a atención de diversos autores europeos.

A presente edición elaborouse a partir dos manuscritos orixinais custodiados no arquivo da Real Academia Galega.

Estudos de Onomástica Galega II. Os nomes e os apelidos

Ana Isabel Boullón Agrelo — 2017-03-10

Os nomes e os apelidos constitúen a carta de presentación dunha persoa perante a sociedade. Pero, ao mesmo tempo, significan tamén parte do patrimonio familiar, posto que nos vinculan cos nosos devanceiros, e mais do patrimonio colectivo, pois son mostra da historia do noso pobo. A antroponimia galega foi formada na Idade Media, e ao longo da súa traxectoria unha parte dela foi interferida polo castelán. Neste volume analízanse diversas perspectivas de estandarización, que só moi recentemente se comezou a acometer: aspectos xurídicos, lingüísticos, a normalización lingüística e o seu papel nos textos literarios e nos medios de comunicación audiovisuais.
Ana I. Boullón e Luz Méndez

Índice

Limiar. Un patrimonio que nos responsabiliza.
Víctor Fernández Freixanes

I. Aspectos legais: a onomástica persoal no Rexistro Civil e os procedementos para restituír a forma estandarizada. Datos, problemas e solucións.

Aspectos xurídico-substantivos da restitución de nomes e apelidos á forma galega: normativa e criterios de aplicación.
Consuelo Castro Rei
Rexistro Civil: a súa acomodación ás particularidades lingüísticas propias do galego.
Encarna Dasi Dorelle

II. Aspectos lingüísticos: grao de conservación e de deturpación no corpus moderno. Criterios para a restitución das formas normalizadas.

Apelidos galegos, continuidade e alteración na transmisión.
Gonzalo Navaza
O Dicionario dos apelidos galegos e a restitución das formas galegas.
Ana Isabel Boullón Agrelo

III. A normalización lingüística. Estratexias para a difusión social das formas estandarizadas.

Proposta de campaña desde a Administración de xustiza para recuperarmos a nosa onomástica persoal.
Anxos Sobriño
A normalización da antroponimia nos centros de ensino.
Valentina Fermoso Gosende

IV. Os medios de comunicación e a literatura: os nomes propios na ficción literaria e audiovisual.

A onomástica da novela Costa do Solpor.
Xosé María Lema
Pautas para a elección dos nomes dos personaxes.
Mesa redonda:
Moderadora: Marga Pazos
Participantes: Xosé María Lema, Xosé Castro, Pato e Araceli Gonda.

Por que Murguía destruíu as cartas de Rosalía?

Marina Mayoral — 2017-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola excelentísima señora dona Marina Mayoral e resposta do excelentísimo señor don Xosé Luís Franco Grande. O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 2 de decembro de 2017 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

Na súa alocución a académica de honra explica os motivos que levaron ao seu viúvo a desfacerse dos documentos epistolares para protexer a imaxe que dela creara.

No tempo das Irmandades

Henrique Monteagudo — 2017-03-01

Nas Irmandades da Fala latexa unha visión comprehensiva de Galicia, na que se alían as preocupacións artísticas coas sociais, as estéticas coas políticas, as creativas coas cívicas, as culturais coas económicas, unha visión que aspira a abranguela, interpretala e resignificala na súa totalidade e na súa singularidade.

Índice

Limiar
Víctor Fernández Freixanes

Presentación. Fala, escrita e prelos
Henrique Monteagudo / Mª Dolores Sánchez Vales

I. Oratoria e prosa non ficcional

A oratoria en galego antes e despois de 1916: problemática
Xesús Alonso Montero
A axencia político-cultural das Irmandades e a emerxencia de prácticas protoensaísticas na Galiza do seu tempo
Arturo Casas
No tempo das Irmandades: ideas e debates sobre literatura na prosa non ficcional
Teresa López

II. Novos vieiros para a narrativa

A narrativa no proxecto das Irmandades ¿continuidade ou renovación? O caso da Colección Lar
Dolores Vilavedra
Liñas de sentido da narrativa curta das Irmandades. Algunhas calas
Ramón Nicolás
Da narrativa oral á costumista no tempo das Irmandades da Fala
Camiño Noia Campos

III. Un novo teatro galego

O proxecto das Irmandades da Fala para a modernización do teatro
Laura Tato Fontaíña
O teatro no tempo das Irmandades: espazo e identidade
Euloxio R. Ruibal
Fernando Osorio do Campo no programa teatral irmandiño
Carlos-Caetano Biscainho-Fernandes

IV. Unha poética anovadora

As Irmandades da Fala e a renovación da lírica galega
Xosé Ramón Pena
A poesía do tempo das Irmandades na historiografía literaria galega
María Xesús Nogueira Pereira
Gonzalo López Abente, o «poeta do mar» das Irmandades da Fala
Miro Villar
O mito como ideoloxía: un poema inédito de Euxenio Montes para Manuel Antonio
Xosé Luís Axeitos

V. Reivindicación e modernización da lingua

Fagamos do cultivo do noso idioma unha relixión de homes dignos
Rosario Álvarez
Cataluña como referente para Galicia na loita polo recoñecemento da súa personalidade cultural e política
Antón Santamarina
O seminario de Estudos Galegos: do cultivo do idioma (1923-1927) á codificación (1928-1936)
Henrique Monteagudo

VI. A conquista do público

Comunicación e novas tecnoloxías
Víctor Fernández Freixanes
Irmandades da Fala: acción e novos obxectos
Margarita Ledo Adión
Buscando unha vitrina para o galeguismo
Xan Carballa
As irmás de A Nosa Terra. O voceiro das Irmandades acolle o alborexar das primeiras mulleres do xornalismo
Carme Vidal

VII. Intelectuais, xornalistas, escritores

Antón Villar Ponte (1881-1936): un guieiro xeneroso e esforzado
Emilio Xosé Ínsua
O humanista galego Johán Vicente Viqueira López na alba do século XX e no tempo das Irmandades
Antón Costa Rico
Vicente Risco, irmán e membro da ING
Olivia Rodríguez González
Ramón Cabanillas, o Poeta das Irmandades da Fala
Francisco Fernández Rei
A participación de Florencio Vaamonde nas Irmandades da Fala
Isabel Seoane
Lois Peña Novo: o soño da industrialización de Galicia
Manuel Roca Cendán

VIII. Imaxe e identidade

Imaxes de galeguidade. Proceso e configurazón
María Victoria Carballo-Calero
De Céltiga a Zeltia
Pepe Barro
Sobre as Irmandades e o galego en Ferrol
Siro López

Un pozo de Luz

Luz Pozo Garza — 2017-02-20

A Real Academia Galega agasalla unha das voces máis excelsas, orixinais e vibrantes das nosas letras contemporáneas. Luz Pozo Garza cumpre 95 anos. Os seus amigos e amigas, académicos e académicas, convocamos este acto sinxelo, promovemos este opúsculo, que é unha homenaxe e, ao mesmo tempo, unha honra que nos facemos a nós mesmos.

Nas páxinas que seguen, dez poetas (elas e eles), dous ensaístas, críticos literarios, estudosos da obra da nosa autora, visitan a voz da poeta e comparten, dialogan, anotan a emoción exacta, a música luminosa de cada verso, que é unha epifanía, unha descuberta, unha revelación.

Contido:

Palabra de muller
Víctor F. Freixanes
Homenaxe a Luz Pozo Garza
Olivia Rodríguez González
Luz Pozo Garza como poeta
Claudio Rodríguez Fer
DEZ POEMAS, DEZ POETAS
- Presentación.
- IX Supernova. Biografía Tántrica.
  Marilar Aleixandre
- Amantes de Castrelos
  Xosé M. Álvarez Cáccamo
- «... sad rose of my days!»
  Yolanda Castaño
- Elexía pola filla dun mariñeiro
  Xosé Luís Franco Grande
- Ínsua de ausencia
  Salvador García Bodaño
- Illas Cíes
  Olga Novo
- Anxos con patíns brancos na praza de O Grove
  Pilar Pallarés
- Para os que habitan no escuro país da morte
  Olga Patiño
- As almas libres
  Manuel Rivas
- Subida ó Pía Paxaro
  Eva Veiga
TRES CANCIÓNS PARA ROSALÍA
- Tres poemas de Concerto de Outono
  Gabriel Bussi e Luz Pozo Garza
- De Eurípides a Luz Pozo Garza ou da dimensión relixiosa do AMOR
  Xesús Alonso Montero

Baixo o límite

Chus Pato — 2017-02-10

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Chus Pato e resposta do excelentísimo señor don Francisco Fernández Rei.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 23 de setembro de 2017 no Paraninfo do IES Otero Pedrayo de Ourense.

A autora ingresou na Academia cunha reflexión sobre a creación poética e os seus límites que profunda na relación da poesía coa linguaxe e a filosofía. Reclamou tamén o "dereito de nenos e novos" a "ser educados na arte da poética".

Eduardo Pondal. Os cantos eran da Patria (120 poemas)

Eduardo Pondal — 2017-02-01

A presente antoloxía foi elaborada coa pretensión de reunir nun volume os textos poéticos máis significativos e/ou representativos da produción literaria pondaliana, lírica e épica. Para isto, optamos por unha agrupación temática superadora dunha pigra división entre poemas en libro e poemas publicados noutros formatos (fundamentalmente xornais e revistas), ou de poesía édita e poesía procedente de textos manuscritos, ou, en fin, dunha difícil ordenación cronolóxica imposíbel de determinar en moitos dos textos pondalianos.

Deste xeito, balizada polo marco textual dos Queixumes, a escolma foi construída como unha serie estruturada de cinco núcleos temáticos, que presentan, por súa vez, unha consciente ordenación textual interna, á procura dunha lectura seriada dos poemas seleccionados.

O primeiro bloque da antoloxía está formado polos textos de fondo autobiográfico, lato sensu. A segunda parte está constituída polos poemas que mostran máis directamente o cerne do pensamento pondaliano. A sección terceira da escolma está dedicada aos poemas “históricos”. O seguinte grupo poemático reúne composicións pondalianas directamente anticastelás, en enérxica e ousada defensa da Galiza e das xentes que nela habitan. Os pátridos acentos presenta cinco poemas dedicados á lingua galega, certamente significativos nun contexto de renacemento e de loita contra a desaparición da identidade galega e a extinción nacional. A sección Do Oceano os campos espaciosos, derradeira, recolle o canto XIII d’Os Eoas, precedido de tres textos líricos en que o poeta se refire directamente á elaboración dun poema épico que, tal como aconteceu con Os Lusíadas na literatura portuguesa, ideaba como alicerce da literatura galega renacente.

Irmandades da Fala

Ramón Nicolás — 2017-01-30

Esta antoloxía parte da premisa da existencia dun amplo corpus narrativo, conformado por oitenta e tres publicacións editadas entre o ano 1919 e 1927, que, en liñas xerais, perseguiu renovar tematicamente, nalgunha medida mesmo tecnicamente, a prosa galega. Foi, sen dúbida, un movemento de sístole-diástole no sistema literario galego esencial para avanzar e pór os esteos do que a novelística das grandes figuras da Época Nós nos deixaron; tamén para avanzar, inescusabelmente, na ampliación dunha base lectora en lingua galega.

A diversidade presente no catálogo das diversas editoras e empresas que se embarcaron na aventura de modernizar a prosa galega en canto a temáticas, rexistros expresivos, técnicas literarias, presenza de voces que permanecen no tempo e outras que foron esquecidas, quixo ser o criterio que gobernase esta antoloxía.

Deste xeito, están presentes os primeiros traballos literarios dalgúns dos máximos responsábeis da construción da narrativa galega contemporánea, eis Do caso que lle aconteceu ao Dr. Alveiros (1919), Un ollo de vidro (1922), Pantelas, home libre (1925), de Vicente Risco, Afonso D. Rodríguez Castelao e Ramón Otero Pedrayo, respectivamente. Mais tamén, unha serie de, tan interesantes coma descoñecidos, traballos que marcan tanto a variedade de propostas daquel entón coma a diversidade de liñas de creación cultivadas polos nosos creadores, algúns dos cales son, sobre todo, coñecidos pola escrita noutros xéneros.

Índice

Limiar.
Ramón Nicolás
Contos da forza (1916).
Euxenio Carré Aldao
Do caso que lle aconteceu ao Dr. Alveiros (1919).
Vicente Risco
O deputado por Beiramar (1919).
Gonzalo López Abente
Queixumes / Home viaxeiro / Conto sinxelo (1920).
Antón Losada Diéguez
Un ollo de vidro (1922).
Alfonso Daniel Rodríguez Castelao
O vello mariñeiro toma o sol, e outros contos (1922).
Euxenio Montes
O sol..., o vento (1922).
Ramón Cabanillas
O que o solpor calaba / As irremediábeis melancolías (1922).
Manoel Antonio
O serán (1922).
Xoán Vidal Martínez
A costureira (1922).
Nicolás García Pereira
A i-alma de Mingos (1922).
Francisca Herrera Garrido
Pantelas, home libre (1925).
Ramón Otero Pedrayo
Cabalgadas en Salnés (1925).
Fermín Bouza Brey
Os pobres de Deus (1925).
Luís Amado Carballo
Referencias
Bibliografía ampliada

Rosalía de Castro. Autógrafos poéticos

Henrique Monteagudo — 2017-01-20

O volume Rosalía de Castro. Autógrafos poéticos recolle a totalidade dos testemuños manuscritos da obra poética rosaliana realizados do seu propio puño e letra. Iníciase cun estudo introdutorio, seguido dun inventario exhaustivo deses testemuños e da reprodución fotográfica de todos eles, acompañada de cadansúa transcrición, debidamente anotada.

En conxunto, os testemuños abranguen un período que vai desde 1860 aproximadamente ata 1885, e cobren todas as facetas da obra poética rosaliana, pois uns están relacionados coa súa obra inicial en galego, Cantares gallegos, outros con Follas novas (os menos), e bastantes deles con En las orillas del Sar. É notable o grupo de poemas orixinais da autora pouco coñecidos, incluíndo o embrión dun libro titulado Postrimerías, que nunca chegaría a rematarse. Tamén son moi interesantes os testemuños do seu labor como folclorista (recolla de coplas e cantares populares).

Voces termando da paisaxe galega

Marilar Aleixandre — 2017-01-10

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Marilar Aleixandre e resposta da excelentísima señora dona Fina Casalderrey. O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 14 de xaneiro de 2017 no Paraninfo da Universidade de Santiago de Compostela.

A nova académica reivindicou no seu discurso a necesidade de termar da paisaxe galega, a través dun percorrido pola lingua e a toponimia e polos versos e textos de escritores e escritoras galegas que defenderon o patrimonio natural e criticaron a súa desaparición, e facendo especial fincapé no papel das mulleres na creación literaria e no valor do feminismo, que cuestiona a idelización da paisaxe.

Las medias rojas

Emilia Pardo Bazán — 2017-01-01

Esta publicación nace a partires dun proxecto sobre ilustración levado a cabo no Instituto de Educación Secundaria de Quiroga, na materia de Educación Plástica, Visual e Audiovisual, durante o último trimestre do ano 2016. Encargouse ao alumnado de Cuarto Curso da E.S.O. a realización das ilustracións dun relato, para así coñecer como é o traballo dos ilustradores profesionais. O relato escollido, suxerido pola profesora Eva Teijeiro, foi “Las medias rojas”, unha obra de Emilia Pardo Bazán que resultou perfecta para o labor destes ilustradores tan novos. Os rapaces leron o relato, estudaron a súa estrutura, analizaron obras doutros ilustradores, fixeron bosquexos, e finalmente realizaron as ilustracións, empregando nelas varias técnicas artísticas. Houbo que facer unha selección dos traballos, xa que todos non terían cabida nesta pequena publicación, pero tanto os escollidos coma os que quedaron fóra, amosan a creatividade e interese pola expresión artística do alumnado. Finalmente, foron os responsables da Casa-Museo Emilia Pardo Bazán, en especial Xulia Santiso, os que nos animaron e fixeron posible que esta publicación vira a luz.

Saúde e Terra, irmá(n)s!

Real Academia Galega — 2016-06-01

O nacemento hai cen anos das Irmandades da Fala iniciou un poderoso salto adiante non só na traxectoria do galeguismo político senón tamén na lenta normalización social da lingua e da cultura propias de Galicia e no desenvolvemento dun segundo e máis completo rexurdimento das letras, as artes e as ciencias galegas. Moitos caracteres da nosa sociedade actual que conforman a personalidade singular de Galicia e que hoxe consideramos case tan naturais como a paisaxe, dende a autonomía e o seu sistema diferenciado de partidos políticos pola presenza do nacionalismo até o ensino de e en galego e a súa cooficialidade pasando pola existencia dunha alta cultura asemade enxebre e moderna, non se daban en 1916 e, se hoxe os temos, é polo labor, duro e a contracorrente, dos homes e mulleres das Irmandades primeiro e do Partido Galeguista despois.

Xa que logo, é de xustiza que as novas xeracións coñezan e recoñezan o moito que lles debemos en tantos eidos.

Guía da exposición conmemorativa do centenario da fundación das Irmandades da Fala.

De Roma ata Lixboa

Elsa Gonçalves — 2016-04-01

O libro De Roma ata Lixboa. Estudos sobre os cancioneiros galego-portugueses é unha colección de 30 traballos de Elsa Gonçalves sobre a lírica trobadoresca galego-portuguesa. Organizada cronoloxicamente, evidénciase nela a conxugación de varias perspectivas (codicolóxica, estemática, lingüística, retórica) para unha renovada e sólida análise da nosa poesía das orixes. Ata agora case só dispoñibles en actas de congresos e revistas de circulación restrinxida, os estudos aquí reunidos son testemuña do xeito en que Elsa Gonçalves foi construíndo unha bibliografía de autoridade sobre as materias en que traballou. Cun sentido da esixencia raro, tanto para cos colegas de ocio como para consigo mesma, e cunha humildade dubitativa que fixo da palabra “conxectura” unha das súas preferidas, a Autora demostra no presente libro a intelixencia crítica, a ponderación equilibrada e o enxeño na articulación de diferentes saberes que a tornaron unha referencia ineludible na medievalística ibérica. Son estas algunhas das razóns polas que este libro é recomendable aos estudantes e profesores de literatura medieval, así como a todos cantos se interesan polo noso patrimonio literario da Idade Media.

Contidos:

Limiar. Da Filoloxía galega e da Filoloxía portuguesa (arredor de 1980) na biografía intelectual de Elsa Gonçalves
Xesús Alonso Montero
Limiar brevíssimo
Paulo Farmhouse Alberto
Nota introdutória
Elsa Gonçalves
Nota dos editores
João Dionísio, Henrique Monteagudo e Maria Ana Ramos
Chaves das obras citadas
I - La Tavola Colocciana Autori portughesi (1976)
II - Anna Ferrari, “Formazione e struttura del canzoniere portoghese della Biblioteca Nazionale di Lisbona (cod. 10 991 Colocci-Brancuti). Premesse codicologiche alla critica del testo (materiali e note problematiche)”, Paris, 1979 [Arquivos do Centro Cultural Português, XIV, pp. 27-142 + XXIV planches] (1983)
III - Pressupostos históricos e geográficos à crítica textual no âmbito da lírica medieval galego-portuguesa: 1. “Quel da Ribera” 2. A romaria de San Servando (1986)
IV - Filologia literária e terminologia musical: Martin Codaz esta non acho pontada (1989)
V - Sur la lyrique galego-portugaise. Phénoménologie de la constitution des chansonniers ordonnés par genres (1991)
VI - Poesia de Rei: três notas dionisinas (1991)
VII - Intertextualidades na poesia de D. Denis (1992)
VIII - D. Denis: um Poeta Rei e um Rei Poeta (1993)
IX - Angelo Colocci (1993)
X - Atehudas ata a fiinda (1993)
XI - O sistema das rubricas atributivas e explicativas nos cancioneiros trovadorescos galego-portugueses (1994)
XII - Tradição manuscrita e edição de textos: experiências ecdóticas no campo da lírica galego-portuguesa (1995)
XIII - Plaga autem linguae comminuet ossa (Eccli. 28,21). A propósito de D. Denis, Disse-m’oj’un cavaleiro (B 1540) (1995)
XIV - De Roma ata Cidade (1997)
XV - ...nunca veerá... a face de Deus... A propósito de duas cantigas de D. Denis (B 1533-1534) (1997)
XVI - Appunti di filologia materiale per un’edizione critica della poesia profana di Alfonso X (1999)
XVII - ...soo maravilhado / eu d’En Sordel... (2000)
XVIII - Des cansos redondas dans la lyrique galego-portugaise? (2001)
XIX - Maldizer aposto? Acerca de uma inexistente categoria genológica da sátira medieval galego-portuguesa (2004)
XX - Triplici correctus amore. A propósito de uma nota de Angelo Colocci no Cancioneiro da Biblioteca Nacional de Lisboa (2006)
XXI - Correcções ao texto de três cantigas d’escarnh’e mal dizer: fiz arento - podros ode – poyar
XXII - A pastorela de D. Johan Perez d’Avoyn Cavalgava noutro dia (B 676 /V 278) (2007)
XXIII - Sobre edições da lírica galego-portuguesa: uma reflexão (2007)
XXIV - Sobre a tradição manuscrita da lírica galego-portuguesa: conjecturas e contrariedades (2007)
XXV - Duas notas mínimas em torno da confecção e cópia do Cancioneiro da Ajuda (2011)
XXVI - Sintaxe e métrica na edição de uma cantiga de D. Denis (B 1541, Mui melhor ca m’eu governo) (2013)
XXVII - Sintaxe e interpretatio: Afonso X, Joan Rodriguiz foi esmar a Balteira (B 481 / V 64) (2013)
XXVIII - Logar: uma metáfora amorosa na lírica galego-portuguesa (2014)
XXIX - Leituras conjecturais: 1. “e erto seja na forca” (B 415 / V 26) 2. “enfintos son vãos” (V [1025]) (2016)
XXX - Trovadores ‘menores’ no Cancioneiro da Ajuda (2016)
Bibliografía
Bibliografía de Elsa Gonçalves
Índice de Trobadores
Índice selectivo de Cantigas
Índice de palabras e expresións comentadas

Tres fitos senlleiros na historiografía da lingua galega

Xulio F. Ogando Vázquez — 2016-03-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xulio Francisco Ogando Vázquez e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 18 de abril de 1980 no Paraninfo do Instituto Otero Pedrayo, en Ourense. O académico analiza na súa alocución o Onomástico etimológico de la lengua gallega do Padre Sarmiento, a Gramática gallega de Juan Antonio Saco Arce, e a tradución á nosa lingua do Misal.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega e da edición publicada pola Xunta de Galicia no ano 1980.

Ideas literarias del Padre Feijóo

Samuel Eiján — 2016-03-20

Discurso de recepción do ilustrísimo señor don Samuel Eiján Lorenzo. O sacerdote ourensán analizou na súa conferencia a formación literaria do Padre Feijóo a través da lectura dos seus propios escritos.

Con posterioridade, o discurso que agora presentamos, o mesmo que Samuel Eiján preparou para o seu ingreso, apareceu publicado de forma parcial no Boletín da Real Academia Galega. O fragmento inédito recuperouse do mecanoscrito orixinal, custodiado no Arquivo da Real Academia Galega.

El idioma gallego en la Edad Media

Leandro Carré Alvarellos — 2016-03-10

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Leandro Carré Alvarellos e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 3 de marzo de 1945 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal publicada no ano 1973.

O farmacéutico e deputado de Cortegada

Xosé Ramón Barreiro Fernández — 2016-03-01

Topeime con José Ojea hai moitos anos cando preparaba a tese de doutoramento sobre o campesiñado galego. A visión do caciquismo que dá no seu libro El mundo rural (1890) abriume novos horizontes para afondar nun tema capital na comprensión do atraso económico de Galicia. Fíxenme entón a promesa de recuperar esta singular personalidade, que só mereceu ata o momento unha esvaída atención. Agora, e grazas á información que nos procura a súa biblioteca depositada na Real Academia Galega, cumprimos esa promesa.
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Índice

O farmacéutico e deputado de Cortegada: José Ojea.
José Manuel Baltar Blanco

Unhas cantas consideracións sobre o legado de José Ojea e sobre o presente volume.
Xesús Alonso Montero

Introdución.
Xosé Ramón Barreiro Fernández

I. José Ojea: unha vida ás beiras do Miño.
Ricardo Axeitos Valiño

II. José Ojea Otero: pensamento e acción política.
Xosé Ramón Barreiro Fernández

III. A obra literaria de José Ojea Otero, á luz do seu legado.
Santiago Díaz Lage

IV. A biblioteca de Ojea.
Ana María Menéndez Rodríguez

V. A hemeroteca.
Fernando Pereira González

VI. O fondo arquivísitco José Ojea.
Mercedes Fernández-Couto Tella

VII. O retrato dunha familia: a fotografía no fondo Ojea.
Jacobo M. Caridad

Anexo fotográfico

Estudos de Onomástica Galega. Microtoponimia

Xesús Ferro Ruibal — 2016-02-20

Os nomes de lugar (habitados ou deshabitados) son patrimonio cultural inmaterial e así os considera a Lei. E, se a inusual densidade toponímica de Galicia é un trazo que distingue esta terra antiga no conxunto europeo, a densidade microtoponímica multiplica a excepcionalidade do noso tesouro, que quizais algún día mereza recoñecerse como Patrimonio Cultural Inmaterial da Humanidade.
Xesús Ferro Ruibal

Índice

Limiar.
Xesús Alonso Montero

I. Experiencias de recolleita de microtoponimia

Recoller talasonimia en Baiona.
Xosé Lois Vilar
Recollendo con comunidades de montes: Comesaña, Mañufe, Baíña e Santa Baia de Donas.
Anxo Rodríguez Lemos
A recollida de microtoponimia na zona (peri)urbana de Vigo.
Iván Sestay Martínez
Recoller e xeorreferenciar a toponimia de Pontevedra.
María Abelleira Fontán / Concepción Cochón Rodríguez

II. Toponimia e didáctica

Vedra medra: unha aposta pola toponimia como eixe de dinamización lingüística e cultural nun centro educativo do rural galego.
Xulia Marqués Valea
Proxecto Toponimia de Rianxo. Luces e sombras.
Valentina Formoso Gosende
Experiencia de recollida selectiva con alumnos de Silleda.
Xoán Carlos García Porral

III. Toponimia e documentación

Toponimia e documentación. Recursos documentais na rede.
Luz Méndez
Recursos documentais na rede e toponimia local.
Gonzalo Navaza

IV. Nova aplicación para a recolleita unificada e xeorreferenciada da toponimia

Deseño e rendibilidade da nova aplicación colaborativa para a recolleita unificada, xeorreferenciación e difusión global da microtoponimia galega.
Vicente Feijoo Ares

V. Nomenclátor de Galicia 2003 (NG 2003) e Proxecto Toponimia de Galicia (PTG)

Historia da elaboración do Nomenclátor e do Proxecto Toponimia de Galicia.
Xermán García Cancela

VI. Revisión do Nomenclátor de Galicia 2003.

Criterios de revisión do Nomenclátor de Galicia 2003.
Real Academia Galega
Aplicación dos criterios de revisión do Nomenclátor de Galicia 2003.
Antón Santamarina

Epílogo.
Xesús Ferro Ruibal

Toponimia de Agolada

Luz Méndez — 2016-02-10

Con este volume, da autoría da especialista Luz Méndez, a Real Academia Galega inaugura unha colección que a nosa institución vai elaborar e realizar co máximo coidado: Terra Nomeada. Non merece menos a tarefa de descubrir e explicar o nome dos lugares que, por teren un nome, o que sexa, teñen dereito ao seu nome, ao verdadeiro. Sabido é que aínda hoxe, no mapa dos rótulos e indicacións de aldeas, parroquias, ríos, regueiros, montes etc., hai nomes deturpados, verdadeiros pseudónimos no sentido etimolóxico (‘falsos nomes’). Traballos rigorosos como o presente erradican esas deturpacións e satisfán as esixencias de cantos se interesan polo étimo dos topónimos (algúns moi problemáticos), polas circunstancias xeográficas ou históricas nas que emerxen, pola súa relación coa toponimia doutras terras galegas ou foráneas etc. Son temas que aborda no seu limiar o profesor Antón Santamarina, tan versado nos saberes onomásticos.

A Real Academia Galega séntese moi orgullosa do seu Seminario de Onomástica e agradece a Luz Méndez o excelente traballo que nos presenta nesta publicación.

Lingua e sociedade en Galicia

Henrique Monteagudo — 2016-02-01

O presente traballo ten o obxectivo de presentar unha visión panorámica da situación social da lingua galega, especialmente nas súas dimensións demográficas, sinalando as tendencias que marcan a súa evolución desde a década dos noventa ata a segunda década do século XXI a partir dos datos que ofrece a enquisa do Instituto Galego de Estatística de 2013.

Índice

Limiar

1. Introdución

2. Evolución da sociedade galega

3. Competencias lingüísticas en galego

4. Lingua inicial, lingua habitual e lingua de comunicación

5. A transmisión lingüística interxeracional

6. A lingua por ámbitos de uso

7. Evolución dos usos orais en galego e grupos lingüísticos
7.1. Índice do uso oral do galego
7.2. Os grupos lingüísticos

8. Normas e usos nas conversas bilingües e percepcións do uso social do idioma galego
8.1. Normas de uso nas conversas bilingües
8.2. Percepcións sobre o uso social do idioma galego

9. Lingua e territorio
     9.1. Lingua e área comarcal
     9.2. Lingua e concellos
     9.3. Lingua e tamaño do concello
     9.4. Lingua e urbano
     9.5. Evolución do binomio lingua-territorio

10. Lingua, xénero e identidade
     10.1. Lingua e xénero
     10.2. Lingua e idade
     10.3. Evolución dos galegofalantes iniciais e dos galegofalantes

11. Educación e linguas
11.1. O Modelo lingüístico
11.2. Os usos na escola

12. Lingua e traballo

13. Lingua e medios de comunicación

14. Conclusión

Glosario

Referencias dos traballos anteriores

Referencias das bases de datos

Referencias bibliográficas

Tempo das Irmandades. Antoloxía de poesía

Xosé Ramón Pena — 2016-01-30

A organización dos materiais desta antoloxía orientouse arredor do proceso das diferentes respostas que os diferentes autores viñeron dar ao chamamento de renovación e posta ao día da nosa literatura lanzado desde os sectores máis dinámicos das Irmandades da Fala.

Así pois, a organización vén xirar arredor deses tres (catro) eixes fundamentais:

– Representantes da dirección tradicionalista: e de aí os nomes de Noriega Varela e Crecente Vega.
– “Estética nacional”: desde logo, Ramón Cabanillas ocupa a maior parte desta opción; ao seu lado xorden os nomes de Gonzalo López Abente e Victoriano Taibo.
– “Vangarda enxebre”: Luís Amado Carballo, pero tamén Euxenio Montes, Manuel Luís Acuña, Eduardo Blanco Amor e Xosé Otero Espasandín conforman o conxunto.
– “Vangarda rupturista”: con certeza, Manuel Antonio; canda del, Álvaro Cunqueiro e Federico García Lorca.

Dous autores de máis complexa adscrición –Roberto Blanco Torres e Fermín Bouza Brey– completan a nosa selección: unha escolma representativa das principais direccións polas que transitou a poesía galega no tempo das Irmandades e que perduran no tempo para conformaren un apartado esencial no patrimonio das nosas letras.

Os apelidos en galego

Seminario de Onomástica da Real Academia Galega — 2016-01-20

Os apelidos en galego (Orientacións para a súa normalización) recolle mil cincocentos apelidos da nosa tradición, escolleitos, maioritariamente, cun criterio de frecuencia. A presente achega é unha das tarefas do Seminario de Onomástica da Real Academia Galega, seminario no que un equipo dirixido pola profesora Ana Isabel Boullón Agrelo, elaborou o presente traballo.

Coa relación que aquí se presenta quéreselles facilitar aos funcionarios dos Rexistros un elenco de formas estándares. Ademais, inclúese unha equivalencia das formas castelanizadas coas súas galegas correspondentes; os cidadáns deben saber que, na inmensa maioría dos casos, os apelidos casteláns en Galicia son o produto da deformación case sempre involuntaria dun apelido orixinariamente galego.

Cun glosario de formas e grafías anómalas coas súas correspondentes formas estándares os usuarios poderán comprobar doadamente, en caso de dúbida, cal é o estándar correspondente. Preténdese, así, avanzar nun aspecto tan importante da normalización lingüística como é o dos apelidos, que nos identifican como persoas e como pobo.

O teatro nas Irmandades da Fala

Laura Tato Fontaíña — 2016-01-10

Esta antoloxía pretende achegar a un público o máis amplo posíbel as obras máis representativas do teatro escrito, e representado, polas Irmandades da Fala no período comprendido entre a creación do Conservatorio de Arte Galega, en 1919, até que, en setembro de 1923, a ditadura do Xeneral Primo de Rivera acabou con todos os grupos de teatro galego que non estivesen vinculados aos coros populares afíns ao novo réxime político. Consonte isto, seleccionáronse obras dos autores máis representativos das dúas tendencias que entraron en conflito cando, desde as Irmandades, se intentou anovar e modernizar o teatro. Dunha banda, Antón Villar Ponte e Xaime Quintanilla representan o sector máis avanzado e europeísta. Da outra banda, Leandro Carré capitaneou a facción que consideraba suficiente a formación de amadores dos grupos da época, estaba satisfeita coa dramaturxia do realismo decimonónico e unicamente admitía a renovación temática. Por último, a única obra dramática de Gonzalo López Abente subiu á escena un tema absolutamente novo, a defensa da igualdade de dereitos para as mulleres e non podía faltar nesta selección.

Índice

Laura Tato Fontaíña: "Novo teatro para un tempo novo"

Xaime Quintanilla: Donosiña

Antón Vilar Ponte: Entre dous abismos

Gozalo López Abrente: María Rosa

Leandro Carré Alvarellos: Un caso compricado

Irmandades da Fala

Henrique Monteagudo — 2016-01-01

No marco da celebración do centenario da fundación das Irmandades da Fala (1916), a Real Academia Galega promove a publicación dunha serie de antoloxías da obra literaria en lingua galega vencellada de xeito máis ou menos estreito a este vizoso movemento de reivindicación da lingua, a cultura e a identidade política de Galicia. Dentro da devandita serie non podía faltar un volume dedicado á prosa non ficcional, non só pola importancia intrínseca que esta tivo naquel período –xa que a través dela se foi definindo o proxecto político e cultural das Irmandades e foi tomando corpo a súa definición de Galicia como nación–, senón porque os persoeiros das Irmandades son tamén os fundadores da prosa galega moderna, o que practicamente equivale a dicir do galego culto dos nosos días.

Na presente antoloxía axuntamos a prosa non ficcional (tanto a literaria, como o ensaio, canto a non literaria: xornalística, divulgativa ou doutrinal) coa oratoria, xénero este en xeral moi pouco atendido na historiografía literaria. Ao facérmolo así non soamente pretendemos reivindicar a importancia de ambas as modalidades de discurso e o valor do contributo das Irmandades da Fala ao seu cultivo na nosa lingua, senón que tamén desexamos salientar que, de feito, o galego culto contemporáneo se estreou en ambos os rexistros de xeito practicamente simultáneo. Ou mellor aínda, que a prosa culta e a oratoria en galego xermolaron xuntas, fecundándose mutuamente.

Índice

Limiar.
Henrique Monteagudo

I. Un tempo novo: agromar das Irmandades (1916 - 1920)

A bandeira ergueita (1916).
Antón Vilar Ponte
Discurso ao fundarse a Irmandade en Santiago (1916).
Lois Porteiro Garea
Teoría do nacionalismo galego (1918).
Vicente Risco
Arte e galeguismo (1919).
Alfonso D. R. Castelao

II. A afirmación: das Irmandades a Nós (1920 - 1930)

Teoría do nacionalismo galego (1920).
Vicente Risco
Arte nova (1920).
Vicente Risco
Divulgacións enxebristas (1920).
Johán Vicente Viqueira
Dos nosos valores (1920).
Antón Vilar Ponte
O sentimento da terra na raza galega (1920).
Vicente Risco
Dos nosos tempos (1920).
Florentino López Cuevillas
[A paisaxe e a aldea. Para unha estética da paisaxe. Unha aldea da Bocarribeira] (1922).
Ramón Otero Pedrayo
Máis alá! (1922).
Manuel Antonio / Álvaro Cebreiro
Verbo da prosa galega (1924).
Antón Lousada Diéguez
Da renacenza galega. A evolución do galego e os seus críticos (1926).
Vicente Risco
Sobre o tempo de hoxe (1928).
Ramón Otero Pedrayo
O idioma galego na nosa vida e na nosa cultura (1928).
Vicente Risco
Romantismo. [Unha esculca nas súas orixes] (1929).
Ramón Otero Pedrayo
As aguias do imperio e a barca apostólica (1930).
Ramón Otero Pedrayo

III. Recobrando o pulo (1930)

A significación espiritual do Día da Galiza (1930).
Ramón Otero Pedrayo
O galeguismo na arte (1930).
Alfonso D. R. Castelao
A nosa definción autonomista (1930).
Valentín Paz Andrade

IV. Epílogo: balance, reformulación e controversia (1933 - 1935)

Nós, os inadaptados (1933).
Vicente Risco
Verbas de chumbo (1935).
Alfonso D. R. Castelao
O que vai de 1916 a 1936 (1935).
Antón Vilar Ponte

Referencias

Bibliografía ampliada

A xeración do 16

Ramón Villar Ponte — 2015-06-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Villar Ponte e resposta do excelentísimo señor don Ramón Cabanillas Enríquez.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 16 de xuño de 1951 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal publicada no ano 1977 pola Real Academia Galega.

Noriega entre os poetas do seu tempo

José Trapero Pardo — 2015-05-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don José Trapero Pardo e resposta do excelentísimo señor don Álvaro Cunqueiro Mora.

O solemne acto académico celebrouse o 5 de xuño de 1971 no Círculo das Artes de Lugo. Na súa conferencia o xornalista chairego analizou a obra poética de Antonio Noriega Varela, así como o seu emprego da lingua galega.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Rosalía de Castro, precursora da fala

Victoriano Taibo — 2015-05-20

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Victoriano Taibo García e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 15 de outubro de 1948 no Salón de Actos do Pazo Muncipal da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal publicada no ano 1972 pola Real Academia Galega.

Lo maternal en Emilia Pardo Bazán

Julio Rodríguez Yordi — 2015-05-10

Discurso lido no acto da súa recepción polo excelentísimo señor don Julio Rodríguez Yordi e resposta do excelentísimo señor don Antonio Rey Soto.

O solemne acto académico celebrouse o 6 de outubro de 1955 no Salón de Actos da Reunión de Artesáns da Coruña. O académico tratou a presenza da maternidade na obra da autora coruñesa.

A presente edición elaborouse a partir dos manuscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

El renacimiento de la literatura regional

José Antonio Parga Sanjurjo — 2015-05-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don José Antonio Parga Sanjurjo e resposta do excelentísimo señor don Manuel Murguía.

O solemne acto académico celebrouse o 28 de setembro de 1907 no Salón de Actos do Concello de Lugo. Na súa alocución o maxistrado de orixe asturiana falou da literatura galega do rexurdimento.

A presente edición elaborouse a partir dos manuscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Poesía

Eduardo Moreiras Collazo — 2015-04-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Eduardo Moreiras Collazo e resposta do excelentísimo señor don Francisco Fernández del Riego.

O solemne acto académico celebrouse o 28 de xaneiro de 1978 no Salón de Actos da Caixa de Aforros da Coruña. Na súa conferencia o autor fala da relevancia filosófica da poesía como reflexo da realidade.

A presente edición elaborouse a partir dos manuscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Pondal e a súa obra

Evaristo Martelo Paumán — 2015-04-20

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Evaristo Martelo Paumán e resposta do excelentísimo señor don Uxío Carré Aldao.

O solemne acto celebrouse o 16 de xuño de 1921 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa conferencia o avogado e escritor coruñés falou da vida e obra do poeta de Ponteceso, que falecera catro anos antes.

A presente edición elaborouse a partir dos manuscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Castelao i a tradición galeguista

Ánxel Fole — 2015-04-10

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ánxel Fole Sánchez e resposta do excelentísimo señor don Sebastián Martínez-Risco Macías.

O solemne acto académico celebrouse o 5 de outubro de 1963 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

O escritor lugués aborda a presenza de Castelao no galeguismo das décadas de 1920 e 1930.

Da épica na Galicia medieval

Xosé Filgueira Valverde — 2015-04-01

Discurso de ingreso como membro de número da Real Academia Galega do ilustrísimo señor don Xosé Filgueira Valverde e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

Xosé Filgueira Valverde formaba parte deste grupo de académicos, exentos da presentación do seu discurso pola entrada en grupo. Non obstante, presentou o discurso regulamentario.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal do discurso, publicada no ano 1973 pola Real Academia Galega.

Personalidad y obra del historiador D. Mauro Luzón de Castelló y Ferrer

Xesús Ferro Couselo — 2015-03-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xesús Ferro Couselo e resposta do excelentísimo señor don Florentino López Cuevillas.

O solemne acto académico celebrouse o 16 de setembro de 1951 no refectorio do mosteiro de San Rosendo de Celanova. Na súa alocución o historiador trazou o perfil biográfico do celanovés Mauro Luzón (1567-1612).

A presente edición elaborouse a partir dos manuscritos orixinais custodiados no arquivo da Real Academia Galega.

A resignación e maila rebeldía na novela de Castelao

Marino Dónega — 2015-03-20

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Marino Dónega Rozas e resposta do excelentísimo señor don Ramón Piñeiro López.

O solemne acto académico celebrouse o 3 de novembro de 1973 no Salón Capitular do Pazo Municipal da Coruña. Na súa conferencia Dónega falou das actitudes opostas dos dous protagonistas da novela de Castelao Os dous de sempre (1934): Pedro e Rañolas.

Algunhas imaxinaciós sober tesouros

Álvaro Cunqueiro — 2015-03-10

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Álvaro Cunqueiro Mora e resposta do excelentísimo señor don Francisco Fernández del Riego.

O solemne acto académico celebrouse o 21 de abril de 1963 no Salón de Actos do Seminario Conciliar de Mondoñedo. O xornalista e escritor analiza o imaxinario dos tesouros na mitoloxía popular galega, presente tamén na súa obra literaria.

O desastre de 1898 e os escritores galegos

Carlos Casares — 2015-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Carlos Casares Mouriño e resposta do excelentísimo señor don Francisco Fernández del Riego.

O solemne acto académico celebrouse o 27 de maio de 1978 no Instituto Feminino de Ourense.

Na súa conferencia o escritor ourensán tratou a pegada do desastre de 1898 na obra de autores galegos, entre eles algúns que por entón residían na Habana.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Contribución ao estudo das fontes literarias de Rosalía

Ricardo Carballo Calero — 2015-02-20

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ricardo Carballo Calero e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 17 de maio de 1958 no Salón de Actos do Pazo Municipal da Coruña.

A presente edición elaborouse a partir da edición orixinal publicada no ano 1959 por Ediciones Celta (Lugo).

Obra completa

Manuel Antonio — 2015-02-10

Coa aparición deste Epistolario conclúe a publicación da Obra completa de Manuel Antonio, iniciada co volume I (prosa) e mais co volume II (poesía).

O corpus de correspondencia achéganos o seu universo humano, co pobo de Rianxo como fondo, un lugar de encontros entre o cotián e o universal onde se fraguaron personalidades de primeira liña no galeguismo dos anos vinte. As cartas permiten iluminar aspectos da vida do poeta apenas tidos en conta e seguir a construción da súa extraordinaria personalidade artística e intelectual. Amor, relacións familiares, fidelidade ás ideas, aprendizaxe e mestría, complicidades persoais, desenganos e anhelos, compoñen o rico tapiz, que serve para coñecer máis o poeta que introduciu as vangardas na nosa literatura.

O epistolario de Manuel Antonio é unha fonte de datos que transcende o fin concreto da comunicación, permitíndonos franquear a porta da súa intimidade. Aínda sendo conscientes de que non hai verdade documental capaz de penetrar na intimidade das persoas, as cartas de Manuel Antonio achégannos información sobre certos trazos singulares do seu carácter. Se engadimos o inmenso aparato de datos externos que nos proporciona o epistolario de Manuel Antonio, este constitúese como fonte inevitable de calquera estudo biográfico.

Apuntes para una bio-bibliografía documentada de Rosalía de Castro

Fermín Bouza-Brey Trillo — 2015-02-01

A Real Academia Galega hónrase en presentar un texto longamente inédito, só coñecido e accesible para uns poucos investigadores, dun dos principais estudosos da obra de Rosalía de Castro, académico numerario da nosa corporación: Fermín Bouza Brey. Trátase da memoria coa que xustificou a bolsa de estudos que lle concedera a Fundación Barrié de la Maza no curso 1970-71 para afondar nas súas pescudas sobre a biografía de Rosalía de Castro, terreo no que realizara valiosísimas achegas nas décadas anteriores. Malia o tempo transcorrido desde a súa elaboración, e a pesar de que o texto ten sido utilizado por varios especialistas rosalianos, a Real Academia Galega considerou por unha parte de xustiza e por outra de utilidade dar a coñecer este interesante traballo.

Emilia Pardo Bazán e Pablo Ruiz Picasso

Manuel González Prieto — 2015-01-30

Emilia Pardo Bazán, escritora universal de Marineda, e Pablo Picasso, xenio da arte contemporánea, conviven na Coruña entre os anos 1891 e 1895. Conexións diversas e estreitos vínculos de interese entre ambos coligan a pluma da autora co pincel do pintor.

Literatura e pintura camiñan xuntas e permiten dar un paso máis na construción da memoria colectiva da Coruña, cidade romántica e moderna a un tempo, e en continuo proceso de renovación. Nesta edición poderán afondar nas lembranzas e pisadas do pintor malagueño, a través da viva voz da escritora herculina.

Reflexións sobre as primeiras novelas de Rosalía de Castro

Basilio Losada — 2015-01-10

Discurso lido no acto da súa recepción como académico de honra polo ilustrísimo señor don Basilio Losada Castro e resposta do excelentísimo señor don Xesús Alonso Montero.

O solemne acto académico celebrouse o 3 de outubro de 2015 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa conferencia o tradutor e crítico literario fixo un percorrido por diversos aspectos da narrativa rosaliana.

Significante e significado. Linguaxe e arquitectura

Andrés Fernández-Albalat — 2015-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Andrés Fernández-Albalat Lois e resposta do excelentísimo señor don Carlos Casares Mouriño.

O solemne acto académico celebrouse o 28 de maio de 1999 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa conferencia o arquitecto coruñés tratou diversos aspectos da súa especialidade, para rematar falando das casas-museo de Rosalía de Castro e Emilia Pardo Bazán.

Las novelas de Emilia Pardo Bazán con escenarios gallegos

Eizo Ogusu — 2014-05-10

Este folleto compóñeno o íncipit orixinal e traducido en xaponés, e o argumento das cinco novelas da primeira época de Emilia Pardo Bazán, que teñen o seu principal escenario en Galicia, a súa terra natal e á que a autora amou durante toda a súa vida. A acción da súa primeira novela Pascual López sitúase en Santiago de Compostela; a da súa terceira novela La Tribuna en Marineda, que é nada menos que A Coruña; a da súa cuarta novela El Cisne de Vilamorta, cuxo modelo é O Carballiño; a da súa quinta novela Los pazos de Ulloa, considerada a súa obra mestra, e a sexta, que é a súa continuación La madre naturaleza desenvólvense na zona montañosa situada entre Santiago e Ourense.

No 50 aniversario da celebración do Día das Letras Galegas dedicado a Castelao

Real Academia Galega — 2014-05-01

Este Dossier de prensa ofrece unha escolma dalgunhas das novas publicadas na prensa galega da época sobre o Día das Letras Galegas de 1964, quer na prensa da Terra (Faro de Vigo, Grial, La Noche), quer na da diáspora (Galicia, Orientación Gallega). Coa lectura deste interesantísimo documento histórico, os lectores de hoxe poderán enxergar a distancia que media entre a celebración de 1964 e as dos últimos anos, un reflexo tamén da evolución da cultura galega desde a ‘longa noite de pedra’ do franquismo ata os esperanzados tempos da democracia e autonomía.

O sentimento liberal na Galiza

Antón Villar Ponte — 2014-04-30

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antón Villar Ponte e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 24 de xullo de 1934 no Salón de Actos do Pazo municipal da Coruña.

Esta edición dixital realizouse co gallo do 80 aniversario do ingreso de Antón Villar Ponte na Real Academia Galega.

No sesquicentenario do nacemento de José Fontenla Leal

Real Academia Galega — 2014-04-20

Hoxe, 12 de febreiro de 2014, hai cento cincuenta anos que naceu, en Ferrol, un cidadán a quen as institucións galegas deberían tributar o seu recoñecemento e, dun xeito especial, a Real Academia Galega. Foi el, José Fontenla Leal, aquel humilde litógrafo, quen participou en canta actividade protagonizaron os galegos de Cuba a favor do coñecemento e do progreso de Galicia. A Cuba emigrara este ilustre cidadán das mellores causas galegas cando aínda era un neno. Xa adulto, Galicia, o país deixado para sempre na súa infancia, foi o seu norte, o seu compromiso e o centro dos seus soños.

No sesquicentenario do seu nacemento, a Academia réndelle tributo a quen foi, desde A Habana, un dos principais impulsores do nacemento desta institución.

No 80 aniversario do ingreso de Castelao e Antón Villar Ponte na Real Academia Galega

Real Academia Galega — 2014-04-10

Os días 24 e 25 de xullo de 1934 a Academia Galega recibía como membros de número a dous senlleiros representantes dunha xeración que viña realizando unha achega decisiva na modernización da lingua e a cultura, e en definitiva, da nación galega: Antón Villar Ponte, o promotor das Irmandades da Fala e un dos xornalistas máis brillantes daquel tempo, que na data de ingreso na Academia contaba con cincuenta e tres anos, e Afonso Daniel Rodríguez Castelao, artista plástico e escritor, que contaba naquel momento corenta e oito anos. Con estes ingresos, a corporación fundada por Manuel Murguía tendía novamente a man a aquel vizoso grupo renovador da cultura galega que hoxe coñecemos como Xeración Nós; outros dous prominentes membros desta, Vicente Risco e Ramón Otero Pedrayo, xa ingresaran na Academia en 1929.

Na publicación dixital que presentamos para conmemorar a efeméride ofrécese unha colleita de noticias referentes a eses ingresos aparecidas en distintas publicacións da época, tanto da Galicia metropolitana (El Pueblo Gallego e La Voz de Galicia) coma da emigración (Madrid, A Habana, Montevideo).

La Compañía Gallega

Manuel Núñez González — 2014-04-01

Discurso de ingreso na Real Academia Galega do ilustrísimo señor don Manuel Núñez González.

O acto académico non se chegou a celebrar debido ao pasamento de Manuel Núñez González, o 14 de febreiro de 1917.

Na súa conferencia, o poeta e rexistrador da propiedade falou da organización familiar tradicional galega, así como da súa pegada no dereito e na economía.

Manuscritos poéticos inéditos de Rosalía de Castro

Henrique Monteagudo — 2014-03-30

O xoves, 16 de xaneiro presentouse publicamente o descubrimento de textos poéticos inéditos de Rosalía de Castro. Trátase de manuscritos autógrafos que conteñen versos descoñecidos seus (poemas e fragmentos) e que botan nova luz sobre os inicios da súa carreira poética en galego e -dun xeito especialmente revelador- sobre os últimos pasos da súa obra en castelán.

É esta unha novidade que pon un brillante ramo ás conmemoracións do ano do sesquicentenario de Cantares gallegos e que sen dúbida será de grande interese tanto para os investigadores e investigadoras da obra rosaliana coma para a xeneralidade do público galego, dada a significación especial da autora.

Resposta ao discurso La arquitectura cristiana prerrománica en Galicia (siglos V al XI)

Fernando Martínez Morás — 2014-03-20

Resposta lida no acto de recepción do ilustrísimo señor don Ángel del Castillo López polo excelentísimo señor don Fernando Martínez-Morás.

O solemne acto académico no que foi lido o discurso recolleito no presente volume celebrouse o 18 de marzo de 1927 no Salón de Actos da Reunión Recreativa e Instrutiva de Artesáns da Coruña.

Na presente edición só ofrecemos a resposta ao discurso de ingreso de Ángel del Castillo, por non dispoñermos do texto orixinal do autor.

Doazón da biblioteca e o arquivo de José Ogea (1841 – 1909)

Real Academia Galega — 2014-03-10

José Ogea Otero, farmacéutico de Cortegada, foi, ao longo da súa vida, escritor, parlamentario na I República (1873), amigo das personalidades relevantes do seu tempo (Murguía, Eduardo Chao…) e autor do prólogo á primeira edición de Aires da miña terra (1880), de Curros Enríquez. A súa biblioteca e hemeroteca proban a súa amplísima curiosidade de lector e a súa modernidade intelectual: literatura grecolatina, abundante literatura francesa contemporánea, un número elevado de escritores portugueses e italianos contemporáneos, valiosas coleccións completas (a Biblioteca Gallega, por exemplo), os principais autores españois do seu tempo, coleccións case completas das primeiras revistas españolas do século XIX, bibliografía médico-farmacéutica, as máis importantes coroas literarias de fins do XIX… Alén disto, un fondo importante de proclamas políticas (algunha en galego), de xornais… e miles de páxinas manuscritas de obras súas, algunhas inéditas, e un rico epistolario.

Economía, linguaxe e poder

Xaime Isla Couto — 2014-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Xaime Isla Couto.

O solemne acto académico no que foi lido o discurso recolleito no presente volume celebrouse o 29 de xaneiro de 1999 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

Na presente edición reproducimos o discurso de Xaime Isla Couto segundo o mecanoscrito conservado no Arquivo da Real Academia Galega.

Nel, o académico afonda na importancia da dimensión económica na construción e desenvolvemento nacional de Galicia. A contestación de D. Carlos Casares non está dispoñible.

Castelao na Academia

Alfonso R. Castelao — 2014-02-20

O corrente ano 2014 foi ocasión para diversas conmemoracións castelaianas: cumpríronse setenta anos da publicación da súa obra Sempre en Galiza no exilio bonaerense, transcorreron cincuenta anos desde que a Real Academia Galega lle dedicou o Día das Letras Galegas e tamén se fixeron oitenta anos do seu ingreso como académico numerario na Academia Galega. Para sumarse ás distintas celebracións que se realizaron durante o ano en curso, promovidas desde varias instancias, e sempre co obxectivo de contribuír á difusión da obra castelaiana, a Real Academia Galega pon a dispor do público a través do seu portal web tres significativos textos autógrafos do grande artista, escritor e intelectual rianxeiro:

A conferencia Arte e galeguismo, tal como foi pronunciada nos locais da Irmandade da Fala da Coruña en outubro de 1919, co gallo da inauguración dunha exposición do pintor Imeldo Corral, publicada pola mesma Irmandade nun folleto impreso nos obradoiros gráficos do xornal El Noroeste.
A narración “O retrato”, publicada por primeira vez na revista Nós, no número correspondente ao día de Galicia de 1927 e posteriormente incluído no volume Retrincos, que trouxo a lume a benemérita editorial Nós en 1934, ilustrado con debuxos de Carlos Maside.
A disertación Humorismo, debuxo humorístico, caricatura, concibida e proferida como presentación da exposición ‘Nós’ de Castelao, que foi exhibida por primeira vez a público en marzo de 1920 no Salón de Artesáns da Coruña, novamente por iniciativa da Irmandade da Fala da Coruña, e simultaneamente imprentada no xornal A Nosa Terra (3 de marzo de 1920).

Os tres son textos ben significativos na traxectoria do gran Castelao.

Especies del género carabus en Galicia

Luís Iglesias Iglesias — 2014-02-10

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Luís Iglesias Iglesias e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico celebrouse o 18 de decembro de 1947 no Salón de Actos do Pazo Municipal da Coruña.

O científico vigués tratou a presenza en Galicia dos carabus, un xénero de coleópteros depredadores.

Obra completa

Manuel Antonio — 2014-02-01

Como continuación do plan editorial exposto no volume I, relativo á prosa, presentamos arestora a poesía de Manuel Antonio, tarefa nada doada se temos en conta a especial esixencia e a intensa paixón coa que o autor rianxeiro tratou a súa obra. Para Manuel Antonio a palabra poética tiña unha aura especial, unha especie de sacralidade única e intransferible.

Agrupamos o corpus poético de Manuel Antonio arredor dos títulos seguintes: Con anacos d'o meu interior (1920-1922), Foulas (1922-1925), Sempre e mais Dispois (1923), De catro a catro (1926-1928) e Viladomar (1918). Ata aquí os títulos dispostos e ordenados polo autor; o resto dos poemas, un amplo conxunto de máis de corenta textos, están agrupados a maioría co título de Outros poemas (1918-1929) agás os catro poemas, tres en castelán e un en francés, que están encabezados polo título Poemas noutras linguas (1918-1923). Estes dous últimos títulos, que nós optamos por ordenalos cronoloxicamente, agrupan poemas de todas as etapas da vida do poeta e abondan, entre eles, os manuscritos de traballo. Aqueles poemas, menos de vinte, que non están datados polo autor optamos por situalos nós no contexto da súa obra e neste caso o ano figura entre corchetes.

No volume III da Obra completa inclúese o epistolario do autor rianxeiro.

Bañarnos emos nas ondas!

Martin Codax — 2014-01-30

Hai cen anos que as cantigas de Martin Codax (como tales cancións) foron descubertas por Pedro Vindel, un libreiro, que, co seu olfacto bibliográfico, arrincou da envoltura dun trivial códice latino do século XIV un corpus literario-musical que sospeitaba extraordinario. Sospeitaba ben, como non tardou en confirmarllo un erudito pontevedrés chamado Víctor Said Armesto. De todo isto −e doutras cuestións− fala, neste volume, Henrique Monteagudo, especialista no tema e nas disciplinas filolóxicas que avalan os seus estudos, as súas edicións e as súas traducións.

Neste xeitoso volume, ademais dos facsímiles oportunos das “edicións” medievais e dun estudo impar de Giuseppe Tavani, ofrécense as versións dos sete poemas en oito idiomas para que a voz de Martin Codax chegue aos letraferidos de moitos outros países. A Academia, que tantas veces se interesou polo delicado cancioneiriño de Martin Codax, non podía estar allea ao centenario do Pergamiño Vindel.

A épica do coração

Nélida Piñón — 2014-01-20

Discurso lido no acto da súa recepción como académica de honra pola excelentísima señora dona Nélida Piñon e resposta do excelentísimo señor don Ramón Villares.

O solemne acto académico celebrouse o 27 de setembro de 2014 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

A autora de orixe galega lembra o seu percorrido vital e literario entre Brasil, a súa terra natal, e Cotobade, a terra dos seus antepasados.

Aventuras e desventuras da transmisión manuscrita da lírica medieval galega

Giulia Lanciani — 2014-01-10

Discurso lido no acto da súa recepción como académica de honra pola excelentísima señora dona Giulia Lanciani e resposta da excelentísima señora dona Rosario Álvarez.

O solemne acto académico celebrouse o 7 de marzo de 2014 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa alocución a investigadora italiana tratou os procesos de creación e transmisión dos cancioneiros medievais.

Apuntes de un viaje

Emilia Pardo Bazán — 2014-01-01

O primeiro día de xaneiro de 1873 Emilia Pardo Bazán, acompañada do seu home, dos seus pais e dun dos seus tíos, emprendía desde Ourense unha longa viaxe, con destino previsto en Xenebra. A noticia desta viaxe non era descoñecida na biografía da escritora coruñesa, pois ela mesma o mencionou en varias ocasións. Menos coñecido é o dato de que a moza Emilia (con pouco máis de 21 anos e que ata entón só publicara algúns relatos e versos) foi recollendo as súas impresións de viaxeira nun texto de carácter privado.

Este texto nunca chegou a publicarse; pero a súa autora, afortunadamente, conservouno entre os seus papeis, e o mesmo fixeron os seus herdeiros, de modo que o manuscrito se garda hoxe no Fondo Documental de Emilia Pardo Bazán arquivado na Real Academia Galega. De se publicar, este sería o primeiro libro da nosa autora. Tempo é xa de dar a lume estes Apuntamentos, inéditos aos cento corenta anos de seren escritos.

Estudos de toponimia galega

Nicandro Ares Vázquez — 2013-07-01

A Real Academia Galega comprácese en inaugurar as publicacións do seu Seminario de Onomástica (Sección de Lingua) coa edición dunha colectánea de estudos particulares que teñen como centro de atención os nosos nomes de lugar, e dos que é autor o sabio presbítero lucense D. Nicandro Ares Vázquez. Estes valiosos artigos de investigación onomástica achábanse até o momento dispersos e desarticulados.

Foi o filólogo e académico D. Antón Santamarina quen tomou sobre si o traballo de apañar aquí e acolá de diversas publicacións, recoñecidas ou de escasa relevancia académica, os estudos que Ares Vázquez foi diseminando ao longo da súa fecunda vida intelectual. O profesor Santamarina preparou a edición e o resultado é este libro ateigado de datos curiosos, dotado de intelixencia elucidatoria e vastamente servizal para o coñecemento da toponimia de Galicia. Con moi boas maneiras e espléndida sabencia, Nicandro Ares Vázquez fai falar os nomes de lugar e prové a converter a escuridade desta fraga onomástica de Galicia nun xardín ordenado, herborizado e intelixíbel.

Este volume é continuación do tomo I.

Rogos dun galego contra a Inquisición e outros versos liberais (1813-1814)

Manuel Pardo de Andrade — 2013-06-01

Manuel Pardo de Andrade (1760 - 1832), o príncipe dos xornalistas galegos, foi un activista da causa liberal. Para a Academia teñen especial importancia os seus textos en galego. Deles, o máis relevante é o manifesto anti-inquisitorial titulado Os rogos dun gallego establecido en Londres. A primeira edición, impresa na Coruña no ano 1813, apareceu como anónima, igual que as seguintes. A cuberta da edición de 1841 contén este eficaz título: Rogos dun escolar gallego á Virxe do Bo Acerto pra que libre a terra da Inquisición. O folleto de Pardo de Adrade foi lido e declamado en cidades, vilas e aldeas de Galicia e constituíu un extraordinario suceso editorial.

Índice

Prólogo.
Xesús Alonso Montero

Palabras preliminares.
Ángel García Seoane

Semblanza de Manuel Pardo de Andrade.
María Rosa Saurin de la Iglesia

Os Rogos dun Galego e a obra en galego de Manuel Pardo de Andrade.
Henrique Monteagudo

I. Rogos d'un gallego establecido en Londres, dedicados aos seus paysanos para abrirlles os ollos sobre certas iñorancias, e o demais que vera o curioso lector

II. Os servís e os liberás, ou sexa, Os odinotes e os constitucionás. / Los serviles y liberales.
Romance en gallego y castellano.

III. Soneto "al autor del romance en gallego titulado Os servis e os liberás"

IV. Romance [Un gallego transportado de júbilo con la venida del Rey constitucional...]

"O resplandor primeiro"

Fausto Galdo — 2013-05-01

Un día retornou á nosa Terra un mozo galego que viña de Europa. Era un poeta do seu tempo, romántico e liberal. Quizais se chamase Nicomedes Pastor Díaz. E de súpeto descubriu na fala labrega e mariñeira do seu país un xeito insuperable de expresión literaria. Aquel día rompeuse o silencio literario de Galiza. Despois naceron, Rosalía, Curros, Pondal.
Castelao, Sempre en Galiza.

Índice

Limiar.
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Presentación.
Xosé Luís Méndez Ferrín

Nicomedes Pastor Díaz: a súa relación con Viveiro.
Fausto Galdo

Encadramento e singularidade de Nicomedes Pastor Díaz na literatura galega do seu tempo.
Emilio Xosé Ínsua López

A "Alborada" e a "Égloga de Belmiro e Benigno". Edición.
Henrique Monteagudo

Díaz Corbelle contra Nicomedes Pastor.
Luís Caparrós Esperante

O pensamento político de Nicomedes Pastor Díaz Corbelle.
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Viaxe á semente

Fina Casalderrey — 2013-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Fina Casalderrey e resposta da excelentísima señora dona Rosario Álvarez Blanco.

O solemne acto académico celebrouse o 22 de novembro de 2013 no Teatro Principal de Pontevedra. Na súa conferencia a mestra e escritora pontevedresa fai un percorrido pola súa traxectoria vital en relación coa lingua e a literatura.

A modernidade poética de Rosalía

Arcadio López-Casanova — 2013-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción como académico de honra polo excelentísimo señor don Arcadio López-Casanova e resposta do excelentísimo señor don Xesús Alonso Montero.

O solemne acto académico celebrouse o 9 de novembro de 2013 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa alocución o novo académico de honra defendeu a introdución dos “signos de modernidade” na lírica da Península a través do poemario Follas novas.

Demarcacións, topónimos, papeis, memoria

Pegerto Saavedra — 2013-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Pegerto Saavedra e resposta do excelentísimo señor don Ramón Villares.

O solemne acto académico celebrouse o 14 de setembro de 2013 no Paraninfo da Universidade de Santiago de Compostela.

Na súa conferencia o historiador tratou diversos aspectos sobre a Idade Moderna en Galicia, tema sobre o que realizou a súa tese de doutoramento.

Breves reflexións sobre os escritores e os xornalistas

Xosé Fernández Ferreiro — 2013-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xosé Fernández Ferreiro e resposta do excelentísimo señor don Manuel Rivas Barrós.

O solemne acto académico celebrouse o 9 de marzo de 2013 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

Na súa conferencia, o xornalista ourensán do grupo Brais Pinto falou sobre a relación entre a creación literaria e mais o oficio do xornalismo.

Oralidades

Xosé Luís Regueira — 2012-08-20

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xosé Luís Regueira Fernández e resposta do excelentísimo señor don Manuel González González.

O solemne acto académico celebrouse o 2 de xuño de 2012 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa alocución Regueira, coordinador do Dicionario de pronuncia da lingua galega, falou da importancia da lingua oral á hora de configurar a identidade social e individual, así como da vixencia da cultura oral nas expresións artísticas contemporáneas e da necesidade dun estándar oral para o galego.

Relixión e relixiosidade na temperá emigración galega a Uruguai

Carlos Alberto Zubillaga Barrera — 2012-08-10

Discurso lido no acto da súa recepción como académico de honra polo excelentísimo señor don Carlos Alberto Zubillaga Barrera e resposta do excelentísimo señor don Xosé Ramón Barreiro Fernández.

O solemne acto académico celebrouse o 21 de abril de 2012 no Salón de Actos da Real Academia Galega. A alocución estuda a pegada relixiosa das persoas que emigraron desde Galicia a Uruguai desde o século XVIII ata a independencia do país a comezos do século XIX.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego [23ª ed.]

Real Academia Galega — 2012-08-01

Texto íntegro das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, aprobado pola Real Academia Galega en sesión plenaria do 12 de xullo do ano 2003. A presente edición, que incorporar as reformas aprobadas en 2003, corrixe e actualiza as anteriores de 1982 e 1995.

Facer país co idioma

Henrique Monteagudo — 2012-07-12

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Henrique Monteagudo e resposta da excelentísima señora dona Rosario Álvarez Blanco.

O solemne acto académico celebrouse o 25 de febreiro de 2012 no Paraninfo da Universidade de Santiago de Compostela.

Na súa conferencia o novo académico falou da normalización do galego no contexto de crise lingüística que está a vivir o noso idioma.

Poesías galegas

Francisco Añón Paz — 2012-06-01

O 17 de maio de 1966 a Real Academia Galega honraba a Francisco Añón, e con el a todos os outenses, co Día das Letras Galegas. Neste contexto a RAG preparou a publicación das Poesías galegas de Añón, volume que volvía poñer a disposición do pobo galego un dos seus poetas máis xenuínos e distinguidos, dándolle voz a través dos textos que escribira na lingua materna e dándolle vida nos breves ensaios que se ocuparan del ata a data. Nunha nota inicial e mais no colofón dáse conta do patrocinio do Concello de Outes, en nome de toda a veciñanza, que fixo posible a edición.

Agora, unha vez máis, o Concello de Outes, e en definitiva a súa veciñanza, volve congratularse pola estreita colaboración coa Real Academia Galega á hora de traballar con ardencia na posta en valor da nosa cultura. Sirva pois esta edición facsimilar como mostra inequívoca da común estima polo glorioso Poeta Añón.

Índice

[Presentación]
Carlos L. Crespo, Alcalde de Outes

[Presentación]
Xosé Luís Méndez Ferrín, Presidente da Real Academia Galega

Poesías galegas Francisco Añón Paz [facsímile]

Nota da Real Academia Galega
Limiar
Xosé M.ª Álvarez Blázquez
Poesías galegas
Apéndices
1. Añón
  V. Novo y García
2. Francisco Añón Paz
  Uxío Carré Aldao
3. Ensaios de phisiognomonía
  Vicente Risco
4. Lixeira semblanza de Añón
  Antonio Villar Ponte
5. A la Real Academia Gallega
  Fernando Martínez Morás
6. Lembranza de Añón
  Ramón Otero Pedrayo
7. Os derradeiros días do poeta Añón
  F. Bouza-Brey
8. Datos para la biografía del poeta Añón
  José M.ª Álvarez Blázquez
9. Francisco Añón
  Ricardo Carballo Calero

Dicionario de alimentación e restauración

Inés Veiga Mateos — 2012-05-01

A maioría das consultas recibidas no Servizo de Terminoloxía Galega (TERMIGAL) pertencen ao ámbito da cociña e gastronomía. Foi así como este traballo, iniciado hai bastantes anos e retomado no 2009, centrou gran parte dos recursos humanos e materiais do servizo, co obxectivo de desenvolver unha terminoloxía gastronómica e culinaria en lingua galega.

Este dicionario nace con vontade normativizadora e constitúe a primeira obra destas características deseñada desde o punto de vista dos profesionais da restauración, pero destinada a un público obxectivo heteroxéneo, entre o que podemos citar profesionais da tradución, lingüistas, xornalistas e, en xeral, todas aquelas persoas ligadas ao ámbito da hostalaría. Esperamos que este traballo sirva para contribuír á normalización da terminoloxía gastronómica e culinaria en lingua galega, resolver dúbidas puntuais sobre os termos e facilitar a comunicación entre os profesionais do sector.

Todas as Letras do Día das Letras Galegas

Real Academia Galega — 2012-04-01

Cincuenta veces a Real Academia Galega convocou o Día das Letras Galegas. Cincuenta veces amplos sectores do pobo acudiron á chamada. Converteuse así o Día das Letras nunha festa nacional nosa. O 17 de maio fíxose pequeno e durante todo o ano léronse, estudáronse, difundíronse as obras dos escritores conmemorados e todos reflexionamos sobre a nosa historia. Cincuenta membros da Real Academia Galega réndenlles tributo aos cincuenta homenaxeados nos cincuenta anos do Día das Letras Galegas

Cincuenta aniversario do Día das Letras Galegas

Faro de Vigo — 2012-03-01

Neste 17 de maio tomamos a iniciativa, en liberdade, asumindo os riscos da propia creación. Os deseñadores realizamos cincuenta carteis; os escritores, cincuenta propostas microliterarias, cincuenta aturuxos, coma quen di. Os impresores ocupámonos da tiraxe de mil unidades de cada peza, de realizar mil coleccións de cincuenta carteis cada unha, nun total de cincuenta mil exemplares impresos, aos que contribuímos tamén os papeleiros. Os editores achegamos o resultado a colexios, bibliotecas e librarías en todo o país. Profesores, bibliotecarios e libreiros organizamos e convocamos exposicións posibles en Galicia enteira. Velaquí unha iniciativa conxunta de colaboración coa Real Academia Galega, na que está o Faro de Vigo con esta publicación que recolle A volta ás letras en cincuenta días. Velaquí unha suma de entendemento e cooperación entre once entidades e institucións, cincuenta deseñadores e cincuenta escritores.

Obra completa

Manuel Antonio — 2012-02-01

Este volume, que recolle a obra en prosa de Manuel Antonio, forma parte dun proxecto conxunto entre a Real Academia Galega e a Fundación Barrié e permitirá, por fin, a publicación da obra completa do escritor rianxeiro. Ten continuidade no volume II (poesía) e mais no volume III (epistolario). O devandito proxecto inaugura tamén unha nova colección, con vocación de futuro, que se denominará Clásicos da Academia.

Dividimos os textos deste primeiro volume en dous apartados: no primeiro −Prosa literaria− agrúpanse textos con horizonte artístico-literario, estético; no segundo −Prosa ensaística− recollemos, encabezados polo manifesto Mais alá!, aqueles escritos teóricos, de natureza doutrinal, que expoñen as ideas e fundamentos teóricos en materia literaria, musical e artística en xeral. Pareceunos axeitado dividir este apartado segundo, atendendo á súa temática, en textos literarios e textos de natureza política. Malia esta ordenación, os textos están solidamente anoados polo compromiso firme de Manuel Antonio con Galicia. Neste senso os textos revelan un inusual equilibrio entre o raciocinio do teórico e a paixón coa que defende os seus ideais políticos. O seu ideal de conquistar un espazo de liberdade política e autonomía literaria para Galicia, máis alá do seguimento de consignas políticas e partidistas, levouno á defensa irrenunciable da nosa lingua, da nosa bandeira, da nosa música, dos nosos mariñeiros e da nosa paisaxe. Calquera que sexa a valoración estética da obra de Manuel Antonio ningún lector lle poderá negar a fecunda ambición coa que abordou todas as súas empresas literarias, sempre ao servizo de Galicia.

Estudos de toponimia galega

Nicandro Ares Vázquez — 2012-01-01

Este volume ten continuación no tomo II.

Mapa sociolingüístico de Galicia 2004. Volume III

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 2011-04-01

O presente volume do Mapa Sociolingüístico de Galicia 2004 (MSG-04) está dedicado ás actitudes cara ás linguas en Galicia. É a terceira publicación monográfica dos resultados das enquisas sociolingüísticas realizadas a finais do ano 2004 sobre unha ampla mostra da poboación galega.

Neste traballo móstranse os resultados da medición directa das actitudes lingüísticas e doutros construtos relacionados como son as opinións, as predisposicións motivacionais e os estereotipos. Os contidos da monografía organízanse en dúas seccións diferenciadas:

Unha introdución teórica na que se presentan os conceptos fundamentais relacionados con este eido de estudo, o marco teórico xeral no que se sitúa a investigación así como a análise diacrónica da investigación realizada sobre o fenómeno actitudinal en Galicia.
O estudo empírico organizado coa estrutura convencional dun informe científico.

No último capítulo ofrécese unha síntese das principais conclusións que se derivan deste traballo e a discusión dos resultados en relación aos obtidos en estudos previos.

É continuación do volume I, Lingua inicial e competencia lingüística en Galicia, e mais do volume II, Usos lingüísticos en Galicia.

Aficiones peligrosas

Emilia Pardo Bazán — 2011-03-01

Aficiones peligrosas é a primeira novela de Emilia Pardo Bazán, escrita á idade de trece anos segundo o seu propio testemuño. A novela publícase a partir do manuscrito autógrafo conservado na Fundación Lázaro Galdiano, que dona Emilia entregou a José Lázaro en 1898, e que, aínda que se achaba disperso, púidose ordenar e reconstruír por completo. Esta obra coñecíase parcialmente −nunha edición corrixida− porque foi publicada en 1866 por entregas en El Progreso de Pontevedra. Consta de dez capítulos e epílogo dos que, até o momento, só se editaran os dous primeiros e parte do terceiro, do cuarto e do quinto, mentres que o resto da novela permanecía inédito. Agora preséntase na primeira versión, a que recibiu Lázaro, o editor e amigo que non publicou a obra, tal vez por expreso desexo da autora, pero que conservou o manuscrito como un recordo persoal e un testemuño do talento precoz de Emilia Pardo Bazán.

A lingua galega no Eo-Navia, Bierzo Occidental, As Portelas, Calador e o Val do Ellas

Xosé-Henrique Costas González — 2011-02-01

Esta obra presenta o estado da cuestión da lingua nosa no exterior da autonomía compostelá. Invade diversos territorios metodolóxicos e foca o obxecto de estudo desde distintos puntos de vista.

O primeiro, diacrónico. Nel o autor fai historia da lingua nos espazos estremeiros, incluída a explicación máis ben difícil do galego do Val do Ellas. Desde o segundo punto de vista, sincrónico, o profesor fai exposición descritiva das falas eonaviegas, ancarás, bercianas, das Portelas e de Calabor, e das dos tres concellos do Ellas. E iso segundo a metódica da dialectoloxía e da xeografía lingüística.

Finalmente, Xosé Henrique encara con decisión a actual realidade sociolingüística do galego exterior. Coa súa obxectividade, termina por denunciar a situación de subalternidade (verdadeira persecución nalgúns casos) en que se acha a lingua e a cultura nacional na Galicia exterior.

Este libro servirá par afortalar a reivindicación do noso idioma nos territorios estremeiros e será, sen dúbida, politicamente útil.

Poesías

Francisco Mª de la Iglesia — 2011-01-01

Recóllese por primeira vez nesta edición unha boa parte da obra poética de Francisco de la Iglesia, tanto inédita como publicada en vida do autor. Moitos dos inéditos aquí recollidos atópanse no Fondo Irmáns de la Iglesia, propiedade da Real Academia Galega, outros no Arquivo Saurin de la Iglesia. Entre eles abondan fragmentos dos derradeiros anos do poeta que, alén do seu valor literario, reflicten coidos colectivos determinantes nun intre incerto para toda España.

Un museo de película

Real Academia Galega. Casa-Museo Emilia Pardo Bazán — 2010-07-01

Un ano máis compartimos con todos vós un texto e unha imaxe relacionados coa Casa-Museo. Nesta ocasión seleccionamos, entre todas as actuacións que tiveron lugar ao longo do ano, a que está a suceder nestes momentos, quizais pola súa excepcionalidade.

O texto deste ano ten modos cinematográficos; son as primeiras escenas do guión para a película sobre Emilia Pardo Bazán que dirixe Zaza Ceballos. Un texto cheo de pinceladas reais, atraínte e ameno, que reproduce un retrato veraz da escritora, polo que mereceu a nosa colaboración. Deste xeito tamén, nesa fiestra aberta aos espectadores, neste soporte diferente, quedará inmortalizada a súa Casa.

Se un museo é o pazo das musas, este foi durante uns días a residencia de todas elas, convocadas para darlle vida ao universo íntimo de Pardo Bazán.

Dicionario de bioloxía

Seminario de Terminoloxía da Real Academia Galega — 2010-06-01

Nun contexto internacional que emprega o inglés coma lingua científica preferente, case exclusiva, facíase necesario que houbese un texto de referencia que servise de axuda para poder expresar correctamente, dun xeito oral ou por escrito, os principias termos da Bioloxía. Este dicionario trilingüe abrangue toda a Bioloxía, dende as moléculas ata os ecosistemas. Nel aparecen termos relacionados coa Antropoloxía, a Bioquímica e a Bioloxía Molecular, a Zooloxía, a Botánica, a Fisioloxía, a Xenética, a Microbioloxía, a Ecoloxía, a Bioloxía celular, o Medio Ambiente.

Debera ser unha ferramenta útil tanto para o ensino preuniversitario como para os universitarios e para as persoas que se dedican á investigación ou a divulgación da Bioloxía.

Análise académica das Bases para o decreto do plurilingüismo no ensino non universitario de Galicia

Real Academia Galega — 2010-05-01

O 30 de decembro de 2009 a Real Academia Galega recibiu do Goberno Galego o documento titulado Bases para o decreto do plurilingüismo no ensino non universitario de Galicia. Tras a correspondente análise e deliberación neste documento a Institución expón as súas conclusións.

Contos populares e Rosalía

Bernardino Graña — 2010-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Bernardino Graña Villar e resposta do excelentísimo señor don Ramón Lorenzo Vázquez.

O solemne acto académico celebrouse o 12 de xuño de 2010 no Auditorio Municipal de Cangas.

Na conferencia, o escritor do Morrazo falou da pegada da literatura popular na súa obra.

Dicionario galego de recursos humanos

Lucía Dans Álvarez de Sotomayor — 2010-03-01

Poucos ámbitos da empresa son tan dinámicos e experimentaron tantos cambios nos últimos anos como o dos recursos humanos. Os procedementos de selección, as entrevistas, as modalidades de formación ou a xestión do persoal foron evolucionando para lograr a máxima produtividade dos traballadores e, con eles, das organizacións nas que prestan os seus servizos. Estes cambios incorporáronse tamén ao vocabulario dos especialistas en forma de neoloxismos —anglicismos na súa maioría— para os que agora propoñemos alternativas a fin de substituílos coas denominacións galegas que consideramos máis adecuadas.

Con este Dicionario galego de recursos humanos sumámonos ás iniciativas postas en marcha para normalizar o uso do galego nas empresas e contribuír á estandarización da súa terminoloxía baseándonos nos criterios de adecuación, pertinencia e precisión. Esperamos que sirva aos profesionais destas disciplinas para consultar as propostas galegas que se achegan para denominar algún concepto e que, ao mesmo tempo, os usuarios non especializados poidan obter a información conceptual necesaria para comprender debidamente o que está a designar cada termo.

Dicionario de pronuncia da lingua galega

Real Academia Galega — 2010-02-01

Desde que o galego ten unha presenza importante nos medios de comunicación falados, diferentes voces veñen expresando a necesidade de desenvolver un modelo estándar para a lingua falada. Por necesidade real, por prestixio ou por razóns ideolóxicas, esta demanda é secundada probablemente pola maioría dos usuarios da lingua oral en situacións de formalidade, e sobre todo no discurso público, particularmente nos medios de comunicación falados ou nas artes escénicas. Este traballo ten o obxectivo de contribuír a satisfacer esa demanda nalgunha medida.

O obxectivo xeral deste proxecto é, fornecer un modelo de pronuncia das palabras galegas para o uso público da lingua. Desta maneira, este dicionario aspira a ser un instrumento útil para os profesionais dos medios de comunicación falados, así como para actores, dobradores e ensinantes, que teñen a alta responsabilidade de facerlle chegar á sociedade galega unha pronuncia digna e aceptable da súa lingua.

Mulleres na literatura

María Reimóndez — 2010-01-01

Esta obra recolle un feixe de conferencias maxistrais que tiveron lugar na primavera do ano 2009, dentro do ciclo II Encontros Cidade da Coruña, arroupado co título “A muller e a literatura” e celebrado no salón de actos da Real Academia Galega, coa colaboración da Concellería de Cultura do Concello da Coruña. Na cidade que tanto ten vencellado a súa historia á escrita literaria e á creación de institucións defensoras dela e do noso idioma, catro escritoras galegas achegáronnos a tan necesaria interpretación do Nós, das galegas e galegos, desde o seu Eu en feminino.

Índice:

Por min e polas miñas compañeiras. Visibilidades e invisibilidades das escritoras en Galicia
María Reimóndez
A literatura que sobe da rúa
Elena Poniatowska
Transgresoras: do tabú á corrección política
Marilar Aleixandre
As mulleres e a literatura. De onte a hoxe
Teresa Moure

El niño de Guzmán

Emilia Pardo Bazán — 2009-05-01

A medida que a trama evoluciona, apréciase un contido banal no feito detonante; a superficialidade dunha clase social enfastiada, posuidora dunha riqueza ficticia, algo que os acontecementos reais colocan no seu exacto lugar. O asasinato dun dos máis brillantes políticos conservadores da historia contemporánea española trunca a acción e interrompe de maneira abrupta a novela. A intención da escritora de editar unha segunda parte nunca tivo lugar.

Unha lingua para todos

Real Academia Galega — 2009-04-01

Comunicado do Plenario da Real Academia Galega lido na Coruña polo seu Presidente nas vésperas do 17 de maio, Día das Letras Galegas 2009.

A boca da literatura. Memoria, ecoloxía, lingua

Manuel Rivas — 2009-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Manuel Rivas Barrós e resposta do excelentísimo señor don Xosé Luís Axeitos Agrelo.

O solemne acto académico celebrouse o 12 de decembro de 2009 no Paraninfo da Universidade da Coruña. O xornalista e escritor, que define a poesía como o maior milagre do mundo, fai un percorrido poñendo en relación a literatura universal coa súa cidade natal.

Do bucle e da fenda. Para un ensaio crítico sobre a cultura galega

Margarita Ledo Andión — 2009-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Margarita Ledo Andión e resposta da excelentísima señora dona Rosario Alvarez Blanco.

O solemne acto académico celebrouse o 7 de febreiro de 2009 no Paraninfo da Universidade de Santiago de Compostela.

Na súa conferencia a xornalista, profesora e cineasta fai un percorrido pola cultura galega do século XX, un percorrido histórico que arranca no século XIX, con Rosalía de Castro, segue coa xeración Nós, coa figura de Otero Pedrayo, e remata co cineasta Carlos Velo.

La literatura de Emilia Pardo Bazán

José Manuel González Herrán — 2009-01-01

No ano 2008 a cidade da Coruña acolleu a celebración do I Congreso Internacional A literatura de Emilia Pardo Bazán, un magno encontro no que investigadores e estudosos de recoñecido prestixio internacional departiron sobre o significado da literatura dunha das nosas máis insignes autoras. Froito deste congreso nace o volume que lles presentamos, unha completa e exhaustiva publicación que, a través dos ensaios e traballos de destacados críticos e investigadores, fai un balance do estado actual do pardobazanismo. Sen dúbida, unha valiosa achega ao estudo da vida, pensamento e obra da escritora que elevou á excelencia, na súa rica e prolífica carreira literaria, a novela naturalista española.

Índice

Limiar
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Presentación
Mauro Varela Pérez

Presentación
José Manuel González Herrán

La literatura de Emilia Pardo Bazán

Los novelistas del Gran Realismo y sus libros
Jean-François Botrel
Del Romanticismo al Realismo. Prototipos de la subjetividad moderna
Joan Oleza
La prensa en la época de Emilia Pardo Bazán
Enrique Rubio Cremades
La educación y emancipación de la mujer en los escritos de dos gallegas universales: Concepción Arenal y Emilia Pardo Bazán
Magdalena Aguinaga Alfonso
De Insolación (1889), de Emilia Pardo Bazán, a La insolación (1963), de Carmen Laforet: ¿nihil novum sub sole?
Carmen Alfonso García
Una escritora en la España del XIX: dos factores de desigualdad en la obra de Emilia Pardo Bazán
Encarna Alonso Valero
Emilia Pardo Bazán - Benito Pérez Galdós. Epistolario
Yolanda Arencibia
Galicia ante el teatro de Emilia Pardo Bazán: El estreno de La Suerte
Ricardo Axeitos Valiño e Patricia Carballal Miñán
Otras voces críticas: Emilio Bobadilla, Rafael Altamira y los textos de Emilia Pardo Bazán
M.ª de los Ángeles Ayala
El teatro de Pardo Bazán a través del “método”
Mónica Bar Cendón
Representaciones visuales en la vida y obras finiseculares de Emilia Pardo Bazán
Maryellen Bieder
Un viaje de novios: ¿una novela de viajes?
Regula Bühlmann
Cuentos y ensayos de Emilia Pardo Bazán en la prensa estadounidense (1875 - 1918)
Mercedes Caballer Dondarza
Insinuado en el alma. El japonismo en las crónicas finiseculares de Emilia Pardo Bazán
Noemí Carrasco Arroyo
De “Las medias rojas” a Medusa: la mujer silenciada en los siglos XIX a XXI
Isabel Castro Vázquez
El Nuevo Teatro Crítico a través de los ojos de sus contemporáneos
Rocío Charques Gámez
La “infatigable coleccionista de vocablos”
Santiago Díaz Lage
¿Wagnerismo á outrance?: Emilia Pardo Bazán ante “la música del porvenir”
Enrique Encabo Fernández
Viajeras y cuentistas. El viaje en la narrativa breve de Emilia Pardo Bazán y Carmen de Burgos Seguí
Helena Establier Pérez
El saludo de las brujas: una novela de clave
Ángeles Ezama Gil
“Un destripador de antaño” (1890), entre el pintoresquismo y el naturalismo
David R. George
Del foro al fogón: narrativas culturales en el discurso culinario de Emilia Pardo Bazán
Hazel Gold
Aspectos de antropología cultural: una aproximación a los cuentos de ambiente gallego de Emilia Pardo Bazán
Francisca González Arias
Discurso alternativo y subjetividad femenina: el caso de Amparo en La Tribuna de Emilia Pardo Bazán
María Luisa Guardiola Tey
Pardo Bazán y el costumbrismo: aproximación a algunos de sus artículos costumbristas
Raquel Gutiérrez Sebastián
Emilia Pardo Bazán, viajera: observaciones sobre su excursión cantábrica
David Henn
Mito y literatura. La leyenda heráldica gallego-portuguesa en la narrativa pardobazaniana
Araceli Herrero Figueroa
Al pie de la Torre Eiffel y Por Francia y por Alemania: algunas notas de crítica textual
Isabel Jiménez Morales
El diálogo de La madre naturaleza con Rousseau
Jo Labanyi
La figura del indiano y el viaje a América en la narrativa breve de Pardo Bazán
Eva Lafuente
Emilia Pardo Bazán en el currículum educativo: propuestas didácticas para alumnos de 4° ESO y 2° de Bachillerato
Javier López Quintáns
La recepción de Emilia Pardo Bazán en las primeras Historias literarias del XX
Antonio Martín Ezpeleta
“Justiciero” y “Mateo Falcone”: influencia o coincidencia?
Marina Mayoral
Emilia Pardo Bazán y la canonización de una nueva generación de narradores en España: Emilio vs. Emilia
Patricia McDermott
Modelos urbanos en los libros de viajes de Emilia Pardo Bazán
Carmen Mejía y Eugenia Popeanga
Emilia Pardo Bazán, sus cuentos fantásticos y su aplicación educativa
Juan Molina Porras
El vértice de la modernidad en La Quimera y Dulce dueño de Emilia Pardo Bazán
Lisa Nalbone
La imagen literaria de las ciudades del agua desde la mirada de Emilia Pardo Bazán
María Victoria Navas Sánchez-Élez
Fondo hemerográfico de y sobre Pardo Bazán en las bibliotecas de Gijón
Mar Novo Díaz
Emilia Pardo Bazán e Italia
Tonina Paba
“Por el arte”: modelos vivos
Cristina Patiño Eirín
Emilia Pardo Bazán y la novela de fin de siglo
Ermitas Penas Varela
Conocimiento y poder: la respuesta al regionalismo gallego en Morriña
Carmen Pereira-Muro
Reflexiones teóricas de Emilia Pardo Bazán en torno al periodismo (1876-1900)
Emilia Pérez Romero
Técnica y sentido de “El rival”
M.ª de los Ángeles Portela Iglesias
La India en la biblioteca de Emilia Pardo Bazán
Ángeles Quesada Novás
Referencias mitológicas e iconografía dramática en Verdad, de Emilia Pardo Bazán
Montserrat Ribao Pereira
Emilia Pardo Bazán & Blanca de los Ríos & Caterina Albert i Paradís - Víctor Catalá: juego de damas a tres
Juan Ribera Llopis
Emilia Pardo Bazán y la literatura gallega
Olivia Rodríguez González
Emilia Pardo Bazán y Marcelino Menéndez Pelayo ante la literatura romántica francesa
Borja Rodríguez Gutiérrez
Emilia Pardo Bazán y la Sociedad del Folklore gallego (1883 - 1895)
María Rosa Saurin de la Iglesia
La violencia de género en dos cuentos de Emilia Pardo Bazán
Jennifer Smith
Emilia Pardo Bazán, historiadora de la crítica literaria francesa del siglo XIX
Adolfo Sotelo Vázquez
Emilia Pardo Bazán mantenedora de los Juegos Florales de Ourense en 1901
Marisa Sotelo Vázquez
Del alma del paisaje a los paisajes del alma: Emilia Pardo Bazán en el paradigma simbolista
Dolores Thion Soriano-Mollá
“La inaudita novela”: la masculinidad femenina en la periodística de Pardo Bazán
Joyce Tolliver
Bucólica, de Emilia Pardo Bazán, frente a El idilio de un enfermo, de Palacio Valdés. Similitudes y contrastes
Francisco Trinidad
Género y orientalismo en lnsolación de Pardo Bazán
Akiko Tsuchiya
Una aproximación al discurso narrativo pardobazaniano a través de Los Pazos de Ulloa y La Madre Naturaleza
Isabel Vázquez Fernández
Lo privado y lo público en la cuentística de Emilia Pardo Bazán
Susan Walter
Los textos artúricos de Emilia Pardo Bazán: La última fada (1916)
Juan Miguel Zarandona y Mario Botero García

El nieto de Rosalía

Susana Castillo — 2008-07-01

Estimado lector:
Preparei esta ficción entre Visitación Oliva e Ovidio Murguía de Castro porque me impactou coñecer a historia do seu amor frustrado debido á intervención de Gala, irmá xemelga de Ovidio, quen queimou todas as cartas de Visitación que chegaban desde Madrid. Ovidio morreu sufrindo polo suposto esquezo e desamor de Visitación. A familia Murguía de Castro perdeu así unha rama da súa árbore xenealóxica. Gala morreu aos 92 anos sen descendencia, era a última da súa estirpe.

Susana Castillo

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 2008-06-30

Texto íntegro das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, aprobado pola Real Academia Galega en sesión plenaria do 12 de xullo do ano 2003.

Mapa sociolingüístico de Galicia 2004. Volume II

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 2008-06-20

Esta nova achega do Mapa Sociolingüístico de Galicia 2004 (MSG-04) céntrase nos usos lingüísticos, dimensión que resume a información máis importante e significativa dun diagnóstico sociolingüístico. Mediante o estudo dos usos lingüísticos pódese cuantificar o número de falantes dunha determinada lingua e observar a súa distribución xeográfica e social. Ao mesmo tempo, nas situacións de linguas en contacto, o uso reflicte o status que se lle atribúe a cada lingua e suxire cal é a orientación das actitudes lingüísticas dunha poboación.

Por outro lado, os usos lingüísticos tamén poden dar información sobre a esfera das competencias, dada a coñecida relación entre o uso dunha lingua e o seu maior coñecemento, por non falarmos doutros factores importantes como a identidade, a seguridade lingüística, os prexuízos cara ás linguas, a converxencia cara ao interlocutor, a identificación co grupo etc.

A investigación que aquí se presenta persegue unha dobre finalidade: ofrecer unha diagnose da actual situación sociolingüística galega e comparala coa reflectida no MSG-92. Os resultados, á parte de contribuír a coñecer os logros das políticas lingüísticas aplicadas neste período, deben ser unha referencia para futuras intervencións naqueles ámbitos nos que se requira corrixir erros, mellorar resultados e deseñar procesos de intervención acaídos á nova realidade.

Ë continuación do volume I, Lingua inicial e competencia lingüística en Galicia, e foi completado co volume III, Actitudes lingüísticas en Galicia.

O fermoso sorriso do profeta Daniel

John Rutherford — 2008-06-10

Discurso lido no acto da súa recepción como académico de honra polo excelentísimo señor don John Rutherford e resposta do excelentísimo señor don Antón Santamarina Fernández.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 4 de outubro de 2008 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

A alocución do novo académico de honra trata a famosa e estudada figura do Pórtico da Gloria da catedral de Santiago e repasa a iconografía do profeta de sorriso único na arte románica.

Escolma de poesía galega

Xosé María Álvarez Blázquez — 2008-06-01

Edición facsimilar coeditada pola Editorial Galaxia e a Real Academia Galega, conmemorativa do Día das Letras Galegas do ano 2008 dedicado a Xosé María Álvarez Blázquez.

Vol. I : Escola medieval galego-portuguesa (1198-1346). Limiar de Manuel Rodrigues Lapa.
Vol. II : A poesía dos séculos XIV a XIX (1354-1830)

O culto das pedras no noroeste peninsular

Xesús Taboada Chivite — 2008-05-01

Discurso lido no acto da súa recepción, polo ilustrísimo señor don Xesús Taboada Chivite e resposta do excelentísimo señor don Xaquín Lorenzo Fernández.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 20 de novembro de 1965 no salón de sesións da Real Academia Galega, no pazo do Concello da Coruña.

Edición facsimilar conmemorativa do centenario do nacemento de Xesús Taboada Chivite.

Contido

Lembranza do autor
José Luis Baltar Pumar, presidente da Deputación Provincial de Ourense
Apuntamentos á edición
Juan Manuel Jiménez Morán, alcalde do Concello de Verín
Presentación
Xosé Ramón Barreiro Fernández, presidente da Real Academia Galega
Discurso do Ilustrísimo señor don Xesús Taboada Chivite
Resposta do Excelentísimo señor don Xaquín Lorenzo Fernández

Na frente unha estrela

Real Academia Galega — 2008-05-01

Manuel Curros Enríquez tivo presenza esencial na fundación da Academia Galega; o proxecto, amplamente sentido como necesario durante o século XIX, madurouse nas frutíferas conversas que o poeta de Celanova mantivo con Manuel Murguía en 1904.

A Real Academia Galega, en xusta reciprocidade, sempre estivo presente en todos os actos celebratorios do poeta de Celanova e da súa memoria. Nesta ocasión, para celebrar a fecunda vitalidade da palabra e da obra do poeta no centenario da súa morte.

Guía da exposición conmemorativa do centenario do pasamento de Manuel Curros Enríquez, celebrada en maio, xuño e xullo de 2008 na Casa dos Poetas, en Celanova.

Cortexo de honra a Curros Enríquez

Real Academia Galega — 2008-04-05

No mes de abril de 1908 un acto multitudinario percorre as rúas da cidade da Coruña, as masas corais, con estandartes e pendóns despregados, inzan os seus versos nas ás da música; presidido polas autoridades políticas e académicas, polo mundo societario dunha e outra ribeira, o pobo enseñórase de camiños e rúas para acubillar o poeta que lle deu voz e vida.

Cortexo de honra a Curros Enríquez. De San Amaro aos Xardíns de Méndez Núñez. Sábado, 5 de abril de 2008, ás 17:30 h.
Actos organizados polo Concello da Coruña e a Real Academia Galega

Emilia Pardo Bazán y las artes del espectáculo

Real Academia Galega — 2008-04-01

Dende o ano 2004 a Casa-Museo Emilia Pardo Bazán puxo en marcha unha nova iniciativa: a creación dun Simposio, de periodicidade anual, onde se desen cita tanto recoñecidos estudosos como novos investigadores interesados na vida e na obra da autora de Los pazos de Ulloa. Durante catro anos as celebracións do simposio foron organizándose respecto a diferentes temas, relacionados sempre coas múltiples facetas literarias da escritora coruñesa. O volume que agora presentamos compila, pois, as colaboracións presentadas na edición do ano 2007, na que tivo lugar IV Simposio, titulado Emilia Pardo Bazán y las artes del espectáculo.

Contidos

Limiar
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Presentación
Mauro Varela Pérez

Presentación
José Manuel González Herrán

I. Emilia Pardo Bazán e o cine: as novelas

La muda narración. Cine y literatura en Emilia Pardo Bazán
José María Paz Gago
Duelo y melancolía. Emilia Pardo Bazán en el cine de la posguerra española
José Luis Castro de Paz

II. Emilia Pardo Bazán e o cine: os contos

“El lndulto”, un cuento de Emilia Pardo Bazán y la lectura fílmica de Sáenz de Heredia
Carmen Becerra
Pilar Miró adapta a la televisión un cuento de Emilia Pardo Bazán: de “Por el arte” (1891) a Ópera en Marineda (1974)
José Manuel González Herrán
Una lectura cinematográfica del cuento “El Puño” de E. Pardo Bazán
Jesús Filqueira Ganzo e Francisca García Jáñéz
Emilia Pardo Bazán y los cuentos: búsqueda de una estructura cinematográfica
Alberta Passeri

III. Los Pazos de Ulloa, en televisión

Pazos en el tiempo
Gonzalo Suárez
El personaje Perucho en la serie Los Pazos de Ulloa, de Gonzalo Suárez
Manuel Pousa Castelo
Literatura e televisión: modelos, sumisións e disidencias. O caso de Los Pazos de Ulloa, de Gonzalo Suárez
José Manuel Sande

IV. Pardo Bazán, o teatro e a ópera

Emilia Pardo Bazán: su teatro, sus críticos y su público
Salvador García Castañeda
Una espectadora de teatro llamada Emilia Pardo Bazán
Ángeles Quesada Novás
Trashumancias de Talía: actores y actrices según Emilia Pardo Bazán
Cristina Patiño Eirín
Emilia Pardo Bazán y los espectáculos populares
Patricia Carballal Miñán
Relecturas feministas del modernismo: las óperas de Wagner y Strauss y el teatro de Wilde en Dulce Dueño, de Emilia Pardo Bazán
Carmen Pereira-Muro

Casa-Museo 'Emilia Pardo Bazán'

Xesús Alonso Montero — 2008-03-01

Este é o resultado da investigación de determinados fragmentos do universo material de dona Emilia, obxectos que a acompañaron durante a súa vida e que nos axudarán a coñecela ou, cando menos, formarán parte do argumento de determinadas cuestións que nos aproximarán á súa figura. Por iso mesmo, e ao igual que a historia é un documento vivo, sabemos que nestas páxinas faltarán datos e que seguramente haberá erros de apreciación. As correccións e engadidos desta segunda edición indican que imos alcanzando os nosos obxectivos: reunindo información sobre o universo íntimo, contrastándoa e apoiándoa co seu ámbito social e profesional, achegarémonos cada vez máis a un maior coñecemento da súa persoa.

Personaxe e Contidos

Casa-Museo Emilia Pardo Bazán. O compromiso
Xosé Ramón Barreiro Fernández
Casa-Museo Emilia Pardo Bazán. Particular e colectivo
Xulia Santiso Rolán
Un discurso problemático. Emilia Pardo Bazán e Rosalía de Castro
Xesús Alonso Montero
Emilia Pardo Bazán: tres escenarios vitais
Eva Acosta
A obra literaria de Emilia Pardo Bazán: edicións e estudos. Estado da cuestión
José Manuel González Herrán

Casa-Museo Emilia Pardo Bazán

A casa
O museo
Os fondos do museo
- Pintura
- Autores da casa
- Outros autores, outros temas, outras técnicas
- Escultura
- Mobles
- Tapices
- Abanos

Agradecementos

A patria enteira

Real Academia Galega — 2008-02-01

O tránsito cara á situación da jubilatio dun profesor universitario aconsella facer un alto no camiño e convocar a colegas e discípulos a unha celebración algo especial. Non se trata de palabras e músicas que leve o vento, nin de fastos propios de “paraninfos”, senón de traballos e investigacións, cuxos contidos han de ficar para o porvir. Esta foi a idea que nos moveu para elaborar este libro-homenaxe ao profesor Xosé Ramón Barreiro Fernández. A iniciativa foi ben doada, pola disposición que todos os participantes amosaron para contribuíren ao que se lles demandaba. E os resultados á vista están, neste volume que será por tempo punto de referencia para a historia da cultura galega, nomeadamente da súa época máis recente.

Índice

Unha homenaxe debida

I. Historia política

“Todo por España y España para Dios”. A Bandera Legionaria Gallega de Falange Española na Guerra Civil
Aurora Artiaga
O monterismo en Galicia
Margarita Barral Martínez
“Escravo das miñas confidencias e apoio nas miñas necesidades...”. Contribución ao estudo da “Guerrilla do chao” no rural galego: a rede de enlaces do guerrilleiro Manuel Castro Tellado
Ana Cabana Iglesia
O adolescente viril: o maurismo en Galicia, 1914-1923
Miguel Cabo Villaverde e Antonio Míguez Macho
Gomá en la II República y la Guerra Civil. Acotaciones
José Manuel Cuenca Toribio
Represión e corrupción. Aproximación á sociedade galega no “primeiro franquismo”
Lourenzo Fernández Prieto
A encrucillada galega dos anos trinta: Igrexa, política e violencia
Emilio Grandío Seoane
Unha aproximación á conformación dos poderes locais en Galicia. Arzúa entre a República e a protoinstitucionalización do réxime franquista (1931-1937)
Daniel Lanero Táboas
Una aproximación a Falange en la provincia de Lugo (1936-1942)
Pilar López Rodríguez e M.ª Jesús Baz Vicente
Las “Camarillas” de los reyes de España
M. Moreno Alonso
Notas sobre nacionalismo e mobilización bélica na Guerra Civil Española (1936-1939)
Xosé Manuel Núñez Seixas
El movimiento estudiantil universitario de Valladolid en el último decenio del franquismo
Jesús-María Palomares Ibáñez
“... en este municipio no se conocía otra política que la de los bandos”. Unha aproximación ó poder local na provincia de Ourense (1917-1936)
Xulio Prada Rodríguez
El estado autonómico y los nacionalismos en España
Jaime Rodríguez-Arana Muñoz
Interinidade e conflitividade: dinámica institucional do Concello de Lugo na Segunda República
Antonio Somoza Cayado
A persecución política da muller. Lucenses detidas no cárcere provincial de Lugo (1936-1940)
X. M. Souto
Reflexións ao redor do encontro entre a masonería e os movementos revolucionarios
Alberto Valín Fernández
Poder e representación política en Galiza (1790-1856). Avance de investigación e algunhas premisas de partida
Xosé R. Veiga Alonso
Os fusilados de Carral. De heroes españois a mártires galegos
Ramón Villares

II. Historia dos Medios de Comunicación

J. E. Delmás, un empresario de la comunicación, fundador del periódico Irurac Bat y promotor del “Partido Vascongado” en 1856
Joseba Agirreazkuenga
Formación y función de la opinión pública durante el reinado de Isabel II (1833-1868)
Celso Almuiña
Breves apuntamentos para entender o nacemento do xornalismo en lingua propia
Rosa Aneiros e Xosé López García
O progresismo provincialista galego a través de La Oliva (1856-1857)
Justo Beramendi
Do posibilismo á tentación insurreccional. A prensa católica durante a Segunda República
Jesús de Juana López e Xulio Prada Rodríguez
Carta de Fraga Iribarne á Conferencia Episcopal Española para mellorar a eficacia da aplicación da censura prevista na súa Lei de Prensa (28 de abril de 1967)
Olivia Rodríguez González
Roberto Blanco Torres: a memoria ética de Galicia
Andrés Torres Queiruga
Prensa, libros y censura en los orígenes de la España contemporánea (1814-1820)
Juan B. Vilar
Despois da galaxia Gutenberg e da galaxia McLuhan
Darío Villanueva

III. Historia cultural

Realidade e utopía. Ramón de la Sagra en Cuba
Xosé Luís Barreiro Barreiro
Don Antonio López Ferreiro (1837-1910) y su forma de hacer historia
Julián Barrio Barrio
Arístides Francisco de Lima Olimpio (o “almirantito de caoba” traído de Colombia polo capitán Francisco Iglesias Brage, veciño de Vigo)
X. L. Franco Grande
Pegadas fisiocráticas na obra do ilustrado galego José Alonso López Nobal
Pablo González Mariñas
Fonseca e a encomenda de Pazos de Arenteiro: evolución dunha notaría de Número e Concello de Santiago de Compostela
María José Justo Martín
El Seminario de Estudos Galegos. Auge, ocaso y “continuidad”
Eduardo Pardo de Guevara y Valdés
Audiovisual, teatro e sociedade
Euloxio Rodríguez Ruibal
San Salvador de Camanzo: historia e arte dun mosteiro esquecido
Ramón Yzquierdo Perrín

IV. Historia social

Epistolario de Murguía: o libro e a escrita como categoría social
X. L. Axeitos
A mantenza dos galegos
Xavier Castro
Un achegamento ao protoecoloxismo do movemento anarquista en Galicia
Francisco Díaz-Fierros Viqueira
La población urbana de Galicia en el siglo XIX: el ejemplo de Santiago de Compostela (1845-1877)
Carmen Fernández Casanova e Carlos P. del Oro
El comercio con América, desde A Coruña y Baiona, en el siglo XVI
Caroline Ménard
Cincuentenario do Congreso da Emigración
Xosé Neira Vilas
Las estampas obscenas de la Rúa del Villar (1828-1833)
Isaura Varela González

V. Historia agraria

Da cultura do lume á barbarie incendiaria
Xesús Balboa López
Liberales y emprendedores. Los proyectos de desecación de la laguna de Antela (A Limia, Ourense), 1827-1874
Eduardo Rico Boquete
O entramado comunitario do campesiñado galego de mediados do XVI a comezos do XIX
Pegerto Saavedra

VI. Cultura e relixión

“Causas de descristianización del medio obrero en España”. Un informe del episcopado español de 1962
J. Luis Mínguez Goyanes
Eppur si muove. Relixión, modernización e secularización na Galicia contemporánea. Logros e retos da nosa historiografía
José Ramón Rodríguez Lago
A pegada relixiosa na toponimia galega. 1. Edificios relixiosos
Antón Santamarina

VII. De lingua e literatura galega

Denuncia pública e autor anónimo. O diálogo dos esterqueiros (1807)
Rosario Álvarez Blanco
Poemas galegos de Julio Camba cando mozo e anarquista
Xosé María Dobarro Paz
A creación do Instituto da Lingua Galega en 1971 e o desencontro normativo coa Academia
Francisco Fernández Rei
A defensa da lingua galega nunha institución centenaria (Real Academia Galega 2001-2007)
Manuel González González
“La opinión de una mujer española acerca de la guerra actual”, en un autógrafo inédito de Emilia Parco Bazán (1898)
José Manuel González Herrán
Dous rateos do século XIX do Foro do Cabido de Eirapedriña e do Foro de Camba de Framán (Bugallido, Ames)
Ramón Lorenzo
Sobre notarios e uso do romanzo na Galicia de mediados do século XIII. Ao lor da data dun documento en galego do Tombo de Caaveiro
Henrique Monteagudo
O teatro de Lorca e os dramaturgos galegos
José María Paz Gago

VIII. Varia

Transversal. Do escudo do reino á bandeira da nación
Xosé Barro
Carta a Xosé Ramón Barreiro ó lor do Sabre de Solís
Darío Xohán Cabana
Historiador no mundo da cultura galega
Francisco Fernández del Riego
O Pozo da Señora
Víctor F. Freixanes
Xosé Ramón Barreiro Fernández
Salvador García-Bodaño
Sobre as Cartas a un mozo galego
Camilo Gonsar
La liberté guidant le peuple (vórtice)
Xosé Luís Méndez Ferrín
Poesía e cosmovisión
Luz Pozo Garza
Diálogo
Helena Villar Janeiro

Cantares e romances vellos prosificados

Xosé María Álvarez Blázquez — 2008-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xosé María Álvarez Blázquez e resposta do excelentísimo señor don Fermín Bouza Brey.

O solemne acto académico celebrouse o 28 de novembro de 1964 no salón de sesións da Real Academia Galega, no pazo do Concello da Coruña.

Na súa alocución o arqueólogo e editor, ademais de autor de poesía neotrobadoresca, tratou do proceso que levou a que diversos cantares e romances, de diferentes xéneros, pasasen do verso á prosa.

Actas do I Congreso Internacional de Onomástica Galega "Frei Martín Sarmiento"

Luz Méndez — 2007-08-01

A Asociación Galega de Onomástica (AGOn) en 2002, coincidindo coa celebración do Día das Letras Galegas dedicado a Martín Sarmiento, organizou na Universidade de Compostela o I Congreso Internacional de Onomástica Galega “Frei Martín Sarmiento”. As actas recollen diferentes estudos sobre múltiples aspectos que fan referencia á onomástica. No congreso faise unha mención especial ao traballo realizado no Proxecto Toponimia de Galicia, iniciado dous anos antes.

Na programación do congreso establecéronse cinco seccións temáticas: I Toponimia, II Antroponimia, III Os outros nomes, IV Onomástica literaria e V Padre Sarmiento, onomástico. Na terceira sección, baixo o epígrafe de "os outros nomes", pretendeuse chamar a atención sobre un campo pouco traballado pola investigación onomástica galega: o dos nomes propios que denominan, individualizándoas, entidades non humanas, tales como edificios, vehículos (nomeadamente barcos) ou animais, domésticos ou non. Coa sección V, e co título xeral do congreso, os organizadores quixeron sumarse ás homenaxes dedicadas nese ano ao sabio bieito, que foi o iniciador, hai dous séculos e medio, dos estudos de onomástica galega.

Contido

Conferencia inaugural
- Sarmiento e a onomástica
  Ramón Lorenzo
O padre Sarmiento e a onomástica
- Ayroa, Riazón, Lagosteiras, Oiteiro. Algúns procesos de cambio lingüístico testemuñados en apuntamentos onomásticos de Martín Sarmiento
  Rosario Álvarez
- O padre Sarmiento e a estirpe galega do poeta lusíada Camões
  Xosé Manuel Dasilva
- Sarmiento toponomástico. O topónimo Mezquita
  Gonzalo Navaza
Antroponimia
- A escolla dos nomes en Galicia a finais do século XX
  Ana Isabel Boullón Agrelo
- Sobrenomes en documentos betanceiros dos séculos XII-XVI
  Paula Bouzas Rosende
- Apellidos italianos derivados de topónimos: entre distribución territorial e investigación etimológica, aspectos morfológicos, motivaciones históricas y nuevas propuestas clasificatorias
  Enzo Caffarelli
- A Descensão de María
  Ivo Castro
- Sobrenomes na parroquia de Miñotos (Ourol, Lugo)
  Ana Belén Escourido Pernas
- Os alcumes na antroponimia medieval en Santiago de Compostela (1232-1399)
  Déborah González Martínez
- Unha cala na onomástica galega rural: os nomes da parroquia de Berdoias do século XVII ó XXI (extracto)
  Xosé María Lema Suárez
- A antroponimia galaica: addenda et corrigenda
  Servando Lois Silva
- Aproximación ao estudo formal dos alcumes de Leirado (Salvaterra de Miño - Pontevedra) e Vilaverde (Santa María de Quins, Melón - Ourense)
  Anaír Rodríguez e Xosé Manuel Moo
- Génese e actualidade da antroponímia galego-portuguesa. Alguns dos mais antigos textos escritos em galego-portugués
  António Pereira
- Patróns fónicos dos nomes de persoa
  Xosé L. Regueira
- Os nomes de casa da Amil (Moraña)
  Fátima Rodríguez Ruibal
- Os sobrenomes toponímicos nas Fontes documentais da Universidade de Santiago de Compostela nos séculos XIII e XIV
  Raquel Rodríguez Parada
- Estudo dos alcumes de catro localidades galegas
  Mª Rosario Soto Arias
- Cartografía dos apelidos de Galicia: presentación do proxecto
  Xulio Sousa Fernández
- Os nomes de casa do Buriz
  Fernando Vázquez López
- O réxime legal da imposición e cambio do nome e dos apelidos
  Luís Villares Naveira
- Os alcumes nas Encrobas
  Pilar Zapico Barbeito
Toponimia
- Aproximación á microtoponimia da beira do mar no Concello e Ribeira
  Monica Martínez Baleirón
- Topónimos galegos en -ollo de probable orixe prerromana
  Carlos Búa
- Microtoponimia viaria nos concellos de Ames e Val do Dubra
  Rosa Mª Franco Maside
- Topónimos medievais en Terra de Nóvoa (Carballeda de Avia)
  Luz Méndez
- Hábitos de adaptación fonética das vogais medias nos topónimos estranxeiros
  Ramón Novo Folgueira
- Fenomenoloxía toponímica de Galicia
  Elixio Rivas Quintas
- Aproximación á toponimia menor de Painceiros
  Vanesa Touriño Touriño
- Terminoloxía toponímica relativa á arquitectura civil na documentación altomedieval de Galicia
  Xaime Varela Sieiro
- Achega á toponimia menor da parroquia de Atán (Santo Estevo) (Pantón - Lugo)
  Rut Vázquez González
Outros nomes
- Naonimia galega. Denominación dos barcos de pesca rexistrados en Vigo desde 1876
  Isabel Acea Méndez
- Nomes das vacas en Galicia
  Raquel Aira González
- Algunhas notas referentes ó nome galego estándar das constelacións
  Xoaquín Evaristo Cambados Márquez
- Reflexións verbo da naonimia de Galicia
  Xesús Ferro Ruibal
- Os nomes das vacas na comarca da Ulloa
  Marta González Louzao
- Os nomes das vacas en Santo Estevo
  Ma Carme Pazos Balado
Onomástica literaria
- Samain versus Halloween, cultura e mercancías: nomes na tradución de Harry Potter
  Marilar Aleixandre
- A autorrepresentación onomástica na obra de Álvaro Cunqueiro
  María Xesús Nogueira Pereira
- A toponimia na fraseoloxía galega
  Ma Carmen Paz Roca
- Os irmáns Corazón de León: nomes propios adaptados ou manipulados. Hibridación onomástica
  Liliana Valado Fernández
- Dígocho Xan, Enténdemo Pedro. Os antropónimos na fraseoloxía galega
  Patricia Buján Otero
Miscelánea
- La onomástica en Asturies: situación actual y perspectivas
  Ana Ma Cano González
- Antroponímia e toponímia. Sobre alguns autores de referência e desideratas
  Dieter Kremer
- L’ús social dels exònims
  Josep Moran i Ocerinjauregui
- Normalització i oficialització de la toponímia
  Joan Anton Rabella
Proxecto Toponimia de Galicia
- Proxecto Toponimia de Galicia
  Fernando García Pazos e Xermán García Cancela
- Metodoloxía da enquisa toponímica: materiais e procedementos
  Xosé R. López Boullón, Óscar Castro Castedo, Vicente Feijoo Ares e Marta López Macías
Proxecto Toponimia de Galicia: actuación no territorio
- Toponimia en Santiago de Compostela, un núcleo urbano no mundo rural
  Xosé R. López Boullón
- A toponimia nas montañas do sueste ourensán
  Vicente Feijoo Ares
- Proxecto de toponimia no sueste ourensán
  Marta López Macías
- A toponimia na Terra Chá lucense no Concello de Guitiriz
  Fernando Vázquez López
- A toponimia na comarca de Sarria
  Óscar Castro Castedo
- Xestión da base de datos do Proxecto Toponimia de Galicia
  Rut Vázquez González, Xosé M. Otero, Fernando García Pazos
- Criterios da Comisión de Toponimia
Conferencia de clausura
- Griegos, romanos y «bárbaros» en la toponimia paleohispánica
  Jürgen Untermann

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 2007-07-30

Texto íntegro das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, aprobado pola Real Academia Galega en sesión plenaria do 12 de xullo do ano 2003.

Rosaliana

Universidade da Coruña — 2007-07-20

Estoxo con tarxetas postais de fotografías de Rosalía de Castro, e unha edición facsimilar de Conto gallego.

Os documentos orixinais custódianse na Real Academia Galega.

Edición conmemorativa do Día das Letras Galegas de 2007.

La Navidad de "Peludo"

Emilia Pardo Bazán — 2007-07-10

O Nadal é unha época na que tradicionalmente se nos lembra a existencia daqueles sentimentos e actitudes vitais que pasan, o resto do ano, se non desapercibidos, si agochados tras as esixencias da vida cotiá. Por iso é polo que ás veces algúns relatos do Nadal pequen de tal exceso de moralidade que nos privan do pracer da lectura. Non sucede isto con “La Navidad de Peludo” no que, unha vez máis, Emilia Pardo Bazán mostra a súa calidade como excelente narradora e así envía unha mensaxe de Nadal sen caer na insipidez nin o empacho duns tópicos manidos, escolle a historia dun ser inocente e indefenso, e por iso maltratado, pero capaz sempre, “con sus dulces y grandes ojos”, de soñar...

Posiblemente sexa esa a mensaxe que Dª Emilia enviou fai máis de cen anos e que se mantén vixente nos nosos días: que, a pesar de todo, nunca perdamos a capacidade de soñar.
Ángeles Quesada

Fraseoloxía de Moscoso e outros materiais de tradición oral

José Augusto Ventín Durán — 2007-07-01

Esta obra rescata o arquivo fraseolóxico e etnográfico de José Augusto Ventín Durán (Moscoso 1884-1942), e inclúe unha colección de 2618 refráns clasificados por temas (máis 74 refráns sobre Galicia e os galegos; 15 refráns espigados a eito na Celestina); 314 ditos e locucións; 173 pragas e outras fórmulas; varios alcumes xenofóbicos, topofóbicos e doutros tipos; 697 cantigas; 2 romances; 1 canto de xaneiras; o inicio dun estudo das afinidades entre o cantigueiro galego e o portugués e tamén o castelán; varias cantigas galego-fóbicas; 72 contos populares e 3 adiviñas. Remata con oracións populares, anotacións varias e bibliografía sobre a literatura galega.

O resultado é unha edición crítica de 470 páxinas, ás que lles hai que engadir as 66 páxinas do prólogo no que o equipo de edición formado por Xesús Ferro Ruibal, Raquel Rial Santos, Emma Mª Salgueiro Veiga e Ana Vidal Castiñeira estudan os manuscritos nos seus detalles, problemas e riqueza. A obra tamén inclúe unha nota biográfica feita por José Augusto Ventín Pereira, neto do autor.

Contribucións norteamericás á historia da cultura medieval galega

Ramón Martínez López — 2007-06-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Martínez López e resposta do excelentísimo señor don Isidoro Millán González-Pardo.

O solemne acto académico celebrouse o 22 de xaneiro de 1976 no Paraninfo da Universidade de Santiago de Compostela.

O filólogo de Boiro, que chegara exiliado en 1939 a Buenos Aires e que desde 1940 ata a súa xubilación traballou nos Estados Unidos, investigou a literatura medieval galega, campo sobre o que tratou a súa alocución.

Os símbolos de Galicia

Real Academia Galega — 2007-05-01

Desde o ano 1984, por acordo do Parlamento de Galicia, existe unha Lei de símbolos que fixa os tres elementos que mellor representan sensorialmente a identidade de Galicia. Son o himno, a bandeira e o escudo.

Aproveitando que no ano 2007 se conmemorou o primeiro centenario da estrea, na cidade da Habana, do himno galego, con letra de Eduardo Pondal e música de Pascual Veiga, estimamos oportuno promover a realización dun libro dedicado a indagar os procesos, diversos no tempo, mediante os que cada un destes tres grandes símbolos foi adoptando a súa versión definitiva, o contexto histórico no que aquela tivo lugar e mesmo as diverxencias e polémicas a que puidesen ter dado lugar. Trátase da máis sólida afirmación do seu sentido e da súa dimensión tanto simbólica como política.

Contidos:

Introdución
Xosé Ramón Barreiro Fernandéz - Presidente da Real Academia Galega
Ramón Villares - Presidente do Consello da Cultura Galega

Producir símbolos nacionais
Ramón Villares

O escudo de Galicia. Orixe, significacións e evolución
Eduardo Pardo de Guevara

A bandeira de Galicia
Xosé Ramón Barreiro Fernández e Xosé Luís Axeitos

O himno. Historia, texto e música
Manuel Ferreiro e Fernando López-Acuña

Un lugar para a memoria. O panteón da galeguidade
Xosé Ramón Barreiro Fernández

O himno galego

Manuel Ferreiro — 2007-04-01

Reprodución facsimilar da documentación histórica conservada en relación co nacemento e consolidación do himno galego: fotografías dos persoeiros fundamentais (Eduardo Pondal, Pascual Veiga, Xosé Fontenla), correspondencia arredor do nacemento do himno, manuscrito poético autógrafo de Pondal (coas correccións suxeridas polo músico), prospecto orixinal do concurso de 1890 e, finalmente, a primeira partitura conservada. Os textos manuscritos van acompañados da correspondente transcrición.

Contido:

Aproximación á historia do Himno

Guía documental

Correspondencia Pascual Veiga / Eduardo Pondal
Manuscrito autógrafo d'Os Pinos coas derradeiras correccións e dúas novas estrofas (VIII e IX) que foron incorporadas ao texto definitivo
Certame Musical de 1890
- Orfeón Coruñés Número 4
- Recorte, con corrección autógrafa de Pondal, do texto do poema
Partitura do Himno Galego
- Carta de Xosé Fontenla Leal a Pascual Veiga [31 de maio de 1906]
- Carta de Pascual Veiga a Xosé Fontenla Leal [23 de xuño de 1906]
- Orixinais para a confección das pranchas da partitura de Pascual Veiga preparados en 1906-1907 por Xosé Fontenla Leal, “gravador litógrafo”, para os Apuntes para la historia del Centro Gallego de La Habana de 1879 á 1909 (La Habana, Imprenta "Avisador Comercial", de Miranda Lopez Seña y Ca., 1909), onde aparece publicada por vez primeira a partitura do Himno Galego

III Congreso Internacional de Fonética Experimental

Real Academia Galega — 2007-03-01

Actas do congreso organizado pola Dirección Xeral de Creación e Difusión Cultural, a Universidade de Santiago e a Real Academia Galega, celebrado en Santiago do 24-26 de outubro de 2005.

O III Congreso de Fonética Experimental reuniu especialistas de nivel internacional para debater e intercambiar experiencias, opinións e liñas de traballo verbo da investigación relacionada coa realización da linguaxe. Entre os días 24 e 26 de outubro de 2005, o foro de debate afondou nunha das disciplinas de maior evolución na nosa sociedade, con infinidade de aplicacións en áreas tan variadas como a aprendizaxe de idiomas, a investigación sobre as manifestacións nas distintas estruturas sociais ou a evolución dos sistemas de intercambio en tempo real de mensaxes de voz formulados en linguas distantes.

Estas actas recollen a valiosísima achega colectiva das e dos especialistas que acudiron para integrar experiencias e darlles un impulso grazas ao contraste e intercambio de materiais e enfoques.

Contido:

Presentación
Ánxela Bugallo, Conselleira de Cultura e Deporte

Palabras de apertura do III Congreso de Fonética Experimental
Manuel González González

Conferencias plenarias

El papel de la fonética en las tecnologías del habla
Joaquim Llisterri
La interdependencia entre acento léxico y acento tonal en las frases del español
Eugenio Martínez Celdrán
Comparación de las estructuras entonativas de las hablas románicas o la apuesta de AMPER
Michel Contini

Comunicacións

El tonema en frases declarativas −con y sin expansión− en el habla granadina
Mari Cruz Amorós Céspedes
Aproximación á entoación dos enunciados declarativos e interrogativos en tres áreas dialectais da Italia centro-meridional (Abruzzo, Basilicata e Campania)
Francesco Avolio e Antonio Romano
La redundancia del lenguaje predice la duración silábica y las características espectrales del núcleo silábico vocálico
Matthew Aylett
Intonational patterning in the paulista Brazilian Portuguese variety: a two-case study in the framework of AMPER
Plínio A. Barbosa, Luciana Lucente, Leandro S. Silveira e Sandra Madureira
Acoustic characterization of reciting and singing in a non-native language
Silvia C. Barreiro, Eva Estebas-Vilaplana e Isabel Soto
El Tecnefón: una máquina parlante en la España del XIX aproximación fonética y acústica
Elena Battaner Moro
VILE: estudio acústico de la variación inter e intra-locutor en español
Elena Battaner, Carme Carbó, Joaquim Llisterri, María Jesús Machuca, Natalia Madrigal, Carme de la Mota, Montserrat Riera, Antonio Ríos, Juana Gil e Victoria Marrero
Transcribing prosody using syntax and pragmatics
Daniela Braga, Luís Coelho e Diamantino Freitas
Patrones melódicos del español en habla espontánea
Francisco José Serena Cantero
Relação acento prosódia no corpus AMPER-POR
Rosa Lídia Coimbra, António Teixeira, Mário Martins Pereira e Lurdes de Castro Moutinho
Primeras aportaciones a la descripción prosódica del extremeño: interrogativas absolutas sin expansión en el habla de Don Benito (Badajoz)
Yolanda Congosto Martín
Entonación, acento y límites sintagmáticos en sujetos con y sin expansión en asturiano central
Miguel Cuevas Alonso, Liliana Díaz Gómez, Carmen Muñiz Cachón, M.ª Jesús López Bobo e Ruth González Rodríguez
Configuración melódica y campo tonal de las inflexiones de las interrogativas no pronominales
Josefa Dorta
Aproximación a la prosodia del castellano de Araba: oraciones sin y con expansión en el sintagma verbal
Ana Elejabeitia, Alexander Iribar e Rosa Miren Pagola
Aproximación ao estudo da focalización no galego
Ana Belén Escourido Pernas
Production and perception of word-edge tones in Catalan and Spanish
Eva Estebas-Vilaplana e Pilar Prieto
Una caracterización de la prosodia de habla de laboratorio del catalán de Lleida
Ana M.ª Fernández Planas, Josefina Carrera Sabaté e Domingo Román Montes de Oca
Caracterización prosódica das interrogativas da Costa da Morte e do Morrazo
Elisa Fernández Rei, Ana Escourido Pernas e Maruxa Caamaño Varela
Patrones entonativos del catalán en habla espontánea
Dolors Pont Rotchés
El nivel de bilingüismo y la discriminación perceptiva de vocales inglesas
Francisco Gallardo del Puerto
AMPER-Cuba: primeros resultados en un proyecto conjunto
Raquel García Riverón e Francisco Fernández Pérez-Terán
Contribución al estudio de los enunciados declarativos e interrogativos, sin expansión, del español de Zaragoza
M.ª Pilar González Olivera
Scottish English and French affective prosody: a cross-linguistic study of bilingual children
Ioulia Grichkovtsova
Cross-linguistic prosodic variation in two romance languages: Portuguese and Italian
Grazia M. Interlandi, Antonio Romano, Lurdes de Castro Moutinho e Rosa Lídia Coimbra
Notas para la descripción acústica del seseo vizcaíno
Alexander Iribar, Carmen Isasi, Sara Gómez e Carmen Moral
Formación y rendimiento de las secuencias vocálicas en euskara
Alexander Iribar e Itziar Túrrez
Creaky voice in Slovene
Peter Jurgec
Estudio comparativo de dos hablas alpinas en el marco de AMPER
Jean-Pierre Lai
Perceptional and acoustic study of aspiration in English
Teresa López-Soto
La entonación en las frases con expansión del «tortosí»
Eugenio Martínez Celdrán, Janina Espuny Monserrat e Carlos van Oosterzee
On automatic European Portuguese syllabification
Catarina Oliveira, Lurdes de Castro Moutinho e Antonio Teixeira
Observaciones sobre la estructura melódica en enunciados declarativos
Antonio Pamies Bertrán
Is intrinsic F0 segmental or suprasegmental? A contextually induced inversion of the vowel height – F0 hierarchy
Olivier Piot
Protocolo de análisis fonético-acústico para la prevención y evaluación de la disfonía en docentes
Sílvia Planas Morales e Xavier Villalba
La energía y la duración como variables que afectan en la percepción de la frecuencia fundamental
José Ignacio Puebla Gutiérrez, David Escudero Mancebo e Alfonso Gordaliza Ramos
Dicionario fonético galego
Xosé L. Regueira
Fluency articulation and speech rate as new parameters in the speaker recognition
Luciano Romito, Rosita Lio e Vincenzo Galatá
La palatalización de la consonante nasal: comportamiento ante diptongo
Assumpció Rost Bagudanch
Análisis de la entonación de los enunciados declarativos e interrogativos sin expansión en un hablante masculino de Jaca (Huesca)
Francisco Javier Simón Casas
Experimental phonetics applied to Portuguese as second language: remaining and detectability of native language characteristics
António J. S. Teixeira e Helena Margarida Vaz Duarte
Alineación tonal en español
Guillermo Toledo
Choque tonal en español
Guillermo Toledo
Análisis acústico de las vocales del portugués europeo producidas por hispanohablantes
Ana Margarida C. Vaz da Silva, Rosa Lídia Coimbra, António J. S. Teixeira e Lurdes de Castro Moutinho
El "Trough e efect": el uso del ultrasonido en el estudio del movimiento lingual durante la oclusión en las oclusivas bilabiales
Yolanda Vázquez Álvarez e Nigel Hewlett
Estructura jerárquica de la prosodia del español oral por medio de XML
Eduardo Velázquez
La entonación urbana de Valladolid: aproximación a su estudio
Francisco José Zamora Salamanca, Micaela Carrera de la Red e M.ª Mar Meléndez Matías

Mapa sociolingüístico de Galicia 2004. Volume I

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 2007-02-01

Tendo en conta o carácter dinámico das situacións sociolingüísticas e que nos últimos anos se produciron cambios importantes na sociedade galega, cumpría unha nova sondaxe sociolingüística que proporcionase información fiable e significativa da situación actual e da magnitude e natureza dos cambios ocorridos nos últimos anos. Transcorrido xa máis dun decenio da aplicación da enquisa que forneceu os datos para a elaboración do primeiro mapa sociolingüístico de Galicia (MSG-92), realízase esta nova pescuda (MSG-04) que debe servir para avaliar os logros das políticas lingüísticas levadas a cabo na última década e servir de guía para intervir naqueles ámbitos nos que se requira corrixir erros, mellorar resultados e deseñar procesos de intervención acaídos á nova realidade.

A investigación que aquí se presenta persegue unha dobre finalidade: facer unha diagnose da actual situación sociolingüística galega comparándoa coa reflectida no MSG-92, e sentar as bases para futuras accións de cara á normalización do galego.

Ten continuación no voulme II, Usos lingüísticos en Galicia, e mais no volume III, Actitudes lingüísticas en Galicia.

Emilia Pardo Bazán

Real Academia Galega — 2007-01-01

Entre os días 3 e 6 de outubro do ano 2006 celebrouse a terceira edición do Simposio Emilia Pardo Bazán, esta vez dedicado á relación entre a escritora e o periodismo.

Ao longo das tres xornadas, rn nutrido grupo de especialistas e de novos investigadores falaron da prensa en tempos de dona Emilia, estableceron a relación entre a autora coruñesa e algúns dos xornais e revistas máis relevantes da época, profundaron na súa concepción de periodista e internáronse nos xéneros que a levarían a ser unha das mulleres con máis presenza na prensa de finais do século XIX e principios do XX. Así mesmo, tamén se debateron os novos rumbos que debe tomar a investigación.

Este volume que agora presentamos, recolle os textos dos relatorios e comunicacións desta edición do Simposio.

Contido:

Limiar
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Presentación
Mauro Varela Pérez

Presentación
José Manuel González Herrán

Relatorios

Literatura y prensa periódica en España en tiempos de Pardo Bazán (1866-1921)
Cecilio Alonso
A prensa periódica en Galicia nos tempos da Pardo Bazán
Marcos Valcárcel
El canon periodístico de Emilia Pardo Bazán
Eduardo Ruiz-Ocaña Dueñas
Emilia Pardo Bazán y el debate entre La Fe y El Siglo Futuro
Xosé Ramón Barreiro Fernández e Patricia Carballal Miñán
Un rosal allí. Deixis y periodismo: Emilia Pardo Bazán y el Diario de la Marina
Cristina Patiño Eirín
Discurso literario y discurso periodístico en Emilia Pardo Bazán
José M.ª Paz Gago
Las publicaciones de Emilia Pardo Bazán en El Heraldo Gallego: La forja de su personalidad literaria
Marisa Sotelo Vázquez
Emilia Pardo Bazán revistera de salones: datos para una historia de la crónica de sociedad
Ángeles Ezama Gil
El periodismo, según Pereda
Salvador García Castañeda
Clarín periodista: lo épico y lo lírico en una escritura fragmentaria
Yvan Lissorgues

Comunicacións

Emilia Pardo Bazán en La Voz de Galicia (1882-1901)
Silvia Carballido Reboredo
Emilia Pardo Bazán en las hemerotecas de la provincia de Lugo
Mar Novo Díaz
Emilia Pardo Bazán, periodista y viajera. Las crónicas de la Exposición Universal (1889)
Noemí Carrasco
El Descubrimiento de América en el Nuevo Teatro Crítico de Emilia Pardo Bazán
Rocío Charques Gámez
Conciencia literaria y conciencia de periodista en Emilia Pardo Bazán
Santiago Díaz Lage

Galicia, a forza da palabra

Real Academia Galega — 2006-11-17

Guía da exposición conmemorativa do centenario da fundación da Real Academia Galega, celebrada entre o 17 de novembro de 2006 e o 16 de febreiro de 2007 na sede da Fundación Caixa Galicia da Coruña.

Conmemoración do primeiro discurso político en galego

Real Academia Galega — 2006-10-13

No mitin de Betanzos de outubro de 1907, o discurso de Manuel Lugrís Freire representou un paso importantísimo de cara á normalización da nosa lingua e da nosa cultura. A Real Academia Galega, no ano do seu centenario, quixo lembrar este acto porque un dos seus fundadores e futuro Presidente foi quen de engrandecer Galicia coa forza da súa palabra.

Rosalía de Castro na Real Academia Galega

Xesús Alonso Montero — 2006-08-01

Non se pode facer a historia do rosalianismo sen termos en conta, moi en conta, certos discursos de ingreso na Real Academia Galega. Uns céntranse na vida ou na obra de Rosalía e outros fan incursións nalgunha das súas facetas. Tres, polo menos, son capítulos fundamentais da crítica rosaliana: o de Otero Pedrayo (1929), modelo de interpretación conmovedora; o de Carballo Calero (1958), modelo de erudición esclarecedora, e o de Luz Pozo Garza (1996), un singular ensaio poético no que a autora se nos revela como unha gran rosalióloga, mellor aínda, como alguén que escribe sobre a vida e a poesía de Rosalía de Castro desde o seu mesmo "logos".

Nesta ocasión limitámonos a ofrecer páxinas dos discursos de nove académicos lidos, de 1907 a 1996, nas correspondentes sesións de ingreso. Deste xeito, a Fundación Rosalía de Castro homenaxea á Real Academia Galega no ano do seu centenario.

Índice

Rosalía na Academia
Xesús Alonso Montero
El renacimiento en la poesía regional (1907)
José Antonio Parga Sanjurjo
A saudade nos poetas galegos (1920)
Ramón Cabanillas
Romanticismo, saudade, sentimento da raza e da terra en Pastor Díaz, Rosalía de Castro e Pondal (1929)
Ramón Otero Pedrayo
Rosalía de Castro, precursora da Fala (1948)
Victoriano Taibo
El sentimiento Iírico materno en la pintura de Ovidio Murguía (1951)
José Luís Bugallal Marchesi
Contribución ao estudo das fontes literarias de Rosalía (1958)
Ricardo Carballo Calero
Nova aproximación a unha filosofía da saudade (1980)
Andrés Torres Queiruga
Diálogos con Rosalía (1996)
Luz Pozo Garza
Resposta ó discurso de Luz Pozo Garza (1996)
Xesús Alonso Montero
Esa luz envolvente e misteriosa
Helena Villar Janeiro

O nome e o símbolo dos elementos químicos

Manuel R. Bermejo — 2006-07-01

Pretendemos no presente libro desvelar o aparente misterio da orixe do nome dos elementos químicos que integran o sistema periódico. Dun modo sinxelo e ameno intentamos facer unha aproximación etimolóxica á orixe do nome dos elementos químicos.

A obra está dividida en tres capítulos e unha pequena introdución. Nela facemos unha aproximación histórica, dende a orixe dos tempos, á aparición dos chamados elementos metálicos clásicos, os elementos alquímicos e iatroquímicos e todos os elementos considerados como precientíficos. No capítulo sobre antecedentes históricos modernos da notación química presentamos algúns feitos históricos que permitiron agromar as normas de nomenclatura química, así como as normas sobre símbolos e formulacións químicas de Jöns Berzelius. No capítulo sobre as orixes dos nomes dos elementos químicos preséntanse unha serie de táboas que nos permiten agrupar os elementos químicos polos seus nomes en función dalgunha propiedade ou feito diferencial propio. No último capítulo analízase o porqué do nome e do símbolo de todos e cada un dos elementos e grupos de elementos descubertos ata hoxe e integrantes do sistema periódico.

Fuga e retorno de Adrián Solovio

Ramón Villares — 2006-06-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Villares Paz e resposta do excelentísimo señor don Víctor F. Freixanes.

O solemne acto académico celebrouse o 24 de novembro de 2006 no Paraninfo da Facultade de Xeografía e Historia da Universidade de Santiago de Compostela.

O historiador chairego falou da pegada da novela Arredor de si de Ramón Otero Pedrayo, onde o protagonista Adrián Solovio, tras percorrer Europa, toma consciencia da súa identidade galega.

Conmemoración dos Xogos Florais de 1891. Tui, 24 de xuño de 2006

Real Academia Galega — 2006-06-01

Actos organizados pola Real Academia Galega

O 24 de xuño de 1891 achegáronse a Tui aqueles que tiñan fe na patria, pero quizais pouca esperanza. Viñan de todos os recantos de Galicia e tamén do Bierzo e do veciño Portugal. E cando retornaron aos seus fogares, levaban con eles non só unha fe, tamén unha esperanza.

De Manuel María a Ferrín

Darío Xohán Cabana — 2006-05-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Darío Xohán Cabana Yanes e resposta do excelentísimo señor don Xosé Luís Méndez Ferrín.

O solemne acto académico celebrouse o 22 de abril de 2006 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

Na súa alocución o novo membro da Academia fai un percorrido pola poesía galega da segunda metade do século XX, desde Manuel María, a quen substituíu como académico, ata Méndez Ferrín, encargado de dar resposta ao discurso.

Homenaxe aos Mártires de Carral

Real Academia Galega — 2006-04-26

O 26 de abril de 1846, logo dun sumarísimo e irregular xuízo, foron fusilados en Carral o Comandante D. Miguel Solís e once oficiais. Concluía así o levantamento iniciado o 2 de abril na cidade de Lugo. Cando xa foron varridos, como po da historia, os nomes dos executores, nós seguimos a honrar a memoria daqueles que constituíron a primeira xeración galeguista e a vivir da semente da galeguidade que nos deixaron.

Do escénico e o fílmico

Euloxio Rodríguez Ruibal — 2006-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Euloxio Rodríguez Ruibal e resposta do excelentísimo señor don Xosé Luís Axeitos Agrelo.

O solemne acto académico celebrouse o 24 de marzo de 2006 no Salón Nobre do Colexio Fonseca da Universidade de Santiago de Compostela.

O dramaturgo analiza as posibilidades de diálogo e intercambio intertextual entre o teatro e o cinema, campos os dous cos que viñera experimentando ao longo da súa traxectoria.

Galicia, a forza da palabra

Real Academia Galega — 2006-03-01

Como presidente da Real Academia Galega compráceme ofrecerlle á sociedade esta exposición con motivo do centenario da nosa institución. Non é unha exposición da historia da Academia, senón do que esta simboliza: a lingua e a cultura galegas. En certa maneira a institución bótase a un lado para deixar que se faga presente a inmensa riqueza cultural do país.
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Contidos

Os sinais da nosa identidade histórica
Xosé R. Barreiro Fernández Presidente da Real Academia Galega

No centenario da Real Academia Galega. Discurso conmemorativo e proceso construtivo polos lugares da memoria
Xosé Luís Axeitos Bibliotecario-arquiveiro da Real Academia Galega

O discurso da configuración do país

Carral, as arelas de liberación petrificadas
A historiografía galega, da tradición á letra impresa
O celtismo, a madureza dun pobo que adopta e acepta os seus mitos culturais
A cultura e as artes como recuperación do orgullo nacional
As artes no discurso nacionalista
A lingua e a literatura, a responsabilidade de narrar a nación
A política, porque unha patria non se constrúe só con palabras
Escudo e mapa, como luz de navegantes
Bandeiras ao vento desde a emigración
A Academia Galega, a alta misión de institucionalizar a nosa cultura

Galicia, nación literaria

Emilia Pardo Bazán

Real Academia Galega — 2006-02-01

O II Simposio Emilia Pardo Bazán, celebrado en 2005, cuxas Actas agora publicamos, centrouse en examinar o achegamento de dona Emilia a un xénero que dominou con mestría: o conto. Deste xeito, e durante catro días, sucedéronse comunicacións e relatorios nos que os participantes falaron das posibles influencias dos relatos da escritora, determinaron as súas fontes reais ou literarias, examinaron as técnicas empregadas, personaxes e temas, achegáronse aos lugares onde transcorrían as accións dos contos e puxeron de manifesto a relación entre estas pequenas pezas literarias e outros escritos da condesa. Tamén houbo espazo para o achegamento ao legado doutros dous escritores cos que o xénero contístico acadaría o seu máximo esplendor a finais do século XIX: José María de Pereda e Leopoldo Alas "Clarín".

Con estas Actas, o lector atoparase cunha perspectiva panorámica dende onde ollar e valorar a contribución contística de Emilia Pardo Bazán.

Contidos:

Limiar
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Presentación
Mauro Varela Pérez

Presentación
José Manuel González Herrán

Relatorios

“Morrión y Boina”: el cuento que nos introduce en la militancia carlista de Emilia Pardo Bazán
Xosé R. Barreiro Fernández
Técnicas narrativas nos contos de Emilia Pardo Bazán
Olivia Rodríguez González
Los cuentos de Emilia Pardo Bazán en el aula
Ángeles Quesada Novás
Los cuentos de Clarín: una autobiografía intelectual
Adolfo Sotelo Vázquez
José María de Pereda: cuadro de costumbres, novela corta, novela. ¿Y el cuento, qué?
Anthony H. Clarke
La abeja de oro en el camafeo: presencia del cuento francés en los cuentos de Emilia Pardo Bazán
Cristina Patiño Eirín
El espacio en los cuentos de Emilia Pardo Bazán: una aproximación
Ermitas Penas
Raros, maniáticos y obsesivos en los cuentos de Emilia Pardo Bazán
Yolanda Latorre Ceresuela
El lugar de la novela corta en la narrativa de Emilia Pardo Bazán
Ángeles Ezama Gil
Pardo Bazán: de la noticia a la ficción
Marina Mayoral

Comunicacións

Breve presentación da Casa-Museo Emilia Pardo Bazán
Xulia Santiso
Una recuperación de cuentos de Emilia Pardo Bazán
Nelly Clemessy
La recuperación de los cuentos dispersos de Emilia Pardo Bazán, desde 1970
José Manuel González Herrán
La Edad Media en los cuentos de Emilia Pardo Bazán
Paticia Carballal Miñán
Mito y realidad en “Un destripador de antaño”
Javier López Quintáns

Rosalía de Castro

Francisca Herrera Garrido — 2006-01-01

Discurso de recepción da ilustrísima señora dona Francisca Herrera Garrido e resposta do excelentísimo señor don Antonio Couceiro Freijomil.

Dona Francisca Herrera faleceu sen poder dar lectura ao discurso de ingreso na Real Academia Galega, non obstante, considerouse igualmente académica numeraria. Na súa alocución, a poeta coruñesa analiza a pegada de Rosalía de Castro tanto na literatura galega como na súa propia obra. A presente edición elaborouse a partir dos orixinais custodiados no arquivo da Real Academia Galega.

Contos

Emilia Pardo Bazán — 2005-10-20

Emilia Pardo Bazán é, aínda hoxe, a escritora española con maior número de contos editados. Neste folleto, pequena achega para os seráns literarios “Os xoves da rúa Tabernas”, recompílanse unicamente catro, seleccionados entre os preto de seiscentos que coñecemos. Ante a imposibilidade de abarcar a riqueza de rumbos e de voos que a mirada e a pluma da escritora souberon condensar nesas pequenas historias, realizouse a selección entre os máis solicitados polos visitantes da Casa-Museo. Nos contos que se inclúen aquí queda patente esa actitude vital, sempre curiosa, que observa e comenta a vida que a rodea: por suposto está presente Galicia, e Marineda, nos contextos sociais e políticos da época; por suposto hai mulleres protagonistas, e corte realista, e análise psicolóxica, e mestría descritiva; pero sobre todo e por riba de todo, hai sensibilidade e un enorme espírito crítico.

Contén:

Los adorantes
Las medias rojas
Poema humilde
El abanico

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 2005-10-10

Extracto do texto aprobado pola Real Academia Galega na sesión plenaria do día 12 de xullo de 2003.

Parte normativa

Interpretación xeográfica da paisaxe compostelana

Francisco Xavier Río Barja — 2005-10-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Francisco Xavier Río Barja e resposta do excelentísimo señor don Antonio Fraguas Fraguas.

O solemne acto académico celebrouse o 25 de xuño de 1983 no Salón de Actos da Real Academia Galega. O xeógrafo lugués falou da xeografía natural da contorna de Santiago de Compostela, cidade onde se doutorou dirixido por Ramón Otero Pedrayo.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 2005-09-30

Texto íntegro das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, aprobado pola RAG en sesión plenaria do 12 de xullo do ano 2003.

Algunhas tarefas da lexicografía galega actual

Manuel González González — 2005-09-20

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Manuel González González.

O solemne acto académico celebrouse o 7 de febreiro de 1992 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa conferencia o lingüista anota diversos labores pendentes da lexicografía galega nesa altura, cando aínda se estaba a preparar o VOLGa, finalmente publicado en 2004.

La obra del doctor Juan Francisco de Castro Fernández en la cultura gallega del siglo XVIII

Antonio Gil Merino — 2005-09-10

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antonio Gil Merino e resposta do excelentísimo señor don Enrique Chao Espina.

O solemne acto académico celebrouse o 13 de decembro de 1975 no Pazo Municipal da Coruña. O historiador e arquiveiro falou na súa conferencia da figura do sacerdote ilustrado lugués Juan Francisco de Castro, centrándose nas súas obras relativas ao dereito.

Cartas a Murguía

Xosé Ramón Barreiro Fernández — 2005-09-01

Segundo volume do epistolario, continuación do primeiro publicado en 2003.

Este segundo volume do epistolario de Murguía recolle a correspondencia recibida polo Patriarca entre 1868, data da súa incorporación como arquiveiro a Simancas, e a morte de Rosalía en 1885.

Unha vez máis esta colección epistolar ofrécenos a oportunidade de ver o que no seu día foron comunicacións privadas, case que íntimas, convertérense en documentos históricos de grande interese para a nosa cultura. Se por unha banda, na primeira parte do volume temos ocasión de certificar a ruptura de Murguía co seu editor Soto Freire, privándonos deste xeito de valiosísima información editorial, os horizontes informativos amplíanse coa incorporación de Milá i Fontanals e Antonio Machado y Álvarez, o pai do coñecido poeta. Estas incorporacións permítennos profundar no eido tan querido para Murguía da cultura popular, cerne da súa ideoloxía historiográfica. A través da correspondencia con Paz Novoa, ten presenza importante o debate sobre dos foros e o réxime de propiedade en Galicia, outro dos fíos condutores das inquedanzas do Presidente da Real Academia Galega. Pero tamén teremos ocasión de entrar na intrahistoria dunha das publicacións emblemáticas da cultura galega do XIX, a revista La Ilustración Gallega y Asturiana, que enlaza unha vez máis os nomes de Alexandro Chao, editor primeiro dos Cantares gallegos de Rosalía, e Murguía. Polo demais non faltan as referencias á cultura xornalística e literaria galega, coa Pardo Bazán como pano de fondo, nas cartas de Segade Campoamor e tamén a alta política liberal, coas súas luces e sombras, que nos achega o deputado Ramón Rúa Figueroa. En definitiva, un mosaico de referencias culturais e políticas imprescindibles para comprender a construción diferenciada de Galicia.

Poesías

Antonio de la Iglesia — 2005-08-30

Xa teñen os eruditos nas súas mans as Poesías de Antonio de la Iglesia González (1822-1892), un dos homes que máis actuou na constitución do discurso literario do Rexurdimento, do que foi, tamén, un dos seus pioneiros importantes. Non é, sen dúbida, a poesía a faceta máis relevante deste home de Letras, pero xa era hora de que alguén nos ofrecese, nun volume, a súa obra poética dispersa, a inédita incluída. Chéganos da man dunha especialista, dunha autoridade na vida e na obra do polifacético don Antonio: a profesora María Rosa Saurín de la Iglesia. A presente colectánea consta de poemas que, no seu día, doou á nosa Academia dona Eladia de la Iglesia, pero tamén de composicións que obran no arquivo da propia investigadora.

A edición que a profesora Saurín nos ofrece destes 77 textos é a única plausible para lectores eruditos, principal destinatario das Poesías. A editora atense aos trazos lingüísticos gráficos de cada texto, tal como eles aparecen xa nas páxinas impresas, xa nos inéditos das páxinas manuscritas.

O volume conta cun prólogo de Xesús Alonso Montero.

Reflexións sobre a lingua

Constantino García — 2005-08-20

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Constantino García González e resposta do excelentísimo señor don Ricardo Carballo Calero.

O solemne acto académico celebrouse o 12 de marzo de 1982 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa conferencia, o lingüista de orixe asturiana fala da relación entre as linguas e as comunidades humanas, desde os procesos de cambio lingüístico ao longo da historia ata os procesos de estandarización.

Estudos sobre Os Eoas de Eduardo Pondal

Xosé Ramón Pena — 2005-08-10

Nun texto tantas veces corrixido, concibido, refeito, asoma sobre todo, unha palabra: dúbida. Efectivamente, Os Eoas pertencería a ese tipo de obras que non afirman senón que preguntan.

Aqueles lectores e críticos tentados a ver na obra de Pondal, e máis concretamente nesta que hoxe estudamos, a plasmación dunha serie de solucións aos problemas da Galicia contemporánea encontraranse con que esta é sobre todo, tal e como agora mesmo nola encontramos, a descrición daqueles temas sobre os que o poeta oscila ao longo da súa biografía, con opinións alternativas, e para os que en moitos casos non consegue encontrar unha solución.

Tomo II, complemento do tomo I, Os Eoas.

Compostela e as nosas letras ata o manifesto Máis alá

Salvador García-Bodaño — 2005-08-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Salvador García-Bodaño e resposta do excelentísimo señor don Carlos Casares Mouriño.

O solemne acto académico celebrouse o 25 de novembro de 1992 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

Na súa conferencia o autor fala da relación entre Santiago e a literatura galega desde a Idade Media ata a publicación en 1922 do manifesto vangardista de Manuel Antonio e Álvaro Cebreiro.

Emilia Pardo Bazán

Real Academia Galega — 2005-07-01

O que o lector ten diante son as Actas do primeiro simposio sobre a vida e a obra de Emilia Pardo Bazán, celebrado no ano 2004 na sede da Real Academia Galega, da man da Casa-Museo Emilia Pardo Bazán.

Este primeiro simposio tiña como obxectivo preferente estudar o estado da cuestión da investigación pardobazaniana, como punto de partida para os sucesivos congresos ou encontros.

Contidos:

Limiar
Xosé Ramón Barreiro Fernández

Presentación
José Manuel González Herrán

Relatorios

Emilia Pardo Bazán: periodismo y literatura en la prensa
Ana María Freire López
Manuscritos e inéditos de Emilia Pardo Bazán en el Archivo de la Real Academia Galega
José Manuel González Herrán
Historia, génesis y transmisión de los textos de Emilia Pardo Bazán
Cristina Patiño Eirín
Documentos para el estudio del teatro de Emilia Pardo Bazán
Montserrat Ribao Pereira
Emilia Pardo Bazán: crítica e historia literaria
M.ª Luisa Sotelo Vázquez
El epistolario de Emilia Pardo Bazán: estado de la cuestión
Dolores Thion Soriano-Mollá

Comunicacións

Resonancias y ecos literarios en las novelas del Ciclo de Adán y Eva
M.ª Ángeles Ayala Aracil
Santidad, heroísmo y estética en la narrativa de Emilia Pardo Bazán
Ángeles Ezama Gil
Insolación y Morriña, dos novelas ilustradas de Emilia Pardo Bazán
Ermitas Penas
Emilia Pardo Bazán y los hermanos Álvarez Quintero: historia de una polémica
Ángeles Quesada Novás
Reflexión e ideología en lnsolación, de Emilia Pardo Bazán: hacia la novela moderna
Isabel Román Gutiérrez

Panel de tradución

Una traducción al gallego de La piedra angular
Mónica Bar Cendón
Las traducciones de la obra narrativa de Emilia Pardo Bazán en francés: estado de la cuestión
Nelly Clémessy
Emilia Pardo Bazán en lengua italiana
Danilo Manera

As barcas e as barcaxes da provincia de Ourense no Antigo Réxime

Olga Gallego Domínguez — 2005-06-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Olga Gallego Domínguez e resposta do excelentísimo señor don Antonio Gil Merino.

O solemne acto celebrouse o 15 de novembro de 1986 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

Na súa conferencia a historiadora ourensá describe a provincia de Ourense e mais a súa rede fluvial, para despois centrarse nos tipos de barcos e barcas existentes, e a súa pegada na economía, a toponimia ou a cultura popular.

Lorenzo Varela: algúns inéditos

Lorenzo Varela — 2005-05-17

Estes manuscritos autógrafos de Lorenzo Varela, inéditos na súa maior parte, chegaron á Real Academia Galega grazas á xenerosidade de don Isaac Díaz Pardo, que, tamén quixo facelos chegar a todos os estudosos e lectores da obra do escritor de Monterroso.

Os debuxos e manuscritos autógrafos, unha peza teatral e varios poemas, que se ofrecen nesta edición proceden dun caderno de 24 cm x 16,5 cm con pastas duras e de 262 páxinas sen numerar. É moi posible que este caderno fose comprado en México por Lorenzo Varela antes da súa viaxe a Buenos Aires, vía Santiago de Chile.

Na edición que aquí presentamos, conmemorativa do Día das Letras Galegas de 2005, dedicado ao autor, respectouse tanto a ortografía como a puntuación do orixinal, mais non así a orde, que foi reestruturada coa finalidade de achegarlle coherencia lóxica e estética que axudase na lectura.

Dicionario Galego de Televisión

Edith Pazó Fernández — 2005-05-01

O Dicionario Galego de Televisión é unha proposta que nace da necesidade urxente de lle procurar un nome galego a cada elemento da produción televisiva, que nos permita comprender e identificar a que nos estamos a referir en cada momento desde as distintas especialidades que interveñen nela: a telecomunicación, a iluminación, a edición, a preprodución, a redacción xornalística, a programación, a análise de audiencias, a deontoloxía, a teoría da comunicación, a xestión de medios etc.

Na súa elaboración tívose a vontade de ofrecer a través del algo máis ca un compendio de termos e procurouse ir trazando un deseño básico do funcionamento da televisión mediante a explicación das palabras coas que os técnicos se refiren cada día aos distintos aspectos do seu traballo.

Así, a escolla da relación de lemas desta obra foi baseada non só en obras terminolóxicas, senón, e sobre todo, en textos de uso profesional, en documentación de empresas de servizos televisivos, editados ou de circulación electrónica, e en fontes orais. Ao pé dos termos máis usuais do medio, incorporáronse nomes de estándares, de organismos reguladores, dos principais operadores, nun formato lexicográfico aberto, de certo carácter enciclopédico, que procura, a través de algo máis de 3000 definicións, introducir o lector no mundo da televisión.

O Antigo Réxime nunha familia do Baixo Miño

Xosé Luís Franco Grande — 2005-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xosé Luís Franco Grande e resposta da excelentísima señora dona Luz Pozo Garza.

O solemne acto académico celebrouse o 3 de xullo de 1998 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa conferencia o escritor e avogado tomiñés fala da sociedade galega da Idade Moderna a través da documentación de diferentes ramas da familia Sea, con orixes en Mougás.

Catálogo da biblioteca de Emilia Pardo Bazán

Mercedes Fernández-Couto Tella — 2005-03-01

Investigar sobre a vida e obra de calquera escritor, supón con frecuencia o manexo de fontes documentais e bibliográficas. Non sempre é posible contar con instrumentos que nos acheguen a estas fontes, como son as bibliografías e os catálogos. Hoxe temos a inmensa satisfacción de presentar a publicación do catálogo da biblioteca persoal dunha das máis relevantes escritoras en lingua castelá, a coruñesa dona Emilia Pardo Bazán. Este importante conxunto, formado por preto de oito mil volumes, forma parte dos fondos da Real Academia Galega desde o ano 1978.

Este catálogo contribuirá a facer máis accesible aos investigadores un fondo que axudará a comprender mellor a traxectoria vital e literaria desta gran muller que traspasou as nosas fronteiras.

A igrexa de Mondoñedo nas súas sinodais

Miguel Anxo Arauxo Iglesias — 2005-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Miguel Anxo Arauxo Iglesias e resposta do excelentísimo señor don Ramón Piñeiro López.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o día 30 de maio de 1980 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

A presente edición elaborouse a partir dos mecanoscritos orixinais custodiados no Arquivo da Real Academia Galega.

Os Eoas

Eduardo Pondal — 2005-01-01

O labor de edición d'Os Eoas permitiu fixar un texto que coidamos reflexo da derradeira vontade pondaliana: un poema constituído por 285 oitavas.

O coñecemento cabal de toda a produción pondaliana amplía os horizontes lingüístico-literarios da literatura galega renacente, en que Pondal cumpre ou podería ter cumprido unha función semellante á de Camões na literatura portuguesa ou de Dante na literatura italiana, realizando unha importación masiva de vocabulario clásico que nas culturas normalizadas se produciu entre os séculos XV e XVI e actualizando literariamente o noso idioma. Só a partir da verdadeira textualidade da produción de Pondal se poderá recuperar para o presente unha obra que pode contribuír a marcar o camiño no necesario proceso de actualización, normalización e expansión do galego.

A intención da edición presentada nas páxinas que seguen é a de exhibir e preservar para o futuro a obra que máis ocupou e preocupou o noso autor.

Tomo I, complementado co tomo II, Estudos sobre Os Eoas de Eduardo Pondal.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 2004-08-01

Nesta publicación a Real Academia Galega ofrécelles aos lectores o texto íntegro das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. Trátase dun texto da autoría do Instituto da Lingua Galega e da Real Academia Galega, aprobado pola RAG en sesión plenaria do 12 de xullo do ano 2003.

A herdanza da lingua

Carlos Xesús Varela Aenlle — 2004-07-01

O solemne acto académico no que foron lidos os discursos recolleitos no presente volume celebrouse o día 18 de decembro de 2004 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Neste acto de homenaxe, ingresaron como académicos correspondentes Xesús Varela Aenlle, Héctor M. Silveiro Fernández, Felipe Lubián Lubián e Domingo Frades Gaspar, representantes do galego estremeiro. En nome da institución respondeu aos seus discursos Francisco Fernández Rei.

Contido:

A inocencia da lingua
Carlos Xesús Varela Aenlle
Dos megos nos soutos
Héctor M. Silveiro Fernández
A carrixa no castañeiro
Felipe Lubián Lubián
Por que estó contentu de falar?
Domingo Frades Gaspar
Un idioma que nos une
Francisco Fernández Rei

A Academia no discurso exílico de Luís Seoane

Xosé Luís Axeitos — 2004-06-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xosé Luís Axeitos Agrelo e resposta do excelentísimo señor don Xesús Alonso Montero.

O solemne acto académico celebrouse o 30 de outubro de 2004 no Pazo de Viturro, en Rianxiño (Rianxo). O profesor da Barbanza falou na súa conferencia da visión que sobre a cultura galega tiña Luís Seoane durante o seu exilio en Buenos Aires, onde residiu entre 1936 e 1960.

Unha Provenza hispánica

Giuseppe Tavani — 2004-05-01

Discurso lido no acto da súa recepción como académico de honra polo excelentísimo señor don Giuseppe Tavani e resposta do excelentísimo señor don Ramón Lorenzo.

O solemne acto académico celebrouse o 22 de maio de 2004 no Salón de Actos da Real Academia Galega. No seu discurso, o filólogo romano disertou sobre as orixes galegas da lírica medieval da rexión centrooccidental da Península Ibérica.

Desafíos para un novo século

Víctor F. Freixanes — 2004-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Víctor F. Freixanes e resposta do excelentísimo señor don Antón Santamarina Fernández.

O solemne acto académico celebrouse o 27 de febreiro de 2004 no paraninfo do Instituto Valle-Inclán de Pontevedra.

Na súa conferencia, o escritor e profesor pontevedrés falou dos retos que afronta a cultura galega de cara á modernidade.

Os manuscritos e as imaxes de Emilia Pardo Bazán

Ricardo Axeitos Valiño — 2004-03-01

O catálogo que temos a satisfacción de poñer a disposición dos usuarios do Arquivo da Real Academia Galega ten a súa orixe na crecente necesidade de dar a coñecer dun modo fiable, con rigor e claridade, non soamente a organización, senón tamén, o contido da documentación literaria de Emilia Pardo Bazán existente na Institución. Até o de agora este fondo, custodiado pola Real Academia Galega, é o acervo documental máis grande e completo que se conserva da escritora coruñesa. Por este motivo cremos que a súa difusión non só é importante senón tamén necesaria, especialmente ao coincidir coa revalorización que a crítica vén facendo nos últimos anos da obra de Emilia Pardo Bazán.

Dicionario castelán-galego da Real Academia Galega

Real Academia Galega — 2004-02-01

Os 25 000 artigos lexicográficos que compoñen esta obra que presentamos, ademais dunha ampla información semántica, gramatical e ata fonética, ofrecen unha novidade subliñable como é a recollida das locucións e frases feitas máis comúns no noso idioma. Sabido é que son estes modismos, intraducibles literalmente a outros idiomas, os que mellor caracterizan o discurso autóctono. A recuperación desta información, tan esquecida e acurrunchada polos falantes, será, sen dúbida, de grande utilidade no futuro.

Vocabulario ortográfico da lingua galega (VOLGa)

Seminario de Lexicografía da Real Academia Galega — 2004-01-01

Despois de catorce anos de exposición pública, de estudo e de revisión, coidamos que chegou o momento de poñer o VOLGa ao dispor de todo o público. Esperamos e desexamos que sexa unha base sólida para o establecemento do léxico estándar do galego, ben entendido que nesta obra non está todo o léxico da nosa lingua: todas as palabras que están forman parte do galego, pero non todo o seu léxico está nesta obra. Unha das finalidades do Vocabulario ortográfico é precisamente a de poñer orde na profusión de variantes dialectais e ofrecer unha escolla que sirva para o establecemento desa koiné que é o modelo estándar dunha lingua.

Emilia Pardo Bazán homenaxeada en privado

Xesús Alonso Montero — 2003-09-01

Moi importantes escritores cubriron de gabanzas a dona Emilia nas dedicatorias dos seus libros. Algúns, neste circuíto privado, dirían o que non proclamaban en público (non estaba ben visto renderse a unha escritora, a aquela escritora). Repárese nestas dedicatorias:

De Pereda, en Pedro Sánchez (1883): “A la insigne escritora, honor de su sexo... su apasionado lector y admirador incansable”.
De Juan Valera, en Morsamor (1899): “A la ilustre amiga... con mil expresiones de cariño y de alta estimación por su fértil, original y simpático ingenio, su devoto admirador".
E de Menéndez Pelayo, en De las vicisitudes de la filosofía platónica en España (1900): “A la ilustre escritora..., su admirador y constante amigo”.

Quizais estes tres dedicadores non tratasen, nesas datas, á dedicataria tan gabanciosamente se tivesen que pronunciarse en público sobre ela.

Rosalía de Castro traducida ó latín e cantada en latín e grego clásico

Xesús Alonso Montero — 2003-08-01

O Centro de Estudios Rosalianos, da Fundación Rosalía de Castro, ofreceulles esta obra aos asistentes ao XI Congreso da Sociedade Española de Estudios Clásicos, que tivo lugar na Universidade de Santiago de Compostela do 15 ao 20 de setembro de 2003. Para esta ocasión o noso Centro preparou un volume de tema rosaliano intimamente vencellado coas linguas que van ser estudadas no magno Congreso compostelán. Deste xeito, Rosalía de Castro, que naceu en Santiago un 23 de febreiro, dálles, á súa maneira, a benvida aos congresistas.

Neste modesto volume o Centro de Estudios Rosalianos tributa unha pequena homenaxe ao P. Sergio Álvarez Campos (1924-1994), que foi profesor de Lingua Latina nesta Universidade, con entrega e decoro, durante moitos anos. En realidade, a nosa homenaxe non é ao profesor e ao investigador; é a homenaxe, afervoada, ao poeta en latín, ao poeta que cantou na lingua de Virxilio a Rosalía, e tamén ao rigoroso latinista que traduciu á lingua de Horacio dous poemas nos que os seus autores, Curros Enríquez e García Lorca, cantan á nosa Cantora.

Contido

Nota preliminar
Atrium
Un poema de Rosalía de Castro traducido ó latín (1927)
- Do poema
- Do tradutor: o P. Tomás Viñas de San Luis
- O poema de Rosalía e a tradución latina
Dous poetas de hoxe cantan, en latín, a Rosalía
- Poetas galegos en latín nos tempos modernos
- Gregorio San Juan, poeta polilingüe
- “In Rosaliam carmen” do P. Sergio Álvarez Campos
  - Investigador, profesor e poeta en latín
  - Cantor de Rosalía en latín
“A Rosalía”, de Curros Enríquez, traducido ó latín e ó grego clásico
- O P. Sergio Álvarez Campos, tradutor ó latín de dous excelsos poetas galegos: Mendiño (séc. XIII) e Curros Enríquez (séc. XIX)
- Isidoro Millán traduce o mesmo poema de Curros ó grego clásico
Un poema rosaliano de García Lorca (1935) traducido ó latín polo P. Sergio Álvarez (1994)
Apéndice. Sergio Álvarez Campos: "Eu, poeta en latín", 1993

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego [18ª ed.]

Real Academia Galega — 2003-07-01

Nesta publicación a Real Academia Galega ofrece o texto íntegro das Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego. Trátase dun texto da autoría do Instituto da Lingua Galega e da Real Academia Galega, aprobado pola RAG en sesión plenaria do 12 de xullo do ano 2003.

Este volume é unha actualización das NOMIG aprobadas en 1995.

Variedade e diversidade da lingua

Rosario Álvarez Blanco — 2003-06-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Rosario Álvarez Blanco e resposta do excelentísimo señor don Antón Santamarina Fernández.

O solemne acto académico celebrouse o 6 de xuño de 2003 no Paraninfo da Universidade de Santiago de Compostela, na Facultade de Xeografía e Historia. Na súa conferencia, a filóloga e profesora falou sobre os procesos de cambio lingüístico, centrándose no caso do galego e na súa estandarización.

A Terra Chá

Manuel María Fernández Teixeiro — 2003-05-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Manuel María Fernández Teixeiro e resposta do excelentísimo señor don Xosé Luís Méndez Ferrín.

O solemne acto académico celebrouse o 15 de febreiro de 2003 no Auditorio Municipal Carmen Estévez de Vilalba. O poeta chairego falou na súa conferencia da súa comarca como espazo físico e literario en diversos autores.

O galego segundo a mocidade

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 2003-04-01

O Mapa Sociolingüístico Galego tiña como obxectivo proporcionar un diagnóstico da situación da lingua galega que servise de base á futura planificación lingüística. Neste amplo e detallado estudo trazábase un exhaustivo panorama da situación sociolingüística da lingua galega, segundo tres parámetros básicos: a competencia en galego, os usos lingüísticos e as actitudes cara a esta lingua. En canto ao primeiro parámetro, os resultados máis relevantes confirmaban a elevada competencia da poboación galega no coñecemento oral do galego e a tendencia dos entrevistados máis novos a se consideraren menos competentes na fala cá poboación adulta. Respecto do segundo, mediante unha descrición polo miúdo do estado do uso nas distintas circunstancias e situacións, destacaban, por unha banda, o avance do bilingüismo e, por outra, unha tendencia ao menor emprego do galego entre a xente nova en comparanza coas xeracións de maior idade. Finalmente, a exploración das actitudes indicaba o alto grao de aceptación xeral do idioma, especialmente entre a mocidade e os grupos sociais máis favorecidos (maior nivel educativo, maior nivel de ingresos e hábitat urbano).

As tendencias xerais postas de manifesto polo MSG indicaban unha aparente inconsistencia entre os elevados niveis de competencia, as actitudes favorables cara ao idioma e o comportamento lingüístico nos grupos sociais onde se esperaba unha recuperación do uso do galego, especialmente no colectivo xuvenil.

Estas consideracións levaron a escoller a mocidade como grupo social obxecto de estudo, posto que nela están depositadas as expectativas futuras de cambio social e porque é a que ofrece maior disonancia entre competencia lingüística e usos, e tamén entre actitudes e usos (MSG, 1995, 1996 e 1997). Agardamos que os resultados obtidos mediante as diferentes técnicas de investigación fornezan un diagnóstico exhaustivo das actitudes lingüísticas da mocidade galega.

Parlamentarios de Galicia

Xosé Ramón Barreiro Fernández — 2003-03-01

Ofrécese nesta obra, por vez primeira na nosa historia, un estudo pormenorizado dos parlamentarios que representaron a Galicia durante o longo período que vai do ano 1810 ó 2003. No tomo inicial trázanse as biografías dos deputados e senadores galegos que exerceron as súas funcións como tales entre 1810 e 1823. O que lle sucede ocúpase das correspondentes aos persoeiros da chamada Asamblea Nacional de Primo de Rivera, aos deputados da República, aos Procuradores da época franquista, aos que, despois da restauración democrática, viñeron actuando no Congreso e no Senado de Madrid, así como no Parlamento Galego.

Contido

Tomo I
- Presentación do Excmo. Sr. Presidente do Parlamento de Galicia
  José María García Leira
- Presentación do Excmo. Sr. Presidente da Real Academia Galega
  Francisco Fernández del Riego
- Introdución xeral
  Xosé R. Barreiro Fernández
- Biografía dos Deputados e Senadores de Galicia (1810 - 1923)

Tomo II
- Asembleístas da Asemblea Nacional (1927-1929)
- Deputados nas Cortes da II República (1931-1939)
- Procuradores en Cortes (1943-1977)
- Deputados e Senadores (1977-2003) (Congreso dos Deputados, Senado e Parlamento de Galicia (1977-2003)
- Apéndice
  - As circunscricións electorais
  - Relación de Deputados e Senadores por lexislaturas (1810-2003)
- Índice onomástico
- Fontes e bibliografía
- Índice xeral

Vocabulo[s] gallegos escuros

Bachiller Olea — 2003-02-01

José Luis Pensado deixounos á súa morte un texto manuscrito no que se analiza o primeiro vocabulario galego-castelán conservado, o Vocabulario del Bachiller Olea. Este estudo sae agora á luz, in memoriam do grande investigador ao que tanto debe a filoloxía galega.

O primeiro estudo do famoso vocabulario foi realizado por Xosé Filgueira Valverde en 1947, ao que alude José Luis Pensado ao comezo do seu "Estudio lingüístico". Este texto consta de tres partes: a primeira unha lista de 156 palabras, a maior parte delas acompañadas por vizosos comentarios paleográficos. Segue unha segunda parte baixo o título "Estudio lingüístico", no que, despois dalgunhas "Consideraciones generales", José Luis Pensado analiza "El concepto de lo Gallego en el Bachiller Olea" e "El sistema grafemático del texto". Na terceira parte, baixo o título de "El léxico", recóllense comentarios pormenorizados de cada entrada ata o número 72 (Debodo a Deus). Todo o texto constitúe un expoñente máis da ampla erudición do falecido filólogo. A partir da entrada 73 (Dependurado) os comentarios abrévianse e aparecen en menor contía as citas tomadas das moitísimas fontes consultadas coas que José Luis Pensado documenta cada entrada, ata chegar ás últimas entradas do Vocabulario, nas que non aparece comentario algún.

Cartas a Murguía

Xosé Ramón Barreiro Fernández — 2003-01-01

Primeiro volume do epistolario, con continuación no segundo publicado en 2005.

O epistolario de Murguía que custodia a Real Academia Galega, composto por algo máis de mil quiñentas cartas, supón unha radiografía da vida cultural e intelectual da sociedade galega do século XIX. A través das súas páxinas teremos ocasión de asistir á xestación dalgúns dos proxectos culturais que máis solidamente contribuíron á creación dunha conciencia galeguista ao longo da segunda metade do século pasado. Precisan as cartas non poucos datos biográficos de Murguía, ademais de perfilar o seu talante liberal e democrático, sempre ao servizo da idea de Galicia.

Este primeiro volume do epistolario abrangue as cartas recibidas por Murguía desde 1855 a 1867 onde o Diccionario de escritores gallegos e a Historia de Galicia ocupan os días e afáns do noso autor.

A lectura destas cartas que presentamos constitúe un bo exemplo do que podemos chamar "comercio epistolar". Son cartas, en efecto, que encerran no seu conxunto o esforzo por construír unha identidade para Galicia. Neste senso non só figuran entre os interlocutores de Murguía as grandes personalidades senón que aparecen tamén cartas humildes, de xente do pobo, que pretende colaborar con orgullo a presentar Galicia polo mundo adiante. É así que podemos dicir que este feixe de cartas atesoura en boa medida as lembranzas, soños e esperanzas dos homes e mulleres que loitaron pola construción de Galicia.

Vocabulario multilingüe de acuicultura

Fernando Lahuerta Mouriño — 2002-06-01

Galicia ocupa un lugar pioneiro na investigación e no desenvolvemento da acuicultura, de aí a oportunidade e a utilidade deste Vocabulario de acuicultura, que vai constituír un instrumento importante, dado o seu carácter plurilingüe, para facilitar a comunicación científica, técnica e comercial con outros países nas actividades que teñan que ver co cultivo de especies acuáticas.

Esta obra está concibida como un texto de referencia terminolóxica para biólogos e técnicos en acuicultura, pero tamén para administradores, economistas e lexisladores. Cada termo preséntase en galego, español, inglés, francés e portugués, tendo un índice alfabético que permite unha busca rápida no texto. Cando se trata de organismos acuáticos inclúese tamén a denominación científica da especie.

[Catálogo da] Casa-Museo 'Emilia Pardo Bazán'

Real Academia Galega — 2002-05-01

Galicia enriquécese hoxe cun novo espazo para a cultura: a Casa-Museo Emilia Pardo Bazán. Unha muller lúcida, ambiciosa e unha feminista ardente, impulsora de modernas crenzas sociais e literarias. A súa inxente obra literaria, desde a que se deixan ver opinións e posturas, e a súa participación nos asuntos máis relevantes do seu tempo, convértena nunha fonte ineludible para os que intentamos coñecer en profundidade esa época. Emilia Pardo Bazán contribúe a enriquecer a nosa historia contemporánea.

Este catálogo é o resultado da investigación de determinados fragmentos do universo material de dona Emilia, obxectos que a acompañaron durante a súa vida e que nos axudarán a coñecela ou, cando menos, formarán parte do argumento de determinadas cuestións que nos aproximarán á súa figura.

Contido

Personaxe e Contidos
- Casa-Museo Emilia Pardo Bazán. O compromiso
  Xosé Ramón Barreiro Fernández
- Casa-Museo Emilia Pardo Bazán. Particular e colectivo
  Xulia Santiso Rolán
- Un discurso problemático. Emilia Pardo Bazán e Rosalía de Castro
  Xesús Alonso Montero
- Texto elaborado a partir da obra Emilia Pardo Bazán, de Benito Varela Jácome
  Patricica Carballal Miñán
- A obra literaria de Emilia Pardo Bazán: edicións e estudos. Estado da cuestión
  José Manuel González Herrán
Casa-Museo Emilia Pardo Bazán
- A casa
- O museo
- Os fondos do museo
  - Pintura
  - Autores da casa
  - Outros autores, outros temas, outras técnicas
  - Escultura
  - Mobles
  - Tapices
  - Abanos
Agradecementos

Sobre a literatura galega

Camilo Gonsar — 2002-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Camilo González Suárez-Llanos e resposta do excelentísimo señor don Xosé Luís Franco Grande.

O solemne acto académico celebrouse o 14 de decembro de 2002 no Salón de Actos da Real Academia Galega. O escritor e profesor, máis coñecido polo seu nome literario de Camilo Gonsar, expuxo na súa conferencia a súa visión persoal do sistema literario galego no século XX.

Un ensaio sobre a historia ecolóxica de Galicia

Francisco Díaz-Fierros Viqueira — 2002-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Francisco Díaz-Fierros Viqueira e resposta do excelentísimo señor don Xosé Ramón Barreiro Fernández.

O solemne acto académico celebrouse o 28 de setembro de 2002 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

O científico, especialista en edafoloxía, falou na súa conferencia sobre os usos do solo en Galicia, desde a Prehistoria ata a Idade Contemporánea.

El gran gallego

Antolín López Peláez — 2002-02-01

Edición facsimilar do libro biográfico de Antolín López Peláez editado en 1895 pola Biblioteca Gallega, conmemorativa do Día das Letras Galegas de 2002, dedicado a Frei Martín Sarmiento.

Propostas da Real Academia Galega ó goberno e mais ó Parlamento de Galicia

Real Academia Galega — 2002-01-01

A Real Academia Galega quere lembrarlles algunhas urxencias que a lingua presenta a aquelas persoas que aspiran a asumir a máxima responsabilidade de goberno en Galicia. Non é obxecto deste breve comunicado un pormenorizado estudo da situación, senón só sinalar algunhas necesidades inaprazables.

Na seguridade de que a todos nos anima o sentimento sincero de garantirlle á nosa lingua as mil primaveras que soñou Cunqueiro, esta Academia quere enfocar algúns problemas que están pexando innecesariamente o seu avance.

Parlamentarios de Galicia

Xosé Ramón Barreiro Fernández — 2001-05-01

Ofrécese nesta obra, por vez primeira na nosa historia, un estudo pormenorizado dos parlamentarios que representaron a Galicia durante o longo período que vai do ano 1810 ó 2001. En 2003 publicouse unha segunda edición corrixida e aumentada.

No tomo inicial trázanse as biografías dos deputados e senadores galegos que exerceron as súas funcións como tales entre 1810 e 1823. O que lle sucede ocúpase das correspondentes aos persoeiros da chamada Asamblea Nacional de Primo de Rivera, aos deputados da República, aos Procuradores da época franquista, aos que, despois da restauración democrática, viñeron actuando no Congreso e no Senado de Madrid, así como no Parlamento Galego.

Contido

Tomo I
- Presentación do Excmo. Sr. Presidente do Parlamento de Galicia
  José María García Leira
- Presentación do Excmo. Sr. Presidente da Real Academia Galega
  Francisco Fernández del Riego
- Introdución xeral
  Xosé R. Barreiro Fernández
- Biografía dos Deputados e Senadores de Galicia 1810 - 1923

Tomo II
- Biografías dos Deputados e Senadores de Galicia 1927-2001
- Asembleístas da Asemblea Nacional (1927-1929)
- Deputados nas Cortes da II República (1931-1939)
- Procuradores en Cortes (1943-1977)
- Deputados no Congreso, Senadores e Deputados no Parlamento de Galicia (1977-2001)
- Apéndice
  - As circunscricións electorais
  - Relación de Deputados e Senadores por lexislaturas (1810-2001)
- Índice onomástico
- Fontes e bibliografía

A cultura galega en Buenos Aires

Xosé Neira Vilas — 2001-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xosé Neira Vilas e resposta do excelentísimo señor don Xesús Alonso Montero.

O solemne acto académico celebrouse o 17 de novembro de 2001 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

O escritor de Gres tratou na súa conferencia unha etapa da cultura galega que coñecía ben de primeira man, pois residiu na capital arxentina entre 1949 e 1961, onde promoveu e participou en diversas iniciativas.

Eu tamén navegar

Xohana Torres — 2001-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Xohana Torres e resposta do excelentísimo señor don Salvador García-Bodaño.

O solemne acto académico celebrouse o 27 de outubro de 2001 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

A autora fai un percorrido pola xeografía física e literaria de Galicia en base ás súas experiencias vitais.

A coroación de Curros Enríquez (A Coruña, 21 de outubro de 1904)

Real Academia Galega — 2001-02-01

Cando o 21 de outubro de 1904 foi coroado, na Coruña, Manuel Curros Enríquez, este feito -coroar un poeta- era insólito en Galicia, non tiña precedentes. Nunca, en efecto, ninguén fora coroado no noso país, máxima «condecoración» a que un poeta, naqueles tempos, podía aspirar.

O presente volume conmemorativo trátase dunha edición facsimilar do poema "Ao pobo cruñés" do poeta. Inclúe ademais vinte e cinco composicións a el dedicadas, unha loanza en prosa e outras páxinas. O estudo do acontecemento histórico realizouno con solvente e instrutiva valoración Xesús Alonso Montero.

Contido

Presentación
Francisco Vázquez Vázquez Alcalde da Coruña
Prólogo
Francisco Fernández del Riego Presidente da Real Academia Galega
A Coroación de Curros Enríquez
Xesús Alonso Montero
- Primeira parte. Cando os poetas eran coroados
- Segunda parte. A(s) coroación(s) de Curros
- Notas
Velada literaria en honor de D. Manuel Curros Enríquez (A Coruña, 21-10-1904)
Facsímile de 29 textos: programa da velada, invitación, 25 poemas de homenaxe, unha loa en prosa e a composición de Curros.
Índice da edición facsímile:
- Programa da velada literaria
- Invitación á velada
- Vinte cinco poemas e una loa en prosa:
  - Emilio Álvarez Giménez
  - Gerardo Álvarez Limeses
  - Emiliano Balás
  - Avelino Barbeito
  - Juan Barcia Caballero
  - B. Bermúdez Jambrina
  - Eugenio Carré Aldao
  - Filomena Dato Muruais
  - Concha Espina
  - José García de Quevedo
  - Salvador Golpe
  - Enrique Labarta
  - Elisa Lestache
  - Roxelio Lois
  - M. Lugrís Freire
  - Francisco Lumbreras
  - Luis A. Mestre
  - Antonio Noriega Varela
  - José Ojea (prosa)
  - Francisca Permuy Manzanete
  - Eduardo Pondal
  - Eladio Rodríguez González
  - Galo Salinas
  - Francisco Tettamancy
  - Florencio Vaamonde
  - Wenceslao Veiga
- M. Curros Enríquez, "A o pobo cruñés"

Álbum Literario da Asociación Iniciadora y Protectora da Real Academia Galega da Habana

Universidade da Coruña — 2001-01-01

O presente Álbum Científico-Artístico-Literario −así lle chaman os seus promotores, entre os cales figura José Fontenla Leal− non chegou nunca a imprimirse. A súa publicación estaba destinada a conseguir diñeiro coa súa venda para saldar a débeda contraída con dous membros da Asociación Iniciadora e Protectora da Real Academia Galega na Habana (García Mon e Cándido Mugía) que adiantaran cartos para a constitución da Academia.

Unha parte importante das súas páxinas de 1907 (manuscritas unhas, impresas outras), foron doadas á Academia por Xosé Rubinos, o último presidente da Iniciadora. Ofrecelas hoxe ao público é algo que comprace á Academia.

Contido

Limiar para unhas páxinas galego-cubanas
Xesús Alonso Montero
Noticia dun álbum
Xosé María Dobarro Paz
Álbum literario 1907
- A nuestros conterráneos
  José Fontenla, Jesús Peynó, José Lombardero e José A. Fernández
- Por Galicia
  Secundino Baños
- Sísifo eterno. De mi Album
  Waldo A. Ínsua
- A-un hórreo (Fragmento)
  Manuel Amor Meilán
- Lengua o dialecto?
  A. Amor Ruibal
- Gemeos
  Manuel Banet Fontenla
- A miña romaxe
  Juan Barcia Caballero
- Himno á Galicia
  Eugenio Carré
- Problema
  Eugenio Carré Aldao
- La Solidaridad Gallega
  Manuel Casás
- Iglesias gallegas. Sta. Maria de Castrelos
  Ángel del Castillo López
- Estado actual do jodaismo
  Benito F. Alonso
- El caciquismo
  J. Fernández Merino
- Las Razas de Galicia
  Dr. García Mon
- Alto ejemplo
  Ldo. José G. Garriga
- [Certo sei que, si falta lle fixera,]
  G. Justo Castro
- [Puede creerse que los hombres...]
  Ldo. José López
- [Me siento gallego...]
  Eugenio López Freigeiro
- [Yo no sé si eres indigena...]
  Eugenio López Freigeiro
- Soy gallego
  Plácido Lugrís
- Adiante! (Himno á Galicia)
  M. Lugrís Freire
- Himno á Galicia
  E. Martelo
- Lestrobe
  A. Martínez Salazar
- Luz redentora (Cantiga rexionalista)
  Alfredo Nan de Allariz
- Lied (Traducción do alemán de Heine)
  Xan de Ningures
- Del alma gallega
  Dr. Fernando Ortiz
- Galicia
  Emilio Pereiro Quiroga
- Paráfrases d’o Salmo 103 de David segun o orixinal hebreo
  José Pérez Ballesteros
- María Castaña
  J. Peynó
- [Fillo cativo da gándra]
  Eduardo Pondal
- Fame honrada
  Jesus Rodríguez López
- Perseveremos
  Bernardino Rodríguez Paris
- Todo pol-a patria
  Galo Salinas Rodríguez
- A labor da traza
  Galo Salinas Rodríguez
- ¿Mañana?
  Dr. Enrique Sarmiento
- Contraste
  Luciano Tato
- Pol-a Pátria
  Francisco Tettamancy
- Himno á Galicia
  Florencio Vaamonde
- Fernando de Xinzo (Poema inédito)
  Florencio Vaamonde
- La gallega
  Javier Valcarce
- El regionalismo
  Javier Valcarce
- Arte y técnica
  Indalecio Varela Lenzano
- La mujer gallega
  Mercedes Vieito Bouza
- Para Galicia
  Eduardo Vincenti

A poesía medieval galega vista desde os relanzos derradeiros do século XX

Xosé Luís Méndez Ferrín — 2000-07-01

Discurso lido no acto da súa recepción pública polo ilustrísimo señor don Xosé Luís Méndez Ferrín e resposta do excelentísimo señor don Ramón Lorenzo Vázquez.

O solemne acto académico celebrouse o 30 de setembro de 2000 no Salón de Actos da Real Academia Galega. O escritor e catedrático trata a lírica medieval, tema que xa tocara en 1966 ao preparar o volume O cancioneiro de Pero Meogo, cunha perspectiva contemporánea, analizando cuestións lingüísticas, estilísticas e mesmo as circunstancias xeopolíticas da Europa do momento.

Vocabulario de Soneira

Francisco Romero Lema — 2000-06-01

O Vocabulario de Soneira de Francisco Romero Lema é a recollida máis importante de léxico desta zona con que contamos ata o día de hoxe. Aínda sendo o aspecto lexicográfico e etnolingüístico o máis importante na obra de Francisco Romero Lema, non é este o seu único valor: nas súas achegas léxicas e na lingua empregada nas interesantes coleccións de paremioloxía e de cantigas populares aparecen reflectidos tamén, dunha maneira consciente unhas veces e inconsciente outras, os principais fenómenos dialectais da zona no ámbito fonético e morfosintáctico. Nun momento en que o galego vivía tempos avesíos, Francisco Romero Lema tivo o valor, a intelixencia e a constancia para levar a cabo unha recollida de material deste tipo que no día de hoxe ten que constituír un orgullo para toda a Terra de Soneira.

Diccionario da Real Academia Galega

Real Academia Galega — 2000-05-01

Este é un dicionario monolingüe que contén 25.000 entradas e de carácter normativo para a lingua galega. Nel tratamos de recoller os elementos léxicos que se foron constituíndo ao longo da historia da nosa lingua, que en boa medida é o reflexo da historia do pobo galego. Esperamos que sexa un instrumento útil para comprendela mellor, utilizala máis correctamente, e sobre todo amala como elemento que explicita dunha maneira máis transparente e nítida o noso "ser galego".

Diccionario gallego-castellano

Francisco Porto Rey — 2000-04-01

O 29 de maio de 1908 Francisco Porto Rey doáballe á Real Academia Galega “un voluminoso manuscrito, especie de Diccionario gallego casi completo, de que es autor el propio donante”. Una parte desta obra foi publicada por fascículos en 1900, no semanario Villagarcía-Carril. Periódico Semanal Satírico-Cómico. Tras seis entregas e sen esclarecer os motivos, interrompeuse a súa publicación.

Este dicionario responde a todas as características principais das obras lexicográficas decimonónicas. Trátase dun dicionario bilingüe, coas entradas en galego e as definicións e equivalencias en castelán. Conta con preto de 15.000 entradas. Recompila moitos lemas directamente da fala, de obras literarias e doutros textos escritos. Como novidade respecto aos dicionarios anteriores, proporciona a categoría gramatical dos lemas e ademais inclúe outros datos como a procedencia ou étimo da palabra e a delimitación do campo do saber ao que pertence.

Vocabulario gallego-castellano de Juan Manuel Pintos

Xoán Manuel Pintos — 2000-03-01

Xoán Manuel Pintos deixounos unha boa descrición do estado da lingua na súa época, a través fundamentalmente da obra La gaita gallega e deste vocabulario galego-castelán. Nesta tarefa atópase con algún problema; fundamentalmente a falta dunha tradición escrita e a gran variedade da lingua oral, variedade que el, consciente da falta de norma, como afirma en La gaita gallega, opta por recoller na medida das súas posibilidades, sen prexuízos, e reflectila neste vocabulario, que presenta con profusión todo tipo de variacións lingüísticas: léxicas, fonéticas, morfolóxicas etc.

O manuscrito consta de 97 páxinas, nas que se recollen unhas 7100 palabras. Nas súas liñas fundamentais pódese definir esta obra como un vocabulario galego coas equivalencias en castelán, coas entradas ordenadas alfabeticamente; un vocabulario da lingua común que abrangue o léxico vivo do momento, como o testemuñan as distintas variedades populares (seseo, a nivel fonético, vulgarismos, a nivel léxico-morfolóxico) e os dialectalismos do sur de Pontevedra, convivindo cunha boa colleita de formas cultas e sen recorrer en exceso, xeralmente, a formas arcaicas.

Nuevo Suplemento al Diccionario Gallego-castellano publicado en 1884

Marcial Valladares Núñez — 2000-02-01

En setembro de 1996, un século despois de que don Marcial Valladares rematase este Nuevo Suplemento al Diccionario Gallego-castellano, dábase a coñecer publicamente. Co suplemento, Valladares pretendía completar o seu dicionario aparecido uns anos antes, que, segundo laudatorias palabras de Carballo Calero “supera ampliamente aos seus predecesores, dos que, naturalmente, se aproveita. O seu Diccionario serve de base a todos os posteriores. É o primeiro diccionario verdadeiramente maduro [...] puxo os fundamentos do estudo da nosa lingua”.

A obra lexicográfica de Marcial Valladares segue a pauta propia da lexicografía castelá de finais do século XIX e á vez presenta certas características que o diferencian doutras obras contemporáneas: vocabulario pertencente ao galego vivo, marca do timbre vocálico con precisión e con coherencia, presenza de termos comúns ó castelán, ausencia de afán normativista, profusión de exemplos autorizando o lema, orixe dalgunhas palabras...

O labor lexicográfico de Marcial Valladares é realmente encomiable, non só en canto á cantidade (máis de 13.000 voces recollidas) senón tamén canto á calidade: aplicaba criterios na selección léxica e traballaba con escrúpulo e con curiosidade. Dedicoulle á lexicografía unha boa parte da súa vida, ata que a saúde non lle permitiu seguir.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 2000-01-01

No ano 1982 aprobouse nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega a primeira edición das Normas ortográficas e morfolóxicas da lingua galega. Desde aquela as dúas institucións non cesaron de realizar estudos cada vez mais profundos e documentados sobre a historia e a realidade actual da nosa lingua. A esta altura pareceunos necesario facer un exame pausado do texto normativo que nos levou ao fondo convencemento da súa bondade, da súa solidez científica e da plena validez dos principios que o inspiran. Non obstante, consideramos a conveniencia de realizar pequenas modificacións puntuais, de reforzar algúns dos argumentos e, sobre todo, de cubrir algunhas lagoas que presentaba a versión do ano 1982. O resultado é este texto, revisado, actualizado e ampliado, que foi aprobado polo Consello Científico do Instituto da Lingua Galega o día 11 de novembro de 1994, e pola Real Academia Galega en sesión extraordinaria do día 25 de febreiro de 1995.

A loita pola vida (1833-1923)

José Antonio Durán — 1999-05-01

A loita pola vida non é só unha peza dunha biografía histórica á que Durán engade a correspondente antoloxía rota. O autor deste libro comezou a tarefa intelectual publicando unha polémica transcendente do persoeiro, hai un cuarto de século (1974). Desde entón ata este día, Murguía e Rosalía foron compañeiros cotiáns dunha densa tarefa investigadora que agora frutifica. A través da análise biográfica de distintas personalidades galegas de primeira magnitude, Durán irá facendo etnohistoria social internacional das comunidades atlánticas contemporáneas.

Do mesmo autor é a escolma de prosa xornalística de Murguía publicada o ano anterior, Prosas recuperadas: o periodismo de Manuel Murguía: (Antoloxía básica, 1853-1923).

Presencia de Castelao na Academia

Xesús Alonso Montero — 1999-04-01

Ao se cumprir neste ano 2000 o cincuentenario do pasamento de Castelao, a Real Academia Galega non podía quedar á marxe da conmemoración. O que a Academia quere ofrecer neste volume conmemorativo, preparado axeitadamente por Alonso Montero, é o que Castelao significou como membro numerario da institución. Alonso Montero conta neste volume lembratorio o breve espazo de pouco máis de dous anos que lle foi dado a Castelao para manter a súa presenza física nas reunións da Academia. Mais, por razóns que nestas páxinas se explican, non se declarou vacante a cadeira mentres viviu.

Contido

Limiar. Significado desta homenaxe
Francisco Fernández del Riego
Cronoloxía. Castelao na Academia / a Academia e Castelao
A Academia e Castelao en tempos menesterosos (1936-1975): Presencias, honras, problemas
- Castelao non causa baixa na Academia (1936-1950)
- A necrolóxica oficial de Castelao asinada por R.O.P. (sic) en 1950
- A sucesión de Castelao: Antonio Faguas (1951, 1956)
- Castelao na Academia na era de Sebastián Martínez-Risco (1960-1977)
Primeira parte. Traballos académicos
- Castelao R. O. P.
  Ramón Otero Pedrayo
- [‘Laudatio’ de Castelao]
  Antonio Fraguas Fraguas
- [Resposta ó discurso de Antonio Fraguas]
  Ramón Otero Pedrayo
- [Resposta ó discurso de Ánxel Fole]
  Sebastián Martínez-Risco
- [Resposta ó discurso de Marino Dónega]
  Ramón Piñeiro
Segunda parte. Coroa literaria: dezaseis poemas para Castelao e un relato poético en prosa
- Pintores d’almas
  Eladio Rodríguez González
- Denantes de que el fale...
  Ramón Cabanillas
- Via-crucis
  Ramón Cabanillas
- [Irmán Daniel]
  Ramón Cabanillas
- ¡Eu non quería aló quedar, mi madre!
  Aquilino Iglesia Alvariño
- Himno a Castelao
  Eduardo Blanco-Amor
- Cando ti volvas
  Valentín Paz-Andrade
- Ti que cruzache o mar
  Sebastián Martínez-Risco
- Castelao
  Aquilino Iglesia Alvariño
- [¡Ai, romaxe aquel!]
  Rafael Dieste
- Encontro
  Sebastián Risco
- Irmán Daniel, non volvas
  Xosé Luís Franco Grande
- Agarda
  Salvador García-Bodaño
- As maus dos cegos
  Luz Pozo Garza
- Ode sin pranto ás cinzas resgatadas
  Valentín Paz-Andrade
- Na banda do desterro
  Luz Pozo Garza
- Terra de matute para Castelao
  Emilio Álvarez Blázquez
Notas bibliográficas
Apéndices
- Facsímiles
  - Manuscrito autógrafo de “O retrato” de Castelao
  - Manuscrito autógrafo de Arte e galeguismo de Castelao
  - Antonio Fraguas proposto como numerario (12-II-1951)
  - Tres cadros de Castelao para a Academia (1963)
- Iconografía na Academia

Ramón Cabanillas, Manuel Antonio e o mar de Arousa

Francisco Fernández Rei — 1999-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Francisco Fernández Rei e resposta do excelentísimo señor don Antón Santamarina Fernández.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o día 25 de setembro de 1999 no Salón de Actos do Instituto de Ensinanza Secundaria “Ramón Cabanillas” de Cambados.

Letras galegas

Roberto Blanco Torres — 1999-02-01

O 3 de xullo de 1998 a Real Academia Galega acordou dedicar o Día das Letras Galegas de 1999 a Roberto Blanco Torres, excelente poeta galego nun tempo de importantes poetas e un dos grandes xornalistas na España dos anos vinte e trinta. Autor de libros non reeditados e escritor nunca estudado, a designación académica sorprendeu a non poucas persoas, algunhas do eido literario. Se as catro décadas ominosas do franquismo foron adversas para certos escritores galegos, é moi difícil atopar un escritor republicano tan sometido a unha tan dura lei de silencio.

Co título Letras galegas recollemos os textos nos que Roberto Blanco Torres se pronunciou sobre os nosos escritores. Moitos dos textos aquí recolleitos exhúmanse por primeira vez.

Contido

Da vida e da obra de Roberto Blanco Torres
- Limiar
- Latín e pedagoxía
- Emigración e "hipertensión cívica"
- Dictadura, latín e autocensura
- Unha antoloxía de artigos (1930)
- O intelectual na política
- As palabras do poeta: ética e estética
- Da lingua galega
- Dous de outubro de 1936: crime de Estado
Prólogo á colectánea Letras galegas
- Caracterización
- Textos desta colectánea: referencias bibliográficas e notas
Letras galegas
- Rosalía de Castro (1837-1885)
  - Doutros tempos
  - La literatura gallega
  - Dos palabras. La casa de Rosalía
  - Apostillas a un libro de Unamuno. Arando en el mar
  - Carta a Álvaro María de las Casas
- José García Mosquera (1817-1868), traductor de Horacio (1868)
  - Una oda de Horacio traducida a la lengua gallega
- Valentín Lamas Carvajal (1849-1906)
  - [Valentín Lamas Carvajal]
- Manuel Curros Enríquez (1851-1908)
  - ¡Gloria al poeta!
  - ¡Camino de su tierra!
  - Curros
  - El cantor de Galicia
  - Un recuerdo al maestro
  - Os percursores. Curros Enríquez
- Manuel Leiras Pulpeiro (1854-1912)
  - Leiras Pulpeiro. El recuerdo de nuestras glorias
- Ramón Cabanillas (1876-1959)
  - Los poetas de la emigración. Un poeta y un libro
  - Las firmas contra Cabanillas
  - Crónicas de Galicia. Nuestro floreciente teatro
  - Poetas de Galicia. Vento mareiro
  - Con Ramón Cabanillas. Una interviú fracasada
- Antón Vilar Ponte (1881-1936)
  - Nuestro valores intelectuales. El caso de un periodista ejemplar
- Victoriano Taibo (1885-1966)
  - Nuestros poetas. Abrente
- Castelao (1886-1950)
  - Entre paréntesis
  - Alfonso Castelao
- Ramón Suárez Picallo (1894-1964)
  - Acotaciones. El concurso de los líricos
- A nova xeración literaria galega (Manuel Antonio, Rafael Dieste e outros)
  - La nueva generación literaria gallega
  - Poemas del mar
  - A Manuel Antonio
- Varia (1923-1930)
  - Nuestros valores literarios. Un libro de Jaime Quintanilla
  - Reseña de Alcándara de Francisco Luis Bernárdez
  - A obra
  - La cultura gallega
  - Una gran institución cultural
  - La muerte de un sabio gallego
- Apéndice. Roberto Blanco Torres e Ramón Otero Pedrayo
  - Palabras de Otero Pedrayo en 1930. Habla Ramón Otero Pedrayo
  - Facsímile dunha carta de Blanco Torres a Otero Pedrayo (1934)
  - Facsímile dunhas anotacións autógrafas de Otero Pedrayo (¿1951?)
  - Edición facsímile da semblanza que figura en O libro dos amigos (1953)

Reflexións crítico-eruditas e sentimentais sobre a lingua

Ramón Lorenzo — 1999-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Lorenzo e resposta do excelentísimo señor don Constantino García.

O solemne acto académico celebrouse o 7 de maio de 1999 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa alocución, Ramón Lorenzo fai unha lembranza do seu percorrido lingüístico vital, e explica a súa opinión respecto á situación sociolingüística e mais ao proceso de normativización do galego.

Prosas recuperadas

José Antonio Durán — 1998-05-01

O antólogo procede neste libro á recuperación das prosas máis temperás e sintomáticas de Murguía, unha antoloxía básica no sentido radical do termo. Intencionadamente rota, será recomposta polo mesmo antólogo e os mesmos editores noutro libro complementario, a publicar en 1999: A loita pola vida (1833-1923): conflictos e tenruras de Manuel Murguía.

A linguaxe e as linguas

Antón Santamarina — 1998-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antón Santamarina Fernández e resposta do excelentísimo señor don Xesús Alonso Montero.

O solemne acto académico celebrouse o 24 de outubro de 1998 no Círculo das Artes de Lugo. O lingüista da Fonsagrada analizou na súa conferencia o discurso de ingreso na RAG que fixera trinta anos antes Ramón Piñeiro, A lingoaxe i as lingoas, texto que formula de maneira rigorosa o valor esencial da lingua como elemento definidor dun pobo.

Diccionario da Real Academia Galega

Real Academia Galega — 1998-03-01

Este é un dicionario monolingüe que contén 25.000 entradas e de carácter normativo para a lingua galega. No novo dicionario tratamos de recoller os elementos léxicos que se foron constituíndo ao longo da historia da nosa lingua, que en boa medida é o reflexo da historia do pobo galego. Esperamos que sexa un instrumento útil para comprendela mellor, utilizala máis correctamente, e sobre todo amala como elemento que explicita dunha maneira máis transparente e nítida o noso "ser galego".

Homenaxe ós tres poetas medievais da Ría de Vigo

Xesús Alonso Montero — 1998-02-01

A Real Academia Galega, en sesión plenaria do 19 de novembro de 1997, acordou por unanimidade dedicar o 17 de maio de 1998 a homenaxear tres voces da nosa poesía medieval: Martin Codax, Mendiño e Johán de Cangas. Homenaxe é ofrecer a súa obra poética en edición pouco problemática para que chegue a todos os letraferidos; homenaxe é ofrecer estes once poemas, algúns maxistrais, noutros idiomas, única forma de que se acheguen a eles os amantes da poesía non familiarizados coa modalidade medieval da nosa lingua, e homenaxe é ofrecer, mesmo aos moi eruditos, estudos que, por unhas ou outras razóns, foron marxinando as circunstancias ou non posúen a presenza a que teñen dereito aínda hoxe.

Contido

Limiar. No Día das Letras Galegas: da Academia e da poesía medieval
Sobre os textos e os traballos deste volume: criterios, referencias bibliográficas e outras anotacións
X. A. M.

Primeira parte: Martín Codax
- O texto literario das sete cantigas
- Traducións
  - Ó castelán
    X. A. M. et al.
  - Ó catalán
    Ricard Salvat
  - Ó italiano
    Isabel González
  - Ó alemán
    Cristina Velasco Toepfer
- Estudos
  - “Martín Codax” (1876)
    T. Vesteiro Torres
  - “Las siete canciones de la enamorada...” (1914)
    D. L. D’Orvenipe [Pedro Vindel]
  - “Importante descubrimiento” (1914)
    Eladio Oviedo y Arce
  - [Programa...] (1914)
    V. Said Armesto
  - “El genuino Martín Codax...” (1916-1917)
    E. Oviedo y Arce
  - “Las canciones de Martín Codax” (1951)
    A. Iglesia Alvariño
  - “Carta a... sobre a textura poética de Martin Codax” (1970)
    R. Jakobson
  - “Paralelismo e iteração. Á margem do criterio jakobsoniano...” (1973)
    G. Tavani
- Poemas en lembranza, en homenaxe ou no ronsel de Martín Codax
  - “Entrega” (1940)
    Gerardo Diego
  - “Ondas do mar de Viveiro” (1955)
    Luz Pozo Garza
  - “Homenaxe a Martín Codax” (1983)
    X. Rábade Paredes
  - Apéndice: Unha cantiga de amigo en provenzal
Segunda parte: Mendiño
- O texto da cantiga
- Traducións da cantiga
  - Ó castelán
    Luz Pozo
  - Ó euskera
    Juan San Martín
  - Ó francés
    H. Deluy
  - Ó inglés
    Deborah Randall
  - Ó ruso
    Alexandra Koss
  - Ó xaponés
    Takekazu Asaka
  - Ó latín
    Sergio Álvarez
- Estudos e ensaios
  - [Mendiño] (1904)
    C. Michaëlis de Vasconcelos
  - [Mendiño] (1935)
    K. Vossler
  - “Mendiño” (1939)
    X. Filgueira Valverde
  - “Glosas... ao tema do mar...” (1958)
    E. Guerra da Cal
  - “Pleito por una isla” (1975)
    A. Cunqueiro
  - “Mendiño” (1982)
    X. Filgueira Valverde
  - “Dos medievales sin rostro” (1985)
    Pere Gimferrer
- Poemas de homenaxe a Mendiño ou no seu ronsel
  - “Homenaxe a Mendiño” (1955)
    A. Cunqueiro
  - “Mendinho” (1973)
    E. Guerra da Cal
  - “Illa do amor, illa da morte” (1976/1979)
    V. Paz-Andrade
  - “Imitación de Mendiño” (1980)
    Xavier Seoane
  - “Sedíame eu, irmana...” (1983)
    Martiño de Redondela
Terceira parte: Johán de Cangas
- Texto das tres cantigas
- Traducións
  - Ó galego moderno
    Helena Villar Janeiro
  - Ó castelán
    Luz Pozo
- Glosa poética das tres cantigas
  M.ª do Carme Kruckenberg

Formulario notarial

Victoriano Gutiérrez Aller — 1998-01-01

Este conxunto de formularios feitos por Victorino Gutiérrez nace para atender á necesidade de incorporar o galego ao mundo notarial e ofrecer instrumentos auxiliares que posibiliten o seu uso e faciliten a solución dos problemas que poidan aparecer. Esta é a primeira vez que se publica un formulario desta natureza en galego. Trátase dun conxunto de textos xurídicos co máximo rigor técnico, de fácil comprensión, que lles facilita aos notarios as palabras técnicas e as fórmulas e estruturas precisas en lingua galega para o desenvolvemento do seu oficio. Todo isto grazas ao exercicio da función notarial e á condición de especialista no Dereito Civil de Galicia do autor e ao asesoramento lingüístico do Servizo de Terminoloxía Galega (Termigal).

Diccionario de Fole

Xosé de Cora — 1997-06-01

A Real Academia Galega estableceu 1997 como o ano dedicado a Ánxel Fole. Non podía aparecer máis oportunamente este Diccionario, que recolle os estudos críticos, as teorizacións máis ou menos eruditas, as precisións cronolóxicas, todo un vocabulario e un censo de admiradores, de amigos, de devotos do escritor lugués e dos lugares polos que andou. O Diccionario é unha produción non só necesaria senón, asemade, ateigada de suxestións, de multitude de datos sobre o noso narrador, de listas de individuos reais ou ficticios que, dalgunha maneira, tiveron contacto coa humanidade do sobranceiro. Esta obra proporciona unha útil ferramenta de traballo para coñecer a Fole a través de recordos, anécdotas, opinións etc.

Diccionario Manual Castelán-Galego

Seminario de Lexicografía da Real Academia Galega — 1997-05-01

O dicionario é sempre unha obra de consulta imprescindible, porque ningún falante é capaz de abarcar no seu coñecemento a totalidade do léxico. Tratamos de que este resulte o máis útil posible, o que nunha obra bilingüe implica ante todo a exactitude nas correspondencias e, dentro disto, o maior número de posibilidades existentes. Para iso, sempre que hai distintas posibilidades de tradución, ofrécense indicacións que orienten o lector, aspecto que tradicionalmente era pouco ou nada atendido nos dicionarios bilingües. Tamén se inclúen exemplos en castelán e en galego sobre todas as traducións dadas.

O falante de castelán é o destinatario desta obra, polo cal todas as explicacións e informacións están redactadas nesa lingua. O número de entradas deste dicionario é bastante limitado, polo que tratamos de incluír o vocabulario básico do castelán así como os usos máis frecuentes de cada palabra.

Contido

14 entregas

Introdución
Guía para a consulta do dicionario
Abreviaturas utilizadas
A – Anormal
Anotar – Bullicio
Bulto – Compensar
Competencia – Descuento
Descuidar – Erupción
Esbelto – Ganadero
Ganado – Integrar
Intelectual – Mazorca
Me – Origen
Original – Progreso
Prohibir – Rutina
S – Teoría
Teórico – Voluntad
Voluntario – Zurrar
Apéndice gramatical

Diccionario da Real Academia Galega

Real Academia Galega — 1997-04-01

Ánxel Fole

Anxel Fole — 1997-03-01

Desde que se publicaron os seus primeiros libros na década dos anos cincuenta, Ánxel Fole pasou a ser un dos narradores galegos máis apreciados polos lectores. Os seus relatos, que el quixo que tivesen as maneiras e o estilo dos contos populares, situaron o seu autor nun lugar preeminente na literatura do século XX.

Escolma de textos e introdución biográfica de Ánxel Fole realizadas por Carlos Casares co gallo do Día das Letras Galegas de 1997.

Contido

Semblanza de Ánxel Fole
RELATOS
- Á lus do candil
  - Terra do Caurel
  - A caixa de morto
  - O documento
- Terra brava
  - O arreguizo
  - Cara de lúa
- Contos da néboa
  - O galo
  - De cómo me atopei co demo en Vigo
- Historias que ninguén cre
  - Tracatrá, tracatrá, tracatrá
ARTIGOS
- Amigos na paisaxe
- O Carril dos Loureiros
- A loita pola língoa
- Paisaxe e saudade
- A Cova Céltiga
- Concencia da Galicia
- Aquel outro don Ramón
- Lois Pimentel, home da vila
- Alto en Lugo
- Carlos Maside García
- Eu vivín nunha casa dickensiana. Charles Dickens universaliza o humorismo

O liberalismo coruñés

Xosé Ramón Barreiro Fernández — 1997-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísimo señor don Xosé Ramón Barreiro Fernández e resposta do excelentísimo señor don Xesús Alonso Montero.

O solemne acto académico celebrouse o 14 de febreiro de 1997 no Salón de Actos da Real Academia Galega. O profesor Barreiro, especializado na historia galega do século XIX, tratou na súa conferencia o desenvolvemento da segunda etapa do movemento liberal na cidade da Coruña, entre 1823 e 1846.

Diálogos con Rosalía

Luz Pozo Garza — 1997-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción pola ilustrísima señora dona Luz Pozo Garza e resposta do excelentísimo señor don Xesús Alonso Montero.

O solemne acto académico celebrouse o 29 de novembro de 1996 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

No seu discurso, a autora de Ribadeo alternou textos en homenaxe a Rosalía de Castro con composicións poéticas, tanto propias como da propia Rosalía.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1996-05-01

Cadaquén fala coma quen é. Reflexións verbo da fraseoloxía enxebre

Xesús Ferro Ruibal — 1996-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xesús Ferro Ruibal e resposta do excelentísimo señor don Carlos Casares Mouriño.

O solemne acto académico celebrouse o 4 de maio de 1996 no Salón de Actos da Real Academia Galega.

Na súa conferencia, o lingüista de Moraña referiuse á lingua como espello do pobo, con mención ao discurso de ingreso na RAG de Rafael Dieste, A vontade de estilo na fala popular (1970), para rematar centrándose no seu campo de estudo máis prolífico, a fraseoloxía.

Actitudes lingüísticas en Galicia

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 1996-03-01

A presente obra culmina unha triloxía de publicacións que compendia os resultados máis salientables do Mapa Sociolingüístico de Galicia. Este ambicioso proxecto de investigación, aberto co estudo da lingua inicial e da competencia lingüística, continuado coa análise dos usos lingüísticos e agora rematado coa observación das actitudes lingüísticas, pretende ofrecer un panorama amplo, obxectivo e pormenorizado da situación sociolingüística galega, de xeito que non só sirva para afondar no seu coñecemento, senón que ademais poida ser de proveito para futuras tarefas da planificación lingüística de Galicia.

É continuación do volume I, Lingua inicial e competencia lingüística en Galicia, e mais do volume II, Usos lingüísticos en Galicia.

Actas do Simposio de lexicografía actual

Real Academia Galega — 1996-02-01

Os días 9, 10 e 11 do mes de outubro de 1995 tivo lugar en Santiago de Compostela e na Coruña o Simposio de lexicografía actual: elaboración de diccionarios, que reuniu un grupo dos mellores especialistas do momento en temas lexicográficos.

Os obxectivos deste encontro eran coñecer o avance das realizacións lexicográficas nos últimos anos, reflexionar sobre a importancia dos corpus textuais para a elaboración de dicionarios e sobre o seu deseño óptimo, examinar as necesidades que debe cubrir cada tipo de dicionario e debater sobre a macroestrutura e a microestrutura ideal do dicionario de lingua: como se debe tratar o problema da homonimia?, cal é a sintaxe máis axeitada da definición lexicográfica?, que función deben cumprir os exemplos no dicionario?, como se debe tratar a gramática?, como convén representar o nivel de lingua? etc. Estes problemas, entre outros, foron amplamente tratados nos relatorios e debatidos en mesas redondas. Foron tres densas xornadas dun labor intenso, pero gratificante.

Contido

Limiar
Verbi sintagmatici in italiano
R. Simone
La microestructura del diccionario del español actual
M. Seco
Les domaines respectifs de l’exemple et de la citation dans les dictionnaires de langue actuels
J. Rey-Debove
Notizie dall’opera del vocabolario italiano: il Tesoro della lingua italiana delle origini
P. G. Beltrami
Cincuenta años de diccionarios monolingües Vox
M. Alvar Ezquerra
Lexicographie théorique et appliquée: un dictionnaire des mots de haute fréquence
J. Picoche
O diccionario da lingua galega da Real Academia Galega
M. González González
Diccionario italiano-galego
I. González
O diccionario castelán-galego da Real Academia Galega
I. González
Lexicografía vasca: el diccionario general vasco
I. Sarasola
Diccionarios y corpus textuales. Perspectivas para el catalán
J. Rafel i Fontanals

Xesús Ferro Couselo

Xesús Ferro Couselo — 1996-01-01

A obra de Ferro é inmorredoira e marca un fito na historia de Galicia. Foi unha das personalidades máis complexas do seu medio, atraída por diversas chamadas da historia e da cultura galega. A todas elas deu resposta rigorosa, penetrante e aguda.

Galicia, e especialmente Ourense, tiña unha impagable débeda con Ferro, tanto pola súa valía humana coma polo seu enorme labor cultural, e a Real Academia Galega recoñeceuno ao dedicarlle este ano á súa figura.

Escolma de textos e introdución biográfica de Xesús Ferro Couselo realizadas por Olga Gallego co gallo do Día das Letras Galegas de 1996.

Contido

Limiar
Textos
- O xénesis e as primeiras dispersións dos pobos
- Miscelánea
  - ¿Unha sustitución de nomes?
- Vemposta
- Rúas vellas de Tui
- Grandeza e fin da casa e torre de Marceo
- O mar chamado da Arousa
- O noso pasado histórico, visto por Ferro Couselo
  Salvador Lorenzana
- O deus Bandua da Veiga
- Cómo e por qué os escribanos deixaron de empregar o galego
- A eirexa suévica no século VI
- O couto de Ervededo, encrave de Portugal em Galicia
- Os topónimos Grou, Grove e Grova, Tombo e Teriñuelo
- Discurso pronunciado por D. Jesús Ferro Couselo en Padrón co gallo da entrega do «Pedrón de ouro» 1965 a D. Isidro Parga Pondal (23 de maio de 1965)
- O magosto do señor san Martiño
- Xeira a Castrelo de Miño, Ribadavia, Francelos e Melón
  - Itinerario
- Peneira dos dias
  - Dona Tereixa, fundadora e raíña de Portugal
- A miña cativa lembranza de Castelao
- Xesús Ferro Couselo
- Carta de X. Ferro Couselo a Paco del Riego
- Xesús Ferro Couselo
  - Maceda
Bibliografia
- Obra en galego
- Obra en castelán

Usos lingüísticos en Galicia

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 1995-05-01

Calquera investigación macrosociolingüística que pretenda ser rigorosa e completa debe dedicar unha parte importante do seu contido á análise dos comportamentos lingüísticos da poboación obxecto de estudo, porque o coñecemento das condutas lingüísticas dos falantes constitúe un dos instrumentos máis fiables para avaliar a situación social das linguas faladas nun territorio. De aí que este compendio do segundo volume do Mapa Sociolingüístico de Galicia, fiel ao seu obxectivo de afondar na realidade sociolingüística galega, considere a descrición dos comportamentos lingüísticos como un dos mellores recursos para dar razón do estado actual da lingua galega e das perspectivas que se derivan do mesmo.

Este estudo procura poñer ao alcance da persoa lectora, sen faltar aos principios científicos de rigor, obxectividade e coherencia, a complexidade e diversidade de situacións que abeiran as condutas lingüísticas en Galicia. Esta preocupación non pretende outro obxectivo último que axudar a entender mellor a realidade sociolingüística de Galicia.

É continuación do volume I, Lingua inicial e competencia lingüística en Galicia, e foi completado co volume III, Actitudes lingüísticas en Galicia.

Traducción de algunas voces, frases y locuciones gallegas, especialmente de agricultura, al castellano (1840-1858)

X.L. Pensado — 1995-04-01

O texto que aquí publicamos atópase no Arquivo Histórico Nacional (Códice 1051 B). Debemos o seu coñecemento a D. Ramón Villares, catedrático de Historia Contemporánea da Universidade de Santiago de Compostela. É apenas un esbozo de dicionario galego que leva o título de Traducción de algunas voces, frases y locuciones gallegas, especialmente de agricultura, al castellano. Está constituído por un conxunto informe de folios sen numeración ningunha e de fichas ou papeletas de moi diferentes tamaños. Despois seguen uns “Refranes y Apotegmas Gallegos” que comezan en folios con boa e repousada letra case sen borróns e terminan tamén en desordenados apuntamentos e fichas, como ocorre no texto que o precede.

Segundo Villares e Pensado, o autor da colección sería o pontevedrés Eugenio Reguera y Pardiñas. Desenvolveu este bosquexo de dicionario cara a 1840 no Pumariño, e seguiu traballando nel 1858.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego [13ª ed.]

Real Academia Galega — 1995-03-01

A vontade de estilo na fala popular

Rafael Dieste — 1995-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Rafael Dieste e resposta do excelentísimo señor don Domingo García-Sabell.

O solemne acto académico celebrouse o 18 de abril de 1970 no Salón de Actos da Reunión de Artesáns da Coruña. Na súa alocución, o autor rianxeiro fala da gramática normativa e mais da tradición lingüística popular galega, analizando a situación sociolingüística do momento. Na súa resposta, Domingo García-Sabell define o discurso de Dieste do seguinte xeito: “Se me preguntasen en que consiste a nódea derradeira de Rafael Dieste eu esquematizaríaa dicindo: Rafael Dieste representa a comunicación total coa realidade total”.

O discurso xa fora publicado en 1971 por Ediciós do Castro. Este volume é unha edición conmemorativa do Día das Letras Galegas de 1995, dedicado a Rafael Dieste.

Rafael Dieste

Rafael Dieste — 1995-01-01

A Real Academia Galega quere, dende estas páxinas cordiais, honrar a grata memoria de quen foi un dos seus membros máis egrexios, evocando a exemplaridade ética da súa vida e a calidade literaria da súa obra, agradecéndolle por sempre aquela súa disposición creadora para o diálogo que, aínda logo da súa ausencia definitiva, persiste, sabiamente, nos seus escritos.

Escolma de textos e introdución biográfica de Rafael Dieste realizadas por Salvador García-Bodaño co gallo do Día das Letras Galegas de 1995.

Contido

Limiar
Rafael Dieste ou a vontade de diálogo creador
A VIDA
- A concordia co mundo
- O cuarto do medio
- A primeira viaxe
- O galeguismo crítico
- Do servicio militar ó xornalismo
- O comezo da creación literaria
- Pluma de pensamento
- O ciclo galego
- A bohemia
- As ‘Misiones Pedagógicas’
- Os tráxicos camiños da guerra
- O exilio
- Retorno á literatura
- A etapa profesoral
- A última estancia arxentina
- O ansiado retorno á patria
- Camiño da Real Academia
- A vixencia no presente
- Un final
A OBRA
- O ensaísmo
- A narrativa
- O teatro
TEXTOS
- Dos arquivos do trasno. Contos
  - Limiar
  - Sobre a morte de Bieito
  - O regreso
  - O vello que quería vélo tren
  - De cómo veu a Rianxo unha balea
- A fiestra valdeira. Teatro
- Antre a terra e o ceo. Prosas de mocedade
  - Nazonalidade e destino
  - Hestoria e nacionalidade
  - Agrarismo e política
  - Galego popular e galego literario
  - Literatura e premeditaceón
  - O supergalego
  - Resposta a Vicente Risco (I)
  - Resposta a Vicente Risco (II)
- A vontade de estilo na fala popular. Discurso
- BIBLIOGRAFÍA
  - Obra de Rafael Dieste
  - Bibliografía fundamental utilizada.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1994-03-01

As presentes normas constitúen o acordo da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega en materia de unificación ortográfica e morfolóxica.

A comisión que elaborou o relatorio, guiada polos principios expostos na introdución, tivo en conta as normas achegadas por cada unha das institucións, pero considerou oportuno revisalas e amplialas en puntos insuficientemente tratados nas respectivas normativas, así como incorporar outros que non foran nunca obxecto de normativización.

O relatorio foi aprobado nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega o 3 de xullo de 1982.

Lingua inicial e competencia lingüística en Galicia

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 1994-02-01

A presente publicación é un compendio do primeiro volume do Mapa Sociolingüístico de Galicia (MSG). Con ela preténdese difundir os resultados máis significativos do citado volume sen afán de substituílo, senón de facilitar o acceso aos datos alí recollidos.

O estudo tenta ofrecer unha visión actual e rigorosa de dous elementos nucleares da configuración sociolingüística da nosa comunidade: a lingua inicial e a competencia lingüística en galego.

Ten a súa continuación no volume II, Usos lingüísticos en Galicia, e no volume III, Actitudes lingüísticas en Galicia.

Luis Seoane

Luís Seoane — 1994-01-01

Luís Seoane sabía que toda arte auténtica vén sendo coma unha hermenéutica aplicada á comprensión do mundo e da existencia. E sabíao tanto que o propio Seoane deixou escrito que toda a súa obra “pintada ou escrita” constituía “un intento de acada-la súa salvación”.

Acadouna? A resposta será positiva se reparamos na festa hoxe institucionalizada, conmemorativa, a el dedicada, do Día das Letras Galegas.

Escolma de textos e introdución biográfica de Luís Seoane realizadas por Marino Dónega co gallo do Día das Letras Galegas de 1994.

Contido

LIMIAR
Marino Dónega
LUIS SEOANE VIDA E OBRA LITERARIA
- Nacemento na emigración
- Estudiante en Santiago
- Avogado na Coruña
- Exiliado en Buenos Aires
- Aquí e acolá
- E, definitivamente, na literatura galega
BIBLIOGRAFIA
ESCOLMA DE TEXTOS
POESÍA
- Fardel do eisilado (1952)
  - Adicatoria e crida
  - O pintor eisilado
  - Dende o Highland Princess
  - As sociedades
  - Volta do vello emigrante
- Na brétema, Sant-Iago (1956)
  - Limiar
  - Bernardo o físico
  - O mestre das platerías
  - O cabaleiro vagamundo
  - Oración do artista que volta
- As cicatrices (1959)
  - Adicatoria
  - A Medamus
  - Silenzo
  - Ollade a Galiza
- A maior abondamento (1972)
  - Aquelas vella e os corvos
  - Outro canto os emigrantes
TEATRO
- O irlandés astrólogo (1980). Edición galega
  - Limiar
ENSAIO
- Comunicacións mesturadas (1973)
  - Do arte galego
  - Un teatro popular galego
  - Galeguismos no linguaxe dos arxentinos
  - Un cine galego

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1993-07-01

As presentes normas constitúen o acordo da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega en materia de unificación ortográfica e morfolóxica.

O relatorio foi aprobado nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega o 3 de xullo de 1982.

Pequeno diccionario da lingua galega

Real Academia Galega — 1993-06-01

Este Pequeno diccionario da lingua galega trata de dar a coñecer o significado das palabras máis frecuentes do léxico galego actual. Nas súas aproximadamente 8.000 entradas inclúense as palabras consideradas fundamentais dentro do léxico patrimonial, así como outras pertencentes a vocabularios técnicos ou científicos bastante usuais na comunicación nos nosos días. Co desexo de contribuír ó proceso de normativización da lingua, preséntanse formas que, sendo moi correntes no momento actual, non se consideran correctas e aconséllanse entón as formas máis en consonancia co léxico que posúe o noso idioma. Pretendemos ofrecer ó público unha obra sinxela, pero útil para aquelas persoas que desexen coñecer as primeiras nocións do léxico da nosa lingua.

Curriculum e bibliografía

Xesús Alonso Montero — 1993-05-01

Este opúsculo bio-bibliográfico foi editado con motivo da recepción de don Xesús Alonso Montero como membro numerario da Real Academia Galega (Ourense, 30 de outubro de 1993). Aínda que exento, axuntouse ao volume no que se recolle o seu discurso de ingreso (“Manifestos” en verso en favor da poesía civil...) e maila contestación do Excmo. Sr. D. Xosé Filgueira Valverde. Volume e opúsculo foron entregados ós asistentes ó termino desa sesión académica.

"Manifestos" en verso en favor da poesía civil nos primeiros tempos da posguerra na Galicia da terra e na Galicia emigrante (1939-1962)

Xesús Alonso Montero — 1993-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xesús Alonso Montero e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico celebrouse o 30 de outubro de 1993 no paraninfo do Instituto Otero Pedrayo de Ourense. Na súa alocución o profesor Alonso Montero analiza as composicións metaliterarias que defendían a necesidade dunha poesía civil galega a mediados do século XX, dende o remate da guerra civil española ata a publicación do volume Longa noite de pedra de Celso Emilio Ferreiro.

Eduardo Blanco Amor

Eduardo Blanco Amor — 1993-03-01

Foi, sen dúbida, Eduardo Blanco Amor un escritor moi de seu. Dispuña de certa facilidade de fascinación. Posuía unha especie de segredo da fala que escoitara de neno, e da lingua literaria que deprendeu despois. Dominou a retórica con graza e manexou un vocabulario dilatado, preciso.

Escolma de textos e introdución biográfica de Eduardo Blanco Amor realizadas por Francisco Fernández del Riego co gallo do Día das Letras Galegas de 1993.

Contido

Limiar
Bibliografía
Poesía
- Romances galegos
- Poema en catro tempos
- Cancioneiro
Narrativa
- A escadeira de Jacob
- A Esmorga
- Os biosbardos
- Xente ao lonxe
Teatro
- Teatro prá xente
Ensaio
- Castelao escritor

A Xunta do Reino de Galicia no final do Antigo Réxime (1775-1834)

Manuel María de Artaza — 1993-02-01

A Xunta do Reino de Galicia é unha das institucións máis descoñecidas e mesmo esquecidas do noso Antigo Réxime. Esta Asemblea estaba constituída por sete deputados, rexedores dos concellos das antigas capitais de provincia, que se reunían baixo a presidencia do gobernador con obxecto de servir o Rei e o Reino. Esta breve definición recolle a importancia da Xunta, importancia sostida, tamén, pola súa longa traxectoria (desde o século XVI ata 1834). Non obstante, pouco se profundou na súa historia. Quen lea esta obra poderá formarse unha idea obxectiva e real do desenvolvemento cronolóxico da Xunta do Reino de Galicia, da súa orixe, estrutura, funcións, esplendor, decadencia, e final defunción no 1834.

Este libro de Manuel María de Artaza é un símbolo valioso de certos randeos que a nós os galegos nos definen ao longo da Historia.

Estudio sociolingüístico da comarca ferrolá

Seminario de Sociolingüística da Real Academia Galega — 1993-01-01

Este é un estudo piloto, aproximativo e inicial, co que se pretenden acadar dous obxectivos básicos: sentar as bases do futuro Mapa Sociolingüístico de Galicia e obter unha primeira información, o máis completa posible, que nos permitise ratificar cunha mínima fiabilidade aquelas constantes máis representativas da situación sociolingüística de Galicia.

Os Eoas

Eduardo Pondal — 1992-02-01

Figura neste volume o poema épico inédito de Eduardo Pondal Os Eoas que trata da descuberta de América e no que o poeta de Bergantiños, seguindo os moldes da épica clásica e renacentista, crea o primeiro monumento deste xénero literario escrito na nosa lingua galega, símbolo da personalidade lingüística e cultural de Galicia, ademais de ser unha nova mostra da singular capacidade artístico-poética do sobranceiro fillo de Ponteceso.

Trátase do gran poema épico escrito por Eduardo Pondal, inédito até o de agora polas enormes dificultades que a ordenación e transcrición do orixinal suscitaba e que ata o rigoroso e esforzado traballo de Amado Ricón, parecía tarefa insuperable. A súa publicación foi considerada por algún intelectual como a máis importante noticia literaria galega do século.

Fermín Bouza-Brey

Fermín Bouza-Brey Trillo — 1992-01-01

Clasificar a Fermín Bouza-Brey como poeta da escola neotrobadoresca significa condenalo a non ser comprendido. Para estudalo parece máis xusto partir da súa condición de poeta culto. Esa circunstancia explica mellor os propósitos da súa poesía, que nada teñen que ver coa restauración do pasado, senón coa vontade de construír unha linguaxe poética coidada e esteticamente eficaz, posta ao servizo ademais dunha intención expresiva e literaria moderna.

Escolma de textos e introdución biográfica de Fermín Bouza-Brey realizadas por Carlos Casares co gallo do Día das Letras Galegas de 1992.

Contido

LIMIAR
Nao senlleira
- ¡Quén dera ser nao senlleira!
- Lelías ao teu ouvido
- Troba infinita
- Triadas no mar e na noite
- Teño unha estrela
- Descordo pra ben muiñar
- Clamor na encrucillada
- Troba das sete naos
- Tenzón co malvís amigo
- Na morte de Julio Brumbeck Reguera
- Temas en corazón
- Temas da fonte agachada
- Cántiga cívica
- O escordeonista
- No anal de Manoel Antonio
- Parranda mariñeira
- Regueifa
- Gándara
- Eu teño un compadre
Seitura
- A Emilia
Seitura
- Seitura

Degaros
- Candea eterna
- O pescador de baleas brancas
- Dende a armórica
- Paráfrasis de Virxilio
- Nocturno
- As augas esquencidas
De volta en volta
- Roda pra nenas tristes
- Tópico no porto
- Agarimo
- San Benitiño de Lérez
- Cruceiro
- Falas da doce meniña
- Si cadra un día en ti
- Visita de cántigas
Laios
- Quinta-feira maior
- No cemiterio de Cortegada de Miño
- Na morte do mozo erudito Xurxo Lourenzo
- A barca da saudade
Louvores e panxoliñas
- Nadal
- Panxoliña
- Gozos a divina peleriña
- Louvores ao señor Santiago
Retrincos
- Lectura autumnal
- Serán en Esposende
- Dende o outo Laraño
- Godallo choutador
- Rego de inxenuo rumor
Sonetos
- A Rosalía
- A Otero Pedrayo
- No pasamento de Baldomir
- Ao poeta canario Luís Diego Cuscoy
- Diante do mar de Cambados

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1991-05-01

As presentes normas constitúen o acordo da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega en materia de unificación ortográfica e morfolóxica.

O relatorio foi aprobado nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega o 3 de xullo de 1982.

Vida e obra de Francisco Añón

Fernando Bel Ortega — 1991-04-01

Na tese doutoral do profesor Bel amósase ao lector o corpus, hoxe por hoxe máis extenso, da obra poética de Añón: 153 composicións, das cales 14 son inéditas. Ademais do mérito cuantitativo, non pequeno, o corpus ofrecido por Bel contén outras achegas, algunhas tan valiosas como a datación, en 1845, dunha composición tan importante como “Recordos da infancia”. A partir do estudo e da edición do profesor Bel Ortega estamos en condicións bastante precisas para facer unha lectura axeitada da obra literaria de Añón e para precisar a súa presenza e a súa incidencia dentro do noso Prerrexurdimento.

Tese de doutoramento presentada por Fernando Bel Ortega, baixo a dirección do Dr. D. Xosé Luís Couceiro Pérez, profesor titular de Literatura Galega na Facultade de Filoloxía da Universidade de Santiago de Compostela. Setembro de 1985.

Álvaro Cunqueiro

Álvaro Cunqueiro — 1991-03-01

Neste ano dedicado a Cunqueiro hanse redicir moitas veces as fermosas verbas que el troquelou na “Homenaxe” de Samil, co anceio de “mil primaveras máis” para a nosa lingua. Hai no dito unha mención do vizoso pasado e votos para o porvir, pero podemos asemade enxergar unha íntima connotación á obra propia, que foi coma un raiolar do tempo claro, coma un longo e fermosísimo cantar do maio, afincado na tradición e parceiro dunha festa universal e de todas as épocas.

Escolma de textos e introdución biográfica de Álvaro Cunqueiro realizadas por Xosé Filgueira Valverde co gallo do Día das Letras Galegas de 1991.

Contido

Prólogo
Cronoloxía de Álvaro Cunqueiro
Bibliografía
- Obras completas
- Lírica
- Novela
- Relatos breves, semblanzas, retratos galegos
- Teatro
- Collectánea de artículos
- Itinerarios por Galicia
- Gastronomía
- Varia
Bibliografía básica sobre Cunqueiro
Prólogos e glosas
Homenaxes
Tres discursos de Álvaro Cunqueiro na Real Academia Galega
Sete poemas

Contribución ó léxico de Álvaro Cunqueiro

Constantino García — 1991-02-01

A Real Academia Galega dedicoulle o Día das Letras Galegas de 1991 ao escritor mindoniense Álvaro Cunqueiro, autor dunha ampla obra poética, novelística, ensaística e periodística en lingua galega.

A finalidade da presente obra é precisamente ofrecer ao lector todas aquelas palabras usadas por Cunqueiro que non están nos dicionarios normais ou que, se están, teñen algunha acepción especial, aquelas que están escritas con grafías que non coincidan coas empregadas nos actuais dicionarios normativos e mesmo algunhas que, aínda que estean recollidas nalgunha obra lexicográfica, son moi pouco correntes.

Léxico administrativo castelán-galego

Real Academia Galega — 1991-01-01

Nun momento en que a lingua chega a ámbitos que anteriormente lle estaban vedados, xorde a necesidade de contar cos instrumentos precisos para resolver as dúbidas terminolóxicas que se presenten. É especialmente urxente a fixación dun léxico estándar no espazo da administración, e de aí a elaboración deste Léxico da administración.

Quixemos que este traballo resultase sobre todo un instrumento útil, e movidos por este criterio de operatividade incluímos palabras que, sen pertenceren especificamente a este eido, poden aparecer nun informe, nun diario oficial, nunha resposta a unha instancia etc., e que, en moitos casos, presentan problemas de tradución que non se poden resolver doadamente cos dicionarios de galego que existen hoxe no mercado.

O repertorio de voces que se encontra neste volume realizouse coas palabras que ían saíndo no traballo cotián ao traducirmos leis, regulamentos, modelos de formularios etc., e completouse botando man dunha serie de fontes lexicográficas que cobren este ámbito.

O usuario deste Léxico atopará ao cabo del uns apéndices con información complementaria que non dubidamos que ha de resultar de grande utilidade nos labores de redacción e comprensión dos textos administrativos. Incluímos unha listaxe dos concellos galegos cos seus respectivos xentilicios e mais unha relación de siglas de uso frecuente.

Diccionario inverso da lingua galega

Real Academia Galega — 1990-05-01

No ano 1988, froito da colaboración da Real Academia Galega e o Instituto da Lingua Galega, presentouse a versión provisional do Vocabulario ortográfico da lingua galega, xunto cun Diccionario inverso da lingua galega.

Noción, religación, trascendencia

Andrés Torres Queiruga — 1990-04-01

Estamos ante un libro de grande envergadura. Un libro no que o seu autor, Andrés Torres Queiruga, trata de se meter pola selva inextricable de dous filósofos importantes. Por un lado, Amor Ruibal. Polo outro, Xavier Zubiri. Mais o propósito de Queiruga non é o de dar paseatas máis ou menos eruditas a través dos eidos, decote difíciles, de sistemas de pensamento complexos −aínda que clarísimos− e esixentes −aínda que acolledores.

O móbil do noso autor non é outro que o de pescudar nas analoxías e nas diferenzas que aproximan, e afastan, os dous filósofos na pescuda do coñecemento de Deus. É posible tal coñecemento? E se o é, gardan algunha relación as profundizacións do pensador galego coas do pensador vasco? Hai no primeiro, por ventura, algunha prioridade conceptual, algún albiscar, algunha facilitación do vieiro que, máis tarde, tería de percorrer o segundo meditador? E, en última instancia, en que consiste o furar do un e do outro verbo do misterio –“doroso misterio”− da posibilidade de atoutiñar a faciana divina, a súa dinámica, e os seus inquietantes límites?

Tese de doutoramento presentada en 1988 por Andrés Torres Queiruga, baixo a dirección do Dr. D. Carlos Amable Baliñas, na Facultade de Filosofía da Universidade de Santiago de Compostela.

Vocabulario ortográfico da lingua galega

Real Academia Galega — 1990-03-01

O Vocabulario Ortográfico da Lingua Galega non é un dicionario. A nosa intención é facer un índice de entradas dun dicionario de lingua e poñer orde na profusión de variantes dialectais ofrecendo unha escolla que sirva para o establecemento do modelo estándar da lingua galega.

Esta é unha versión “provisional” do Vocabulario Ortográfico da Lingua Galega, da que somos conscientes de que é moi revisable. Ten un carácter orientativo e queda á espera dunha versión definitiva. Sabemos que ten que haber moitas rectificacións polas nosas omisións, pola inclusión de voces inútiles, por incongruencias e por erros debidos a descoidos ou ignorancia. O texto ponse en circulación coa finalidade de escoitar as suxestións, consultas e queixas.

Diccionario da lingua galega

Constantino García — 1990-02-01

Este dicionario ofrece a posibilidade de coñecer, co seu manexo, o uso das palabras que coidamos máis importantes do fondo léxico do galego contemporáneo. Velaí están as dúas principais características que configuran e moldean esta pequena obra: a súa atención ao uso das palabras na lingua polos falantes e a limitación, intencionada, no número das entradas así coma no das súas acepcións.

O resultado é un corpus dunhas 12.000 entradas que dan conta, sobexamente, do léxico fundamental do galego común, isto é, das palabras máis importantes para a comunicación, incluíndo tamén os termos fundamentais dos diversos léxicos específicos (técnicos, científicos etc.), aqueles termos máis achegados ou integrados no núcleo léxico de uso.

Luís Pimentel

Luís Pimentel — 1990-01-01

Luís Pimentel naceu en Lugo no ano 1895 e en Lugo morreu en 1958. Só se ausentou temporalmente da súa cidade para estudar Medicina en Santiago e para os estudos de doutoramento en Madrid. Esa identificación íntima coa cidade luguesa aparece ben reflectida na súa poesía e forma parte esencial da súa biografía.

Sobre a obra poética de Pimentel contamos xa con moi valiosos estudos, que nesta ocasión se incrementarán e que, pola importancia perenne da mesma, tamén será perenne o interese dos estudosos no decorrer dos tempos. Mesmo por iso, consideramos de interese nesta ocasión ocuparnos con preferencia do poeta coa modesta intención de aclarar algúns equívocos que poden desorientar o coñecemento obxectivo da realidade.

Escolma de textos e introdución biográfica de Luís Pimentel realizadas por Ramón Piñeiro co gallo do Día das Letras Galegas de 1990.

Contido

Limiar
- Algunhas consideracións sobre Luís Pimentel
Poesía en galego
- De Sombra do aire na herba
- De Triscos
- Outros poemas
Poesía en castelán
- De Barco sin luces

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1989-02-01

As presentes normas constitúen o acordo da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega en materia de unificación ortográfica e morfolóxica.

O relatorio foi aprobado nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega o 3 de xullo de 1982.

Celso Emilio Ferreiro

Celso Emilio Ferreiro — 1989-01-01

− Como te atopas nesta poesía de maldizer?
− Coma o peixe na auga... Eu sinto a miña poesía satírica como unha especie de purga á que me someto pra me librar dos malos humores, treidurías, cabreos, porcalladas e falcatruadas dos nemigos e dos falsos amigos descubertos e encubertos, dentro e fora da terra. Eu diría que os meus poemas de escarño, que algunha xente coñece, son os meus anticorpos.

Escolma de textos e introdución biográfica de Celso Emilio Ferreiro realizadas por Antonio Fraguas co gallo do Día das Letras Galegas de 1989.

Contido:

Celso Emilio Ferreiro
Bibliografia
A fronteira infinda
A taberna do galo
Cartafol de poesia
O soño sulagado
Longa noite de pedra
Viaxe ao pais dos ananos
Cantigas de escarnio e maldecir
Terra de ningures
Paco Pixiñas
Cimenterio privado
Onde o mundo se chama Celanova
Autoescolha poetica

Galicia en el comercio marítimo medieval

Elisa Ferreira Priegue — 1988-02-01

Galicia en el comercio marítimo medieval é un fito na historiografía sobre a Galicia da Idade Media. A tese de doutoramento de Elisa María Ferreira non coñece precedente algún no intento de enfrontar globalmente as relacións comerciais galegas de longa distancia, na súa proxección interna e externa, durante o período medieval. Por vez primeira o comercio marítimo constitúe o centro dunha investigación abordada da única maneira pertinente, desde Galicia e desde os diversos lugares cos que aquela establece a súa relación de intercambios.

Estruturado en dúas grandes partes, o libro presenta, na primeira, a base comercial galega e, na segunda, traza as liñas que a unen cos distintos puntos aos que alcanza a súa relación de intercambios. O estudo dos condicionamentos naturais e sociais, dos artigos de intercambio, dos homes máis directamente implicados −pescadores, mariños e mercadores− explica as vantaxes e inconvenientes con que se produce a inserción de Galicia na intensificación do comercio marítimo que caracteriza á Europa do século XII en diante.

Ramón Otero Pedrayo. Vida e obra

Ramón Otero Pedrayo — 1988-01-01

A obra que ten nas mans ofrece unha escolma da produción como articulista, ensaísta, narrador, dramaturgo e poeta de Ramón Otero Pedrayo, autor dunha vastísima obra, a máis voluminosa que ningún outro escritor galego teña feito ata agora, que non se pode desligar do compromiso que adquirira en 1918, cando empezara a participar activamente no movemento político e cultural iniciado polas Irmandades da Fala. Con moi raras excepcións, toda ela versa sobre Galicia. Como narrador é un dos fundadores da moderna prosa galega, podéndose dicir que o papel que respecto da lírica desempeñaron os poetas no século XIX, dun xeito especial Rosalía, Pondal e Curros, é o que a el lle corresponde no século XX no campo da épica.

Escolma de textos e introdución biográfica de Ramón Otero Pedrayo realizadas por Carlos Casares co gallo do Día das Letras Galegas de 1988.

Contido:

Introducción
- Vida e obra de Otero Pedrayo
Escolma
1. Artículos
  - A terra prometida
  - A masa neutra e indiferente
  - Saudade
  - Vidas
  - A chegada da mestriña nova
  - Pobre reló calado
  - Sonata docemente sentimental
2. Ensaios
  - Encol da aldea
  - O estilo da paisaxe
  - Lembranza de Goethe
3. Narracións
  - Pantelas, home libre
  - O fidalgo
  - A revolta de Casdenón
4. Teatro
  - A estadea
  - O borracho
  - As bodas do portugués
5. Poemas
  - Domingo de outono
  - Nouturnio
  - O quinqué de petrolio
  - Pan galego
  - O xamón
  - Ao lonxe
  - O camiño vello de pousada
  - O corazón na man
  - A casa soia
  - Noite compostelán

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1987-02-01

As presentes normas constitúen o acordo da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega en materia de unificación ortográfica e morfolóxica.

O relatorio foi aprobado nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega o 3 de xullo de 1982.

Francisca Herrera Garrido. Vida e obra

Francisca Herrera Garrido — 1987-01-01

Integrada nunha tradición literaria fortemente dominada pola lírica, a escritora coruñesa tivo a coraxe de probar as súas forzas nun xénero de escasa tradición na literatura galega, no cal, ademais, non abundaban os modelos que puideran guiala tanto no plano das estruturas formais como no puramente lingüístico.

Pero ademais deste esforzo, que por si só xustificaría a elección da escritora para ocupar unha cadeira na Real Academia Galega, a obra narrativa de Francisca Herrera non desmerece de canto no mesmo campo se publicara ata entón. Nas páxinas de Néveda hai elementos construtivos que supoñen un avance considerable respecto de cantas a precederon.

A escolma que presentamos aquí contén todas as narracións breves de Francisca Herrera, o único ensaio en galego que se lle coñece e unha selección de poemas, fundamentalmente narrativos, de cada un dos seus libros de versos.

Escolma de textos e introdución biográfica de Francisca Herrera Garrido realizadas por Carlos Casares co gallo do Día das Letras Galegas de 1987.

Aquilino Iglesia Alvariño

Aquilino Iglesia Alvariño — 1986-01-01

Aquilino na súa vida de ensinante mostrou plenísima vocación á que se xunguía o seu saber e a súa creación literaria. Foi un magnífico Profesor, eximio poeta, eminente filólogo e esclarecido tradutor. Galicia débelle a este escritor a defensa máis singular da súa lingua falante, pola recollida de palabras, polos seus estudos e polo garboso emprego en toda a súa obra tanto poética como de tradución. Por tantos méritos é moi xusto que Galicia lle dedique este recordo do Día das Letras Galegas.

Escolma de textos e introdución biográfica de Aquilino Iglesias Alvariño realizadas por Antonio Fraguas co gallo do Día das Letras Galegas de 1986.

Contido:
- Aquilino Iglesia Alvariño
- Escolma

De Corazón ao vento
De Cómaros verdes
De De día a día
De Lanza de soledá
De Segunda vocación de Adrián Silva

Mélodies pour chant et piano

Marcial del Adalid — 1985-03-01

Na Real Academia Galega consérvase o legado da biblioteca musical do compositor Marcial del Adalid. A pesar de seren moi numerosas as obras orixinais do compositor que alí se conservan é posible que non se trate da obra completa deste autor, se ben a bagaxe máis importante e delicada se atopa alí. Referímonos aos autógrafos e manuscritos que corresponden aos seus inéditos. Adalid escribiu unha numerosa obra para piano pero tamén o capítulo de mélodie recibiu deste compositor atención preferente.

O que tes nas mans resulta do traballo tenaz, paciente e sabedor, dunha musicóloga tan merecente de creto como é a profesora Margarita Viso Soto.

Contido

Presentación
Fontes, materiais, orixinais e planificación desta edición
Música
- Mélodies pour chant et piano
- Cantares viejos y nuevos de Galicia

Textos
- Notas prás mélodies pour chant et piano
- Cantares viejos y nuevos de Galicia
- Indices documentarios

Antón Losada Diéguez

Antón Losada Diéguez — 1985-02-01

Esta obra recolle unha introdución biográfica e unha escolma de textos de Antón Losada Diéguez realizadas por Xosé Filgueira Valverde co gallo do Día das Letras Galegas de 1985.

A Real Academia Galega conmemorou nese ano o nome dun dos persoeiros da xeración Nós. O ano anterior, en 1984, celebrárase o centenario do nacemento de quen fora elixido membro correspondente da Academia en 1928, que non chegou a ser membro de número ao finar un ano despois, cando se postulara o seu nome para a cadeira vacante do poeta Barcia Caballero.

Crónica troiana

Ramón Lorenzo — 1985-01-01

Estamos a ofrecer, neste libro, unha obra de importancia fundamental para o coñecemento da nosa lingua en profundidade e con rigor. Unha profundidade e un rigor que se botan ben de ver na magnífica introdución do profesor Ramón Lorenzo, catedrático de Lingua e Literatura Galega na Universidade de Santiago de Compostela e membro numerario da nosa Real Academia Galega.

Era de todo punto necesario dispoñer dun estudo e dunha edición, á altura dos nosos tempos, da Crónica troiana. Nela latexa, con pulo emocionante, o idioma galego escrito da época medieval, cos seus avatares, cos cambios, as metamorfoses, que se corresponden co intre histórico no que o venerable texto foi escrito.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1984-02-01

As presentes normas constitúen o acordo da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega en materia de unificación ortográfica e morfolóxica.

O relatorio foi aprobado nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega o 3 de xullo de 1982.

Armando Cotarelo Valledor

Armando Cotarelo Valledor — 1984-01-01

A obra de Cotarelo asombra pola extensión, pola certa e axeitada información, pola capacidade de dar unha estrutura áxil ás monografías, pola mención de antecedentes e bibliografía feita sempre con certeiro rigor. Obra súa somos tamén os seus discípulos. Moito lle debemos e moito lle debe esta Galicia á que serviu con fondo fervor.

Escolma de textos e introdución biográfica de Armando Cotarelo Valledor realizadas por Xosé Filgueira Valverde co gallo do Día das Letras Galegas de 1984.

Contido:
- Prólogo
- Loor da lingua galega
- A prosa erudita
- A poesía
- O teatro
- Cantos e contos do pobo
- Contos do nadal
- Bibliografía do Dr. Cotarelo Valledor

Manoel Leiras Pulpeiro

Manuel Leiras Pulpeiro — 1983-01-01

Manuel Leiras Pulpeiro, no eido das letras galegas, é, non soamente un poeta ilustre, senón tamén un buscador e un catador incansábel de todo xiro idiomático das xentes que, desde as terras de Abadín ata a costa luguesa, viven nas faldras de outas montañas, nas ribeiras dos ríos, nos vales e nas beiras do Cantábrico. Xentes que adoitan un xeito de expresión de clara orixinalidade, inda que nalgunhas locucións sexa doado rastrear a influencia do bable pola proximidade de Asturias.

É, pois, Leiras, un poeta que podemos chamar do social, do costumista, pero tamén un estilista da linguaxe e de maneira especial do falar que se emprega nunha zona grande do norte da provincia de Lugo.

Escolma de textos e introdución biográfica de Manuel Leiras Pulpeiro realizadas por Xosé Trapero Pardo co gallo do Día das Letras Galegas de 1983.

Contido:
- Biografía de Leiras Pulpeiro
- Escolma de textos
- Os poemas
- Adiviñanzas
- Refráns
- Frases
- Bibliografía
- Vocabulario

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego [3ª ed.]

Real Academia Galega — 1982-05-01

As presentes normas constitúen o acordo da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega en materia de unificación ortográfica e morfolóxica.

O relatorio foi aprobado nunha sesión conxunta da Real Academia Galega e do Instituto da Lingua Galega o 3 de xullo de 1982.

Escritos e autores na Galicia da Ilustración

Antonio Meijide Pardo — 1982-04-01

Nas seguintes páxinas recóllense unha chea de documentos sobre as vicisitudes de impresión de obras, traducións etc., feitos por unha restrinxida nómina de escritores. O noso traballo compón unha espallante mostra dos tímidos adiantamentos culturais conseguidos en Galicia no decorrer das fases da Ilustración. A carón de autores de outa relevancia (como o polígrafo Cornide, os xuristas Castro e Somoza de Monsoriú e algún outro), atópanse homes que fixeron as súas primeiras armas na vertente da intelectualidade. Algúns chegarían a se consagrar, inda que con certa dificultade, como valores dun certo decoro. Outros, por mor de ofrecer os seus manuscritos un contido vulnerábel na súa consistencia histórica ou baleiros da rigorosidade científica, recibirían as máis severas censuras, como imos ver, por parte das competentes institucións culturais do país. Feito este, por suposto, que non fixo posíbel que os seus estudos viran a luz publica.

Contido:
- Limiar
- Siñificado das siglas arquivísticas
- Alea, Xosé Miguel
- Basterra, Xoán Antonio
- Bernardo de Quirós, Xosé Marcos
- Camacho de Insausti, Xaquín
- Camino Orella, Xaquín Antonio
- Castro Fernández, Xoán Francisco
- Cervela e Soto, Ignacio
- Cornide de Saavedra, Xosé Andrés
- Fernández Varela, Manuel
- Herbella de Puga, Bernardo
- Lameyro García, Manuel
- Medela, Xosé Antonio
- Oxea, Fernando
- Parcero, Marcos
- Rodríguez de Castro, Xosé
- Rodríguez Conde, Manuel
- Ros de Medrano, Manuel
- Somoza de Monsoriú, Francisco Javier
- Somoza e Ulloa, Xoán Francisco Xavier
- Vicario e Lamas, Xosé Bieito
- Villar e Bermúdez de Castro, Pedro
- Relatorio de nomes

Libros e autores galegos

Ricardo Carballo Calero — 1982-03-01

Reúnense neste tomo traballos de distinta índole sobre libros e autores galegos do século XX. A maioría encaran diversos aspectos da produción literaria dun determinado escritor. Outros refírense a escritos específicos. Algúns ocúpanse en problemas xerais ou pasan revista a grupos de autores ou de obras. Parte destes traballos son investigacións históricas ou críticas; outra parte ten carácter ensaístico. A carón da pequena monografía aparece a nota bibliográfica. Case todo o volume trata de textos galegos. Soamente nalgún caso, a orixe ou a temática dun autor ou dunha obra fixeron aconsellábel referencias a escritos non redactados na nosa lingua.

É continuación do volume I, publicado en 1979 e subtitulado "Dos trovadores a Valle-Inclán".

Contido

Nota liminar
I. Antonio Noriega Varela
- 1. Centenario de Noriega Varela
- 2. Antonio Noriega Varela
- 3. Noriega Varela, poeta dun so libro
- 4. Un ou dous Noriegas

II. Ramón Cabanillas
- 1. Discurso en Cambados
- 2. Na noite estrelecida
- 3. Cartas de Cabanillas
- 4. Limiar dunha escolma

III. Castelao
- 1. Castelao, narrador
- 2. Profesionalidade e popularidade na prosa de Castelao
- 3. O que son as Cousas
- 4. Un motivo común a Castelao e Flaubert
- 5. Esquema argumental de Os vellos non deben de namorarse
- 6. Aspectos de Os vellos non deben de namorarse
- 7. Sobre as fontes de Os vellos non deben de namorarse
- 8. Castelao e a súa lingua

IV. Ramón Otero Pedrayo

1. Otero fala e escrebe
2. Un século de vida galega
3. Xelmírez, herói de novela
4. Arredor de sí
5. O espello na serán
6. Parladoiros
7. Obras selectas
8. A saga de Trasouto
9. A lagarada
10. Otero Pedrayo: unha visión de Galicia

V. Vicente Risco

1. Risco descansa en paz
2. O Bufón del Rei
3. Risco, leitor póstumo
4. Nota sobre La puerta de paja

VI. Os novecentistas

1. Tres mestres novecentistas
2. Galos e auroras
3. O poeta lírico, a viscera cordial e a térra nai
4. O testemuño do picapedreiro
5. Vinte anos polos anos vinte
6. Na morte de Fermín Bouza Brey
7. Nao senlleira
8. Da emigración
9. Prólogo a unha edición de Fírgoas
10. Sebastián Martínez-Risco

VII. Luis Pimentel

1. Homenaxe a Pimentel
2. Luis V. Fernández-Pimentel
3. Poemas de provincia
4. Luis Pimentel
5. Torso

VIII. Dous prosistas serodios

1. Contos de \nxel Fole
2. Sobre Terra brava
3. O teatro e os costumes
4. Unha crónica local
5. Silvio Santiago
6. O silencio redimido

IX. Dos tempos do «Seminario»

1. Epitafio para Aquilino
2. Poemas do deseñador Luis Seoane
3. Lembranzas de Luis Seoane

X. Alvaro Cunqueiro

1. Este Hamlet
2. Hamlet en Lugo
3. A noite vai coma un río
4. Segunda saída do señor Merlín
5. O horror encasacado
6. O periplo de Sinbad
7. Un hombre que se parecía a Orestes
8. Instantáneas de Cunqueiro
9. El año del cometa
10. Louvanza do Doutor Cunqueiro

XI. Dos tempos de «Galaxia»

1. Luminosos ensaios
2. A lingua do ensaio galego
3. Recepción de Del Riego na Academia Galega
4. Homenaxe a Del Riego
5. Canle segredo
6. A linguaxe e as linguas
7. Olladas no futuro

XII. Poetas da posguerra

1. Un poeta lexíbel
2. Poesía total e poesía parcial
3. O paxaro na boca
4. Íntimas
5. Un poeta galego
6. Sobre o poeta Tovar
7. Do sulco
8. Limiar a Alén

XIII. Prosistas da posguerra

1. Kafka, Faulkner e outros kas
2. Os camiños no bosque
3. Rocaccio en Galicia
4. Un párrafo sobre Méndez Ferrín
5. O crepúsculo e as formigas
6. Elipsis e outras sombras
7. A rúa do noxo
8. Chao galego
9. Unha novela popular
10. Un especialista na «palliata»
11. Prólogo a Alcalá
12. A cinza dos anos mortos

XIV. Revistas e problemas

1. Os problemas da poesía galega en 1949
2. O teatro galego e o I Certame Literario do Miño
3. O caso Leavenworth
4. A novela policíaca
5. Literatura galega 1974
6. Novos novelistas

Luís Amado Carballo. Vida e obra

Luís Amado Carballo — 1982-02-01

Amado Carballo foi un fervente amador do seu pobo. Do pobo-humanidade e do pobo-terra. Dicir pobo-humanidade é dicir cultura, historia, tradición, costumes. Dicir pobo-terra é dicir paisaxe, natureza, comuñón telúrica. Toda a obra do escritor está empapada destes compoñentes vitais, e poida que ningún poeta galego teña expresado en tal medida a ebriedade contemplativa do mundo exterior, que enche os ollos e a alma.

Escolma de textos e introdución biográfica de Luís Amado Carballo realizadas por Xosé M.ª Álvarez Blázquez co gallo do Día das Letras Galegas de 1982.

Contido:
- Luís Amado Carballo
- Escolma

Os probes de Deus
Sant-Yago
Mostrador. A fiestra valdeira

- De Proel

A nosa bandeira
Saudade
Na outa noite
Noite mareira
Abrente
Ponte e río
Romaxe
O cruceiro
Foguete
Lar
Enterro
A mañán de Corpus
Taberna
Nocturno de burgo baixo
Alalás
Calor
Afogado

- De O galo

O Galo
S – 6
Desconsolo
As cantigas do berce
Os Reis
Muiñeira
Mariñeiro
Pandeirada do bo e do mal tempo
Arrieiro
Canto de arada
Pontevedra

- Poemas soltos

Carón do Atlántico
Mosteiro
Panxoliña de Nadal
Porto
Chamade ao luar
Sonata aldeán

Nova aproximación a unha filosofía da saudade

Andrés Torres Queiruga — 1982-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Andrés Torres Queiruga e resposta do excelentísimo señor don Ramón Piñeiro.

O solemne acto académico celebrouse o 20 de xuño de 1980 no Salón de Actos da Real Academia Galega. Na súa alocución o teólogo de Aguiño aborda a saudade desde unha perspectiva filosófica, cunha análise da súa presenza na literatura galega.

Saudades gallegas

Valentín Lamas Carvajal — 1981-05-01

Saudades gallegas, de Valentín Lamas Carvajal, publicouse no ano 1880. A súa primeira edición saíu do prelo nos talleres tipográficos de La Propaganda Gallega en Ourense, nun volume de cento vinte e dúas páxinas que unicamente inclúe dezanove poemas. É o oitavo libro do autor ourensán, a quen se dedicou o Día das Letras Galegas en 1972.

O presente volume é unha reprodución facsimilar da primeira edición, conmemorativa do 75 aniversario da fundación da Real Academia Galega.

Contido

Ó leutor
Carta o tío Ánxel de Valeixe
A cruz d’os farrapos
Como chove...
Anxelíños ó ceo
Quen preitea...
Amor d’a pátria
Comparanza
Fogos fátuos
Carta d' o abade d' Armenteira á sua nai
Agoiros
O berme
O falar d'as fadas
Xan de Pitelos en Compostela
Ánxel de redención
O demo y-a nai
Devoción por comenencia
Salayos d’unha nai
Galicia

Aires d'a miña terra

Manuel Curros Enríquez — 1981-04-01

Aires d’a miña terra, de Manuel Curros Enríquez, publicouse no ano 1880 na Tipografía de Antonio Otero en Ourense. O poemario, con prólogo de José Ogea, inclúe textos de carácter costumista, intimista e de denuncia social.

O presente volume é unha reprodución facsimilar desta primeira edición, conmemorativa do 75 aniversario da fundación da Real Academia Galega.

Escolma de textos

Vicente Risco — 1981-03-01

Vicente Risco labrou unha personalidade orixinal e baril no eido da cultura. A obra que o escritor foi realizando ao longo da súa vida tivo sempre o latexo directo do tempo e das ideas, que el vivira cobizosamente. Podería dicirse, quizais, que as disciplinas históricas e mais as pedagóxicas encamiñaron a súa vontade intelectual. Pero fóra do labor de pescuda e de ensaio, figuran tamén no seu haber sensibles logros de creación literaria.

Escolma de textos e introdución biográfica de Vicente Risco realizadas por Francisco Fernández del Riego co gallo do Día das Letras Galegas de 1981.

Contido:
- Vicente Risco: a súa figura e a súa obra
- Bibliografía sumaria
- O pelegrino
- Ensaios e crónicas

A Atlántida
O mandiño
As viaxes de a pé
O idioma galego na nosa vida e na nosa cultura
O Precursor
Xogadores de cartas
A ideoloxía do nacionalismo posta en esquema
Bonn
Pra a autocrítica dunha xeración
O alén
A xente de Galicia

- Prosa narrativa

Do caso que lle aconteceu ao Dr. Alveiros
O lobo da xente
A trabe de ouro e a trabe de alquitrán
A Coutada
O médico de Abrantes
Meixelas de rosa
A velliña vella. Principio dunha historia
O porco de pé
O señor feudal

A gaita gallega

Xoán Manuel Pintos — 1981-02-01

A Real Academia Galega enceta hoxe a publicación dalgúns textos literarios que son constituíntes básicos do noso corpo cultural. E faino en reproducións facsimilares das primeiras edicións. Serán libros doadamente accesibles. Dese xeito, cadaquén poderá dispor dunha colección ilustrativa do esforzo dos nosos devanceiros. O esforzo que levaron acabo para soerguer a lingua ás fecundas outuras da vida do espírito.

Iniciamos a nosa xeira coa obra de Xoan Manuel Pintos, A gaita gallega. A figura de Xoan Manuel Pintos e o alcance deste seu libro están xa ben estudados polos especialistas que disto se teñen ocupado. Aquí soamente cómpre subliñar, unha vez máis, o carácter reivindicativo de Galicia e da sua lingua que nas páxinas do escritor pontevedrés latexa con forza propia.

O presente volume é unha reprodución facsimilar da primeira edición, conmemorativa do 75 aniversario da fundación da Real Academia Galega.

Algunos temas gallegos

Andrés Martínez Salazar — 1981-01-01

O presente volume, segundo da colectánea de traballos de don Andrés Martínez Salazar referentes a Galicia, intitulada Algunos temas gallegos, cumpre a promesa feita pola Real Academia Galega ao final do volume primeiro da mesma obra, editado para conmemorar o centenario do nacemento do seu ilustre autor, de recoller posteriormente noutro os restantes traballos publicados en revistas científicas e na prensa periódica. Esta segunda colectánea aparece en conmemoración do cincuentenario do falecemento do autor.

Contido

Nota preliminar
Prólogo Carlos Martínez-Barbeito
En tela de juicio
Á uno, á otro y á todos
Borrador de un proemio
Lingüística española
Fragmento de un nuevo códice gallego de las partidas
Alrededor de un étimo
El nombre «Mayor»
Por la lengua gallega
¿Un documento gallego de fecha equivocada?
Curiosidades históricas
El modio de Ponte Puñide
Sobre apertura de mámoas a principios del siglo XVII
La Beneficencia en Betanzos en los siglos XVI, XVII y XVIII
Apuntes para la historia del Monasterio de Monfero
Los Fueros de Neda
La villa de Ferrol pide licencia para tener una feria y sacar madera para fuera
Litigios entre los mareantes de las Rías Bajas sobre posesión del mar 1561-1678
La sucesión en los Feudos del Almirante Pay Gómez Chariño
De mareantes
Las monterías en Galicia y el carnero del lobo
Cuestiones de etiqueta entre la ciudad y el Cabildo de Santiago 1612-1812
Una fiesta en Noya en 1812
D. Antonio Benito Fandiño
Anticuallas
Las Sociedades Económicas de Amigos del País en Galicia
Notas bibliográficas
- «Cancionero gallego», de José Pérez Ballesteros
- «Quinto Horacio Flaco: Epístola a los Pisones», de Marcelo Macías
- «Armas de Orense», de Benito Fernández Alonso
- «A cruz de Salgueiro», de Xesús Rodríguez López

Notas biográficas
- Don Marcial Valladares
- Don Antolín López Peláez

Apéndice: «Una existencia ejemplar al servicio de Galicia. Vida y obra de Martínez Salazar (estudio bibliográfico)» Pedro de Llano López e Juan Naya Pérez

Afonso X e Galicia

Xosé Filgueira Valverde — 1980-02-01

Achegarse á figura e aos feitos de Afonso X é atopar un dos máis ferintes paradoxos da vida histórica de Galicia, onde tantos se teñen dado. Foi, sen dúbida, o meirande “clásico” da nosa lingua. O seu rol nas letras galegas do medievo pode ter comparanza co que ten o Dante nas da Toscana; non é doado atoparlle parella de obra persoal e de corte nas outras literaturas da Romania. E, non obstante, o home que fixou e ergueu tan outo a fala literaria, foi un rei alleo cando non adverso á nosa Terra.

Escolma de textos e introdución biográfica de Afonso X realizadas por Xosé Filgueira Valverde co gallo do Día das Letras Galegas de 1980.

Contido

Afonso X e Galicia
- A infancia de don Afonso
- El-Rei non ven a Galicia
- O "código" da Terra de Santiago
- O desvío de don Afonso
- Afonso X e Compostela
- Temas galegos na poesía afonsí
- Galegos e portugueses na corte
- O uso do galego por Afonso X
A escolma. Observacións
Sete miragres de Galicia
- O labrego defendido pola Virxe. Armenteira (CM. 22)
- A tolleita de Lugo (CM. 77)
- Bruxería e miragre en Caldas de Reis (CM. 104)
- Unha cesárea accidental. Terra de Santiago (CM. 184)
- Nosa Señora de Ribela quer aceite do bó (CM. 304)
- O escudeiro arreitado. Santa María do Monte (CM. 317)
- Santa María do Viso sanda un azor (CM. 352)
Dous miragres universáis que tamén teñen localización galega
- A monxa refugá suprida pola Virxe (CM. 94)
- O monxe e a paxariña celestial (CM. 103)
Dous miragres da pelerinaxe a Compostela
- O romeiro de Santiago que se fanóu a natura (CM. 26)
- O aforcado descolgado (OM. 175)
Do Cancioneiro de escarño e maldicer
- O desamparo do Rei. "Pero que ei ora mengua" (EM. 2)
- García Pérez critica o vestir de don Afonso. "Ua pregunta quer ar faceer a El-Rei" (EM. 150)
- Pai Gómez Chariño conversa co Rei sobre os "xantares". "Ua pregunta vos quero fazer" (EM. 305)
- Mestre Joan a súa voz e a boa mesa. "Quero-vos ora ben conselhar" (EM. 19) e "Com eu en día de Pascoa" (EM. 20)
- Don Afonso responde a unha "demanda" de Johan Airas. "Don Airas, pois me rogades" (EM. 3)
- Pero da Ponte, aprendiz do demo. "Pero da Ponte pare-vos en mal" (EM. 17)
- Pero da Ponte e o seu crime literario. "Pero da Pont'a feito gran pecado" (EM. 20)

A igrexa de Mondoñedo nas súas sinodais

Miguel Anxo Arauxo Iglesias — 1980-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Miguel Anxo Arauxo Iglesias e resposta do excelentísimo señor don Ramón Piñeiro.

O solemne acto académico celebrouse o 30 de maio de 1980 no Salón de Actos da Real Academia Galega, e o volume inclúe diversas fotografías do evento. Na súa alocución, o por entón bispo da diocese mindoniense fala dos sínodos celebrados na catedral desde o século XIII.

Libros e autores galegos

Ricardo Carballo Calero — 1979-03-01

Reúnense neste primeiro volume traballos do autor sobre escritores ou libros galegos, maiormente compostos estes na lingua do país; traballos dos que algúns estaban inéditos e os restantes impresos en revistas e xornais. Deles, hainos máis técnicos ou máis divulgativos. Uns, estudos fornecidos de aparello crítico; outros, ensaios ou notas de menos erudito carácter. Os máis antigos, obra de mocidade; os máis modernos, froito de senectude. Van ordenados, aproximadamente, segundo a maior ou menor antigüidade dos escritos que comentan, desde o século XIII ao século XX, desde os trobadores a Valle-Inclán.

O volume II, publicado en 1982, centraríase no século XX.

Contido

Presentación Domingo García-Sabell
Limiar
1. Sobre o escarno de Malonda
2. Poesía lírica de tradición popular castelá e galega
3. II Canzioniere di Fernán Velho
4. Fernando Esquío
5. As cantigas de Pero Meogo
6. Auto das regateiras de Antonio Ribeiro Chiado
7. Unha descripción poética do combate de Rande (1702)
8. Cómo vía a Aristóteles o Padre Feixó
9. Feixó e a razón borbónica
10. O conformismo feixonián
11. A propósito de um centenário: o «Onomástico de Fr. Martín Sarmiento (1768). Por Joseph M. Piel
12. Catálogo de voces y frases de la lengua gallega, por Fr. Martín Sarmiento
13. J. L. Pensado. Opúsculos lingüísticos gallegos del siglo XVIII, Fundación Penzol. Galaxia, Vigo, 1974
14. Literatura galega fernandina e Cristina
15. Diálogo de J. A.
16. Aurelio Aguirre e a poesía galega
17. Castelán e galego no «Album de la Caridad»
18. Miscelánea pondaliana
19. Poesía de Curros Enríquez
20. Sobre unha enemistade
21. Curros, Predreira e o «Diálogo telefónico»
22. Curros e a poesía actual
23. Murguía contra Valera
24. Lembranza de don Valentín Lamas Carvajal no «Día das Letras Galegas» (17 maio 1972)
25. Valentín Lamas Carvajal
26. Poeta e aldeán
27. Arminda Flora Serrano
28. Un rasgo peculiar da versificación de Carré Aldao
29. Prosa renacentista tempera
30. A miña cantiga (F. Fernández Casas)
31. Grandal
32. Só para ferroláns
33. López Ferreiro, escritor en galego
34. López Ferreiro e a novela histórica
35. As novelas de López Ferreiro
36. Sarego
37. Dúas notas sobre Rubén Darío
38. A temática galega na obra de Valle-Inclá
39. A área ibérica no espello plano
40. Algúns testemuños galegos sobre o galeguismo de Valle-Inclán
41. Escolios valleinclanescos
42. Divinas palabras
43. As tensións creadoras na obra de Valle-Inclán

Poesía

Manuel Antonio — 1979-02-01

A liña de forza esencial que dá esa unidade temática á poesía de Manoel Antonio é, sen dúbida, a presenza permanente do mar. O mar non soñado senón vivido con ollos de mariñeiro galego, expresado no poema con limpidez matemática e co menor número de verbas posíbeis. A intelixencia fai o seu traballo sen que interveña claramente o sentimento. Xorde así, nos poemas, un mar que é, case diriamos, coma é o mar: frío, luminoso, fermosamente nu baixo a luz das estrelas, neutro na noite, coma se agardase, o que?

Escolma de textos e introdución biográfica de Manuel Antonio realizadas por Eduardo Moreiras co gallo do Día das Letras Galegas de 1979.

Contido

Limiar
Escolma
- Con anacos d'o meu interior
  - Con anacos d'o meu interior
  - Deixa chegal-o son
  - Fatalismo
  - Non pode ser
  - O vento
  - Liridade inconcreta
  - A vida
- Foulas
  - Foulas
  - O poema noiturno da choiva
  - Mariñeiro d'a ría
  - Rima de noite e de cidade antiga
  - Elexía
  - No corro d'as vellas a lúa
  - Cancións de nenos
- De catro a catro
  - Intencións
  - Os cobados n-o barandal
  - Sós
  - ... Ao afogado
  - Recalada
  - Navy bar
  - Lied on he worte
  - S.O.S.
  - Ao reverso d'a noite
  - Adeus
- Sempre e mais dispois
  - Limiar
  - …
- Viladomar
  - Viladomar
  - Cantar d'a noite
  - Indelebel
  - Xuicio final
  - Chamada
- Poemas soltos
  - Elexía ao capitán Roald Amudsen que se perdeu no polo norte
  - Miragre

Importancia do público na revelación teatral

Jenaro Mariñas del Valle — 1979-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xenaro Mariñas del Valle e resposta do excelentísimo señor don Marino Dónega.

O solemne acto académico celebrouse o día 25 de febreiro de 1978 na Sala de Conferencias da Caixa de Aforros da Coruña. Na súa alocución, o autor coruñés analizou a historia do teatro galego, centrándose na importancia de cultivar un público crítico e participativo que retroalimentase a creación dun xénero dramático galego de seu.

Escolma de prosa galega

Antonio López Ferreiro — 1978-01-01

Para esta antoloxía seleccionamos dez textos. O primeiro é unha advertencia ao lector, na que o autor xustifica a ortografía que emprega, e trata outros puntos de interese verbo da lingua galega. A continuación publicamos tres capítulos de cada unha das tres noveliñas de López Ferreiro: o primeiro e o derradeiro, escollidos para que o lector coñeza como o autor enceta e como desenlaza as súas historias, e un capítulo do interior da obra, escollido polo seu substantivo interese: unha leira de xente miúda na cociña, o desempeño dunha espiñosísima xestión diplomática, e unha descrición dos problemas dun noivado de artesáns.

Escolma de textos e introdución biográfica de Antonio López Ferreiro realizadas por Ricardo Carballo Calero co gallo do Día das Letras Galegas de 1978.

Contido

Introducción
Táboa cronolóxica biobibliográfica
Un aviso ao bondoso leutor
O niño de pombas
- En Donsión
- Leria na cuciña
- Boda
O castelo de Pambre
- Sacreto
- A embaixada de Fernán Vázquez
- Engademento á a leenda
A tecedeira de Bonaval
- Un consello
- Taresa
- Rendéuse Catalina

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1977-03-01

Os textos correspondentes ás normas que aquí se recollen foron aprobados pola Real Academia Galega nas súas xuntanzas de 15 de febreiro de 1970 e 4 de xullo de 1971.

O sentimento liberal na Galiza

Antón Villar Ponte — 1977-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antón Villar Ponte e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico celebrouse o 20 de xullo de 1934 no Salón de Actos do Pazo municipal da Coruña. Na súa alocución, Antón Villar Ponte fai un percorrido pola historia de Galicia para deterse na pegada que no século XIX tivo a ideoloxía liberal nos movementos sociais e culturais do país.

Este volume foi publicado en 1977, ano en que se dedicou a Antón Villar Ponte o Día das Letras Galegas. Vai acompañado dun limiar de Sebastián Martínez-Risco, que inclúe o poema que Aquilino Iglesia Alvariño dedicara ao autor de Viveiro.

A xeración do 16

Ramón Villar Ponte — 1977-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Villar Ponte e resposta do excelentísimo señor don Ramón Cabanillas.

O solemne acto académico celebrouse o 16 de xuño de 1951 na sede da Real Academia Galega, no Pazo municipal da Coruña. O autor de Viveiro, promotor das Irmandades da Fala, refírese á xeración do 16 para se referir ao conxunto de activistas políticos e culturais desa etapa, incluíndo tamén os que anos despois Carballo Calero deu en chamar Grupo Nós e mais os membros do Seminario de Estudos Galegos.

Escolma de poemas

Ramón Cabanillas — 1976-01-01

Cabanillas foi versificador nato. Semella que naceu versificando. Semella que, como lle acontecía a Ovidio, tería que prometer en verso non versificar, se algo puidese inducilo a formular tal promesa. Porque o que teimaba dicir, saíalle en verso.

Escolma de textos e introdución biográfica de Ramón Cabanillas realizadas por Ricardo Carballo Calero co gallo do Día das Letras Galegas de 1976.

Contido

Limiar
Escolma
- Da terra
  - Sono dourado
  - A sombra do pinal
  - A calzada de Cambados
  - O casal de Caticovas
  - O cruceiro do monte
  - Diante dunha cunca de viño espadeiro
  - A tecedeira
  - Terras de Dozón
  - Os pinos saudosos
  - A campaíña
  - A despedida do Rei Artur
  - Na morte de Castelao
  - O galo negro
  - Novo día
  - A rosa que sangra
  - ¡Irlanda!
- Do amor
  - Ás miñas costas, calada
  - Eu tiña unha arela
  - ¡Amor, eterna inquedade
  - ¡A soñar dinche un bico!
  - ¿Qué foi, qué foi daquel galán fermoso
  - Teño un teu retratiño
  - Os beizos que te bicaron
- Da vida
  - Un vello franciscano
  - Camiño longo
  - Desque a morte
  - Agoíña milagreira
- Da fe
  - Hestoria do bendito San Amaro
  - O santo de Asís en Compostela
  - Inmolat Deo Patri

Retallos de poesía e prosa

Xoán Manuel Pintos — 1975-02-01

O que lle cómpre ao lector, no presente folleto, é dispor de seu dunha mostra escolleita da poesía ou da prosa de Pintos, entresacando, ás veces, anacos de poemas enteiros −ende que os denomine Retallos− e repartíndoa en catro grupos temáticos: enxalzamento e defensa da Fala, amor afervoado a Galicia, sensibilidade humana e social para os dereitos, as dores e as queixas do Home e a querenza saudosa das glorias pasadas ou das rexoubantes conversas de acotío do curruncho natal. Poderíase escoller calquera outra disposición, pero a que adoptou o antólogo responde ás verdadeiras gravitacións ideolóxicas da mente de Pintos. Era obrigado espellalas.

Escolma de textos e introdución biográfica de Xoán Manuel Pintos realizadas por Isidoro Millán González-Pardo co gallo do Día das Letras Galegas de 1975.

Contido

Presentación
Fitos cronoloxicos
Antoloxía
Da fala
- Pregón de A gaita gallega (1852)
- Defensa da nosa fala (1853)
- Cada paxaro o seu canto... (1859)
Da terra
- A Galicia (1861)
- O soño dun labrego en 1845
- O ano da fame (1853)
Do home
- A historia que o sol veu pasar (1853)
- Doutrina moral dun mestre de aldea (1853)
- A un ciprés (1853)
Da boa vila
- Lerias de Pontevedra (1857)
- As festas do san Bartolomeo (1853)

Dous capítulos XXV e XXVI do tomo segundo do Don Quixote de la Mancha por Miguel de Cervantes Saavedra

Leandro Carré Alvarellos — 1975-01-01

Co gallo das festas da Rosa del Azafrán, o Concello de Consuegra quixo dedicar un muíño á memoria e honra de Miguel de Cervantes Saavedra. E como o Concello de Consuegra fai mentes de acadar nese muíño a maior cantidade posible de versións da obra cervantina en todos os idiomas que houber, dirixiuse á Excma. Deputación Provincial da Coruña, en solicitude de calquera exemplar que for publicado na lingua galega. A Deputación pasou a solicitude á Real Academia Galega, e esta encargoulle a Leandro Carré unha tradución. O que aquí presentamos é o seu traballo.

Escolma de traballos

Xoán Vicente Viqueira — 1974-01-01

Viqueira, formado no estudo nas universidades alemás e francesas, grande admirador da filosofía alemá, tiña unha visión universal da cultura e dentro dela do papel que lle correspondía a Galicia como creadora de formas particulares da cultura universal. Cría Viqueira que os pobos, e para el o galego era un pobo con propia personalidade, só crean formas universais de cultura cando expresan a verdadeira autenticidade da súa alma; e isto só poden facelo na súa lingua.

A súa idea da lingua galega era a dun filósofo e a dun poeta: como filósofo cría que a lingua vernácula era a mellor para expresar os misterios da alma galega, onde está a luz que lles trouxo Prometeo aos homes para facer deles semideuses; como poeta coidaba que esa lingua era a única capaz de expresar a fina sensibilidade artística galega.

Escolma de textos e introdución biográfica de Xoán Vicente Viqueira realizadas por Emilio González López co gallo do Día das Letras Galegas de 1974.

Contido

Prólogo
Xoán Vicente Viqueira (dados biográficos)
A nosa lingua
Divagaciós engebristas
O galego na escola
Nosos problemas educativos
Da renascencia lingüística
O meu lar
Longe
O meu castelo
Malenconía
Chegóu o outono

Da épica na Galicia medieval

Xosé Filgueira Valverde — 1973-05-01

Discurso de ingreso como membro de número da Real Academia Galega do ilustrísimo señor don Xosé Filgueira Valverde e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O 27 de xullo de 1941 tivo lugar no Paraninfo da Universidade de Santiago a cerimonia de ingreso de dezanove académicos de número. No acto só se deu lectura ao discurso La mitología del agua en el noroeste hispánico, que pronunciou Fermín Bouza-Brey en nome de todos os recipiendarios e a quen contestou en nome da Institución o presidente, Manuel Casás.

Xosé Filgueira Valverde formaba parte deste grupo de académicos, exentos da presentación do seu discurso pola entrada en grupo. Non obstante, presentou o discurso regulamentario do que esta é a primeira edición.

No seu estudo analiza a presenza do xénero épico na literatura galega medieval, especialmente nos cancioneiros, así como a pegada de Compostela nas lendas carolinxias.

El idioma gallego en la Edad Media

Leandro Carré Alvarellos — 1973-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Leandro Carré Alvarellos e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico celebrouse o 3 de marzo de 1945 na sede da Real Academia Galega, no Pazo municipal da Coruña. O estudo lingüístico de Carré Alvarellos vai acompañado dun vocabulario, baseado en diversa documentación medieval.

Un país e unha cultura

Francisco Fernández del Riego — 1973-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Francisco Fernández del Riego García e resposta do excelentísimo señor don Ricardo Carballo Calero.

O solemne acto académico celebrouse o 26 de novembro de 1960 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña. Na súa alocución o autor fai un repaso da literatura galega desde o século XIX, centrándose na evolución ao longo do tempo da visión de Galicia como entidade cultural de seu.

La mitología del agua en el noroeste hispánico

Fermín Bouza Brey — 1973-02-01

O 27 de xullo de 1941 tivo lugar no Paraninfo da Universidade de Santiago a cerimonia de ingreso de dezanove académicos de número. No acto só se deu lectura ao discurso La mitología del agua en el noroeste hispánico, que pronunciou Fermín Bouza-Brey en nome de todos os recipiendarios e a quen contestou en nome da Institución o presidente, Manuel Casás.

Na súa alocución, o investigador ponteareán describe a pegada do culto á auga en Galicia, analizando desde os cancioneiros ata a toponimia. O discurso aparecera xa publicado no BRAG en 1942 (nº 265, 266 e 268), e foi reeditado en 1973 tras o falecemento do autor.

Os académicos que ingresaron nesta cerimonia foron:
- Fermín Bouza-Brey Trillo
- Salustiano Portela Pazos
- Manuel Vázquez Seijas
- Atanasio López
- Samuel Eiján
- Gonzalo López Abente
- Jesús Carro García
- Aureliano Pardo Villar
- José Baldomir
- Antonio Couceiro Freijomil
- Francisco Vales Villamarín
- Celestino Sánchez Rivera
- Gonzalo Brañas Fernández
- Ramón María Aller Ulloa
- Fernando Cortés Bugía
- Paulino Pedret Casado
- Xosé Fernando Filgueira Valverde
- Florentino López Cuevillas
- Rafael González Villar

Escolma de poesías

Manuel Lago González — 1973-01-01

En Lago, máis aínda que noutros escritores e artistas, a obra e o vivir han ser ollados á par. Inda diriamos que nel o home está por riba das súas obras, tendo tanta valía. As mudanzas dos tempos poden ir esmacelando esta ou aquela folla dos seus escritos; o espírito ha perdurar entre nós, mentres Galicia sexa. Á beira de tanto desleigado como medra polos camiños do mundo, el foi espello de afincamento. Dende os días en que "pequeno xunto ao lar corría" polas encostas verdecentes do Cruceiro do Monte, deica o intre mesmo de dar a alma ao Señor, pois as súas derradeiras verbas foron para pedir que os galegos se axuntasen, en ben do seu pobo.

Escolma de textos e introdución biográfica de Manuel Lago González realizadas por Xosé Filgueira Valverde co gallo do Día das Letras Galegas de 1973.

Contido

Lago González, no Día Das Letras Galegas
Xosé Filgueira Valverde
A vida de Lago González
Escolma de poesías
- O sol da primaveira
- Fror nova
- Toxos
- A miña casiña
- Galicia
- A fala gallega
- De Galicia na bandeira
- A nai e o fillo
- Libertade
- Xan Gallego
- A loita pol-a patria
- Alburgueiro
- Quérovos moito
- O fol de Brais
- Aires do miño san Campio
- O derradeiro celta
- O poeta vello
- O neno de Belém
- O tesouro de Santa María
- Frores dos campos gallegos
- Misa nova
- Pena fonda
- Lembranzas da terra
- Señales
- Diante de vista de Tuy
- Primaveira
- Inverneiras
- Inverno
- Maxinando
- Elogio a la lengua gallega

Rosalía de Castro precursora da fala

Victoriano Taibo — 1972-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Victoriano Taibo García e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o día 15 de outubro de 1948 no Salón de Actos do Pazo Municipal da Coruña. Na súa alocución, o mestre compostelán analiza a lingua da poesía rosaliana.

Cincuentenario de Nós

Real Academia Galega — 1972-02-01

O volume apareceu como número 145 da revista Nós. Boletín mensual da cultura galega, conmemorativo dos cincuenta anos de vida da publicación. Recolle 35 artigos sobre a revista de autores variados, entre eles algúns que colaboraran nela.

Contido

Na Soleira
Sebastián Risco
Cincuentenario de Nós
Primeira xeira
Escritores que en época anterior
Nós en América
Xerardo Álvarez Gallego
A revista Nós
Xesús Bal e Gay
Lembranza histórica
Manuel Bergueiro López
Lembranza de Nós
Francisco Luis Bernárdez
Ourense e a revista Nós
Eduardo Blanco Amor
Lembranzas e segredos de Nós e máis eu
Fermín Bouza Brey
No cincuenta aniversario da revista Nós
Leandro Carré Alvarellos
Nós os inadaptados
Augusto María Casas
A chamada de Nós
Xosé María Castroviejo
Saudades de Nós e da Galiza
Hernani Cidade
Compría relembrarse
Evaristo Correa Calderón
Agardando Nós
Álvaro Cunqueiro
¿Qué queda daquélo?
Felipe Fernández Armesto
Nós nacéu na Cruña
Xosé Filgueira Valverde
Fai medio século, o movimento Nós
Ánxel Fole Sánchez
Lembranza de unha xeneración
Antonio Fraguas Fraguas
Non somente unha relembranza ademirativa
Avelino Gómez Ledo
Un dos periodos máis vivos
Emilio González López
Catro persoeiros do grupo Nós
Salvador Lorenzana
Lembranza
Urbano Losada Martínez
Tense dito de cotío
Ramón Martínez López
1918: Nós
Xosé Núñez Búa
No suco da revista Nós
Ramón Otero Pedrayo
Prefiguración da Revista
Valentín Paz Andrade
O meu relembro de Nós
Emilio Pita
O índice de Nós
Xosé Ramón e Fernández Oxea
Em torno da revista Nós
Manuel Rodrigues Lapa
Algúns aspeitos de Nós
Luis Seoane
Lembranza dos mortos
Antonio Taboada Roca
Na historia do rexurdir da literatura galega
Luís Tobío Fernández
Recordo inmorredoiro
Alfonso Vázquez Martínez
Índice da revista Nós
Xosé Ramón e Fernández-Oxea

Escolma de poesías

Valentín Lamas Carvajal — 1972-01-01

Poeta de Ourense, mestre nos entrefollos e as fugas do carácter ourensán, nado no barrio das testas fortes e as falas axiomáticas dos artesáns, os mellores cidadáns das vellas e fidalgas cidades episcopais, Lamas Carvajal precisa, despois do seu pasamento, do amor das xeracións. Del é ben merecente. De ser ceibado do seu tempo e estudado e sentido no íntimo do seu ser de grande e puro poeta, coa dor por el de fixo sufrida, se non poder espallar en formas máis perfectas... Como Curros o abrazou voltando do desterro, castigo dos ceibes, abracémolo nós todos, e todos os mozos, ceibados pola dor e a poesía.

Escolma de textos e introdución biográfica de Valentín Lamas Carvajal, realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1972.

Contido

Valentín Lamas Carvajal
Ramón Otero Pedrayo
Unha vendimia n-o Ribeiro
O fiadeiro
A escásula
A carreiriña d'un can
A volta d'a seca
O falar d'as fadas
Como chove
O verme
Devoción… por comenencia
A gaita gallega
O tangaraño
¡Ey, boy, ey!
Valentín Lamas Carvajal
R. Carballo Calero

A vontade de estilo na fala popular

Rafael Dieste — 1971-05-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Rafael Dieste e resposta do excelentísimo señor don Domingo García-Sabell.

O solemne acto académico celebrouse o 18 de abril de 1970 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña. O escritor rianxeiro analiza usos e costumes da tradición oral, especialmente da lingua galega.

Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego

Real Academia Galega — 1971-04-01

Os textos correspondentes ás normas que aquí se insiren foron aprobados pola Real Academia Galega nas súas xuntanzas de 15 de febreiro de 1970 e 4 de xullo de 1971.

O volume é continuación das Normas ortográficas do idioma galego, publicadas en 1970.

A crisis da universidade europea

Enrique Vidal Abascal — 1971-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Enrique Vidal Abascal e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico celebrouse o 27 de marzo de 1971 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña.

O matemático e astrónomo fixo unha análise sobre a reforma, o porvir e a democracia na universidade, analizando os movementos estudantís, contrastando a universidade europea coa estadounidense e a rusa, explicando a súa visión da crise da universidade, e propoñendo un novo modelo de universidade positiva, centrándose no caso da universidade galega.

Monza de frores bravas para Nosa señora da Barca

Gonzalo López Abente — 1971-02-01

Decorrendo o ano 1960 o nobre amigo e outo poeta Gonzalo López Abente fíxome confidencia dun feixiño de poesías agaveladas polo seu amor á Virxe muxián e avencelladas co lema Monza de frores bravas para Nosa Señora da Barca. «Velehí van ises versos −decíame na carta, remesada dende a brava Muxía− pra encher o teu vagar e pra saber do teu xuicio cara a súa publicación». ¡Probe de min e do meu probe xuicio! Enfeitei, eso si, as miñas horas coa demorada leutura daquelas froriñas poéticas, percibín o seu fino recendo espritoal e meditei sobor da afinidade esencial que aquil mangadiño de composiciós podía ter coa anterior obra poética do autor.

Sebastián Risco

Edición realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1971.

Contido

No Adral
Sebastián Risco
1. Sorrindo no camarín
2. O moador
3. A oferta
4. Cantiga
5. ¿Ulo noso amor?
6. Salvados
7. O pelengrín
8. Copra
9. Moxena
10. O milagre
11. A romeira
12. Eu quero navegar
13. Abalando
14. Ave María
15. A miña oferenda
Presencia da obra de López Abente
Salvador Lorenzana

Un caso de lycantropía

Vicente Risco — 1971-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Vicente Risco e resposta do excelentísimo señor don Ramón Cabanillas.

O solemne acto académico celebrouse o 23 de febreiro de 1929 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña.

A conferencia versou sobre a licantropía en Galicia, concretamente no caso de Manuel Blanco Romasanta, “o lobishome de Allariz” (1809-1863).

Avanzos no coñecimento da xeomorfoloxía de Galicia

Uxío Torre Enciso — 1970-03-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Uxío Torre Enciso e resposta do excelentísimo señor don Isidro Parga Pondal.

O solemne acto académico celebrouse o 24 de outubro de 1970 no Paraninfo do Instituto de Ensino Medio Feminino da Coruña. O texto é un traballo de investigación, que inclúe unha intensa bibliografía. O científico, tras abordar aspectos como a meteorización na modelaxe do relevo terrestre, o desenvolvemento das superficies de erosión ou a orixe das rías galegas, rematou o seu discurso apelando á preservación natural.

Cantigueiro popular

Marcial Valladares Núñez — 1970-02-01

Autor dun dicionario galego-castelán, de numerosas composicións poéticas de xénea costumista e da primeira novela escrita en galego, Valladares estivo tamén atento á cultura do pobo facendo recollida de refráns, adaxios, adiviñas e cántigas de expresión popular, apañándoas amorosamente na súa bisbarra da Ulla, unha das máis fermosas e farturentas da nosa Terra.

Así, a edición do presente cancioneiro foi tirada dunha obra manuscrita polo propio autor con ordenada, elegante e clara caligrafía de nidio feitío decimonónico. Titulouno Cantigueiro popular e datouno no ano de 1867. Componse de dúas partes, precedidas dun pequeno prólogo xustificativo e, ao final, vai seguido dunha manchea de traballos. A primeira parte encétase coas Cántigas da Ulla, texto este que, cabalmente, sae hoxe da xerfa do inédito.

Edición realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1970.

Contido

Notas bio-bibliográficas
Marcial Valladares Núñez
Ricardo Carballo Calero
Cantigueiro popular
- Explicación previa
- Facsímil do prólogo
- Primeira parte
  - Epítome
  - Cántigas da Ulla
Achegos pra a bibliografía de Marcial Valladares como etnógrafo
F. Bouza Brey

Normas ortográficas do idioma galego

Real Academia Galega — 1970-01-01

Texto aprobado na sesión extraordinaria da Real Academia Galega celebrada o 15 de febreiro de 1970.

O volume, preparado por Ricardo Carballo Calero, Ramón Piñeiro e Xosé Filgueira Valverde, tería continuidade coas Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, publicadas en 1971.

D'o ermo

Antonio Noriega Varela — 1969-01-01

Noriega aparécesenos como un poeta tradicional, e, abofé, sempre mantivo ese aspecto. Os temas que tratou son tamén os tradicionais. Pero ese conservadorismo non significa reiteración e estancamento. Hai aquí tradición no mellor senso. O poeta recibe un legado e adminístrao prudentemente, pero moi esperto ás súas necesidades íntimas. Non falariamos de Noriega Varela neste libro se Noriega Varela non supuxese na lírica galega unha achega substancial.

Escolma de poemas do autor mindoniense, realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1969.

Contido

Verbas limiares
R. Otero Pedrayo
D'o ermo
- Teño amores na montaña
- Á montaña
- Soa a gaita
- E porqu’ é tan lugués
- Cousa bonita
- Pasa un vermiño
- As froliñas d' os toxos
- Diante d' os que atruxan forte
- Nosa fala
- Laberquiña
- Oubea o lobo
- Cantar montañés
- Pra qu' a inerme probeza
- Toda humilde belleza
- Ora é unha abedoeira
- A saudade
- A brétema
- Ternura
- Primavera
- Unha breve pucharquiña
- Airiños, aires
- Auguiña fresca
- Musa queiroguenta
- Cómo chove miudiño
- Embreñarme procuro
- Na montaña bravía, pai d'o ceyo!
- Festiña d'os breñales
- A luz qu' é tua
- Lembranzas
- Ben pó-la alma
Glosario
Epílogo
R. Carballo Calero

A edade do ferro na Galiza

Florentino López Cuevillas — 1968-01-01

Traballo lido no Seminario de Estudos Galegos de Santiago o día 18 de abril do 1924.

A Real Academia Galega ao dedicarlle a Florentino López Cuevillas o Día das Letras Galegas do ano en curso, reedita en homenaxe á memoria do ilustre prehistoriador a monografía da súa autoría A edade do ferro na Galiza, fundamental para a comprensión dos estudos que máis adiante levou a cabo. E para gardar a maior fidelidade ao texto primitivo, corrixido no seu día polo propio autor, e facer máis sensible o coñecemento do galego escrito dun dos iniciadores no cultivo da prosa moderna no comezo da súa etapa creadora, dispuxo a Corporación o respecto á grafía do texto a tal e como apareceu por primeira vez na revista Nós, de tanto influxo no segundo renacemento cultural galego.

Edición realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1968.

Contido

Dibuxo
Manoel Colmeiro
Florentino López Cuevillas e a prehistoria galega
Xaquín Lorenzo Fernández
Florentino López Cuevillas nas letras galegas
Marino Dónega
Requiem a Cuevillas
F. Bouza-Brey
A edade do ferro na Galiza
- Introdución
- A teoría de Schulten e a sua comprobanza arqueológica
- As fontes pr'o estudo da protohistoria galega
- A organización políteca
- O caraute
- A religión
- A vida económica
- Os usos y-os costumes
- A arquiteitura
- A escultura
- O vestido
- As armas
- As fíbulas, as febillas e os alfinetes
- As joias
- As sítulas e as doas de vidro
- A cerámica

Primera y segunda asambleas lusitano-gallegas

Real Academia Galega — 1967-03-01

As relacións entre Galicia e Portugal foron sempre fraternais, non obstante faltáballes un acto de afirmación que xuntase os intelectuais para examinar canto teñen de común. Por iso é polo que a Real Academia Galega pensou na celebración dunha Asemblea en que puidesen expoñerse entre portugueses e galegos os seus puntos de vista en canto a temas culturais comúns.

Actas da primeira e da segunda Asambleas Lusitano-Galegas, celebradas en Braga os días 29 e 30 de outubro de 1955 e na Coruña os días 14, 15 e 16 de agosto de 1961.

Contido

- Primera Asamblea Lusitano-Gallega, celebrada en Braga los días 29 y 30 de octubre de 1955

Origen y finalidad de la Asamblea
Comunicaciones
- Presençia de Portugal na Real Academia Gallega
  Leandro Carré
- O romanceiro galaico-portugués
  Fernando de Castro de Lima
- Generosidad lusitana agradecida
  Salustiano Portela Pazos
- Uma revista luso-espanhola
  Henrique Chao Espina
- Relações culturais luso-espanholas
  Mario Gonçalves Viana
- Distribución dos xugos na Galiza
  Xaquín Lorenzo Fernández
- Elementos para o conhecimento paletnológico de regiao minhotal. O Concelho de Barcelos
  Joaquim Pais de Vilas Boas
- Unha equivalencia lírica entre Teixeira de Pascoaes e Rosalía de Castro
  Sebastián Martínez-Risco
- Cultura galego-portuguesa
  A. César Pires de Lima
- Sobre necrópolis de época sueva en Galicia
  Manuel Chamoso Lamas
- Historia común de Galicia e do Miño
  Florentino L. Cuevillas
- Teixeira de Pascoais e a fraternidade luso-galaica
  José Crespo
- As festas e romarías no intercambio galaico-minhoto
  José Crespo
- Relaciones culturales entre Galicia y Portugal
  José Luis Bugallal y Marchesi
- Noriega Varela. Um poeta da Galiza e a Galiza dum poeta
  Hugo Rocha
- Alma minha gentil que te partiste
  José Filgueira Valverde
- Amizade e intercambio cultural entre a Galiza e Portugal
  A. Lopes de Oliveira
- Ode a Galiza
  A. Garibaldi

- Segunda Asamblea Lusitano-Gallega, celebrada en la Coruña los días 14, 15 y 16 de agosto de 1961

Segunda Asamblea
Actas y comunicaciones
- Afinidades políticas de Portugal com a Espanha e influencia galega na literatura portuguesa
  José Ribeiro Alves Junior
- Portugal visto por Faraldo
  Francisco Vales Villamarín
- A gaita galega, expressão musical da alma galega
  Hugo Rocha
- O sentimento trascendente do decorrer da agua na poesia de Portugal
  Ramón Otero Pedrayo
- Festejos populares galaico-minhotos
  José Crespo
- Os alfaiates ou xastres na vida e no folclore da Galiza e Portugal
  Leandro Carré
- A minha mensagem
  M. Oliveira Guerra
- Algunhas pegadas de Guerra Junqueiro nas literaturas hispánicas
  Ricardo Carballo Calero
- O problema do casamento legítimo de D. Inés de Castro
  Sergio da Silva Pinto
- Um ignorado ceramista luso-español
  Antonio-Xavier da Gama Pereira-Coutinho
- A importancia folclórica dos cantos de almuadem
  Porfirio A. Rebelo Bonito
- Los gallegos destacados en el análisis espectroquímico
  Juan Manuel López de Azcona
- Palestra
  Américo Lopes de Oliveira
- Da Galiza e Portugal
  Henrique Chao Espina
- O ocidentalismo de Eteria ou Egeria
  Francisco José Velozo
- Paralelismo e familiaridade entre os romanceiros portugués e galego
  Luis Chaves
- Aspectos de la obra de Eça de Queiroz
  Julio R. Yordi

A lingoaxe i as lingoas

Ramón Piñeiro — 1967-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Piñeiro e resposta do excelentísimo señor don Domingo García-Sabell.

O solemne acto académico celebrouse o 25 de novembro de 1967 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña. Da súa alocución dixo o lingüista Antón Santamarina: “É no seu discurso de ingreso na Academia onde formula de maneira rigorosa en que radica ese valor esencial da lingua como elemento definidor dun pobo”.

Escolma de poesías galegas

Manuel Curros Enríquez — 1967-01-01

É Curros Enríquez un dos que compoñen a triloxía das primeiras figuras representativas do noso Parnaso rexional galego; quizais o que profundou máis na entraña do pensamento popular, no cerne da carne viva, magoada e dorida, da paisanaxe labrega da campía. Foi por isto un dos máis coñecidos e amados das nosas xentes e así o testemuñou o pobo coruñés, o pobo da Galiza toda, naquela data relembrada do 21 do outono de 1904 cando foi coroado na Coruña como excelso poeta e cando o recibiu ao chegar de Cuba, xa cadáver, e acompañouno deica o cemiterio onde xace durmindo o sono da eternidade no acougo que non atopou na súa vida de acedumes e inquedanzas.

Edición realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1967.

Contido

No Día das Letras Galegas
Leandro Carré
A Virxe d'o Cristal
Saúdo
O "Ciprianillo"
Unha boda en Einibó
Cántiga
N'a morte de miña nai
Encomenda
O último fidalgo
Melodia gallega
Bibliografía

Breviario antológico de la literatura gallega contemporánea

Ricardo Carballo Calero — 1966-02-01

Para corresponder dalgún modo ao interese suscitado entre o público español de fala non galega pola literatura contemporánea na lingua de Rosalía de Castro e atendendo ao desexo expresado por numerosos profesionais do ensino, que senten a necesidade de dispoñer dunha selección de textos con tradución castelá e noticia dos autores, a Real Academia Galega tomou o acordo de editar as páxinas que seguen. Nelas recolléronse mostras da obra dalgúns dos máis destacados escritores entre os moitos que ilustraron a poesía e a prosa galegas desde o Renacemento romántico ata os nosos días.

O volume, en edición bilingüe galego-castelán, incorpora textos de Rosalía de Castro, Eduardo Pondal, Curros Enríquez, Antonio Noriega Várela, Ramón Cabanillas, Vicente Risco, Castelao, Ramón Otero Pedrayo, Amado Carballo, Manuel Antonio, Fermín Bouza Brey, Eduardo Blanco Amor, Rafael Dieste, Aquilino Iglesia Alvariño e mais Álvaro Cunqueiro.

Poesías galegas

Francisco Añón Paz — 1966-01-01

Francisco Añón Paz, o bardo de Boel, aquel que un día foi petrucio venerado das Letras Galegas, estanos a pedir, dende o recanto escuro de seu esquencemento, o don dunha lembranza. Non reclama cousa que en xustiza lle non pertenza. Un recordo, si, pero tamén unha meirande estima pola súa obra lírica e −cómpre sinalalo− pola súa rexa figura humana. Añón foi un home sinxelo, puro e rebelde −ai da rebeldía dos sinxelos!− e, como tal, con maina rexedume, vindica o que é seu. Temos a obriga de escoitar a súa voz.

Edición realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1966. A edición foi preparada por Xosé María Álvarez Blázquez, quen asina o limiar.

Contido

Nota da Real Academia Gallega
Limiar
Xosé M. Álvarez Blázquez
Poesias galegas
- Juegos florales
- A Galicia
- Ó meu amigo Antón M.ª d'a Iglesia
- Recordos d'a infancia
- A Galicia
- O recordo
- Himno á agricultura
- A pantasma
- Amor apresurado
- A leiteira
- Al Excmo. Sr. D. Florencio Vaamonde
- O magosto
- A Don Eugenio Montero Ríos
- A meu primo Pepe Tuñas
- A o meu querido amigo Xan Bautista Neira
- A una gallega renegada
- Galicia visitada pol-os reys
- A inspirada poetisa gallega Emilia Calé Torres de Quintero
- En el momento de regalarle a Teodosio Vesteiro Torres la historia del emperador Teodosio
- A memoria d'o eminente poeta español Don Gabriel García Tassara
- A la familia del Sr. Elorz
- A indeleble memoria d'o malogrado poeta e literato gallego Don Teodosio Vesteiro Torres
- Ante a Torre d'Hércules
- Un-a carta anónima
- A Sabeliña
- Epigramas y brindis
- A miña enfermedá
Apéndices
- Añón
  V. Novo y García
- Francisco Añón Paz
  Uxío Carré Aldao
- Ensaios de phisiognomonía
  Vicente Risco
- Lixeira semblanza de Añón
  Antonio Villar Ponte
- A la Real Academia Gallega
  Fernando Martínez Morás
- Lembranza de Añón
  Ramón Otero Pedrayo
- Os derradeiros días do poeta Añón
  F. Bouza-Brey
- Datos para la biografía del poeta Añón
  José M.ª Álvarez Blázquez
- Francisco Añón
  Ricardo Carballo Calero

O culto das pedras no noroeste peninsular

Xesús Taboada Chivite — 1965-04-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Xesús Taboada Chivite e resposta do excelentísimo señor don Xaquín Lorenzo Fernández.

O solemne acto académico celebrouse o 20 de novembro de 1965 no Salón de Actos do Pazo Municipal da Coruña.

A conferencia é un profuso traballo de investigación etnográfica.

Vals brillante; Improvisación; Elegía; Andantino con variaciones (para piano)

Marcial del Adalid — 1965-03-01

As composicións que na presente edición ven a luz corresponden ao fondo de obras de Marcial del Adalid que a Real Academia Galega posúe por doazón xenerosa da filla do insigne músico coruñés, dona María del Adalid Garrido.

Esta publicación permite dar a coñecer a vida e a obra pianística do compositor coruñés. A selección, adaptación e revisión das obras foi realizada polo musicólogo ourensán Antonio Iglesias Álvarez, quen realizou tamén unha análise das mesmas. Ademais, o volume inclúe un comentario biográfico feito por Rodrigo de Santiago, e unha nota introdutoria do presidente da Academia, Sebastián Martínez-Risco.

Iconografía pondaliá

Manuel Murguía — 1965-02-01

Dedicado o Día das Letras Galegas de 1965 a lembrar a obra do egrexio poeta Eduardo Pondal, coidou a Corporación xusto e axeitado recordar tamén a súa figura, reproducindo e espallando a serie de retratos fotográficos que compoñen este libriño. Neles cobran expresión e acento os diversos momentos da vida do esgrevio poeta bergantiñán. A fermosura da alma do "cantor do eido noso" asoma e avivece nidiamente en todas e cada unha das imaxes que forman esta galería iconográfica.

Contido:

Introito xustificativo
Iconografía pondaliá
Retratos literarios de Pondal
1. Eduardo Pondal e a súa obra
  Manuel Murguía
2. Manuel Lugrís Freire

A terra e a poesía de Pondal

Gonzalo López Abente — 1965-01-01

Discurso de ingreso como membro de número da Real Academia Galega do ilustrísimo señor don Gonzalo López Abente.

O 27 de xullo de 1941 tivo lugar no Paraninfo da Universidade de Santiago a cerimonia de ingreso de dezanove académicos de número. No acto só se deu lectura ao discurso La mitología del agua en el noroeste hispánico, que pronunciou Fermín Bouza-Brey en nome de todos os recipiendarios e a quen respondeu en nome da Institución, o presidente, Manuel Casás.

Gonzalo López Abente formaba parte deste grupo de académicos. O seu discurso de ingreso na Institución, A terra e a poesía de Pondal, foi publicado pola Real Academia Galega en 1965, ano en que se lle dedicou o Día das Letras Galegas ao poeta de Ponteceso.

As cruces de pedra na Galiza

Alfonso R. Castelao — 1964-02-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Alfonso D. Rodríguez Castelao e resposta do excelentísimo señor don Antonio Villar Ponte.

O solemne acto académico celebrouse o 25 de xullo de 1934 na sede da Real Academia Galega do Pazo Municipal da Coruña.

A edición foi realizada co gallo do Día das Letras Galegas de 1964.

Castelao iniciara a súa investigación sobre os cruceiros en 1924, ao ingresar no Seminario de Estudos Galegos.

A lengua dos poetas do norte de Lugo

Aquilino Iglesia Alvariño — 1964-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Aquilino Iglesia Alvariño Pardo e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico celebrouse o 16 de abril de 1949 na sede da Real Academia Galega do Pazo Municipal da Coruña. O volume publicouse en 1964, financiado por emigrados en Venezuela, tres anos despois do falecemento do poeta e profesor chairego.

Origen y progresos de la Escuela de Náutica de La Coruña (1790-1825)

Antonio Meijide Pardo — 1963-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antonio Meijide Pardo e resposta do excelentísimo señor don Ramón Otero Pedrayo.

O solemne acto académico celebrouse o 25 de maio de 1963 na sede da Real Academia Galega do Pazo Municipal da Coruña. Ademais da conferencia do historiador valdeorrés, o volume inclúe diversos apéndices e reproducións documentais.

La toponimia de Galicia

Fernando Martínez Morás — 1962-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Fernando Martínez Morás e resposta do excelentísimo señor don Eladio Rodríguez González.

O solemne acto académico celebrouse o 30 de novembro de 1926 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña. No seu discurso o xornalista coruñés fai unha clasificación de diferentes topónimos segundo a súa etimoloxía, e denuncia a castelanización dalgunhas formas como Niñodaguia ou Xanrozo.

Humorismo, dibuxo humorístico, caricatura

Alfonso R. Castelao — 1961-01-01

En marzo de 1920 Alfonso DR Castelao inaugurou na Coruña unha mostra das ilustracións do seu álbum Nós. Nese acto impartiu a conferencia recollida neste volume, que aparecera nese mes na publicación A Nosa Terra, mais de xeito incompleto, fanada e sen as ilustracións que o acompañan.

A Real Academia Galega conserva nos seus arquivos, por doazón xenerosa de Ramón Villar Ponte, o manuscrito desta conferencia. O texto inclúe a base do relato Un ollo de vidro, que aparecería publicado en 1922 da man da editorial Céltiga.

Discurso leído en el acto de su recepción por el Sr. Isidro Parga Pondal y contestación por... Luís Iglesias Iglesias

Isidro Parga Pondal — 1960-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Isidro Parga Pondal e resposta do excelentísimo señor don Luís Iglesias Iglesias.

O solemne acto académico celebrouse o 25 de xuño de 1960 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña.

A alocución do novo membro numerario levou o título Observación, interpretación y problemas geológicos de Galicia, materia sobre a cal Parga Pondal viña traballando desde os seus tempos no Seminario de Estudos Galegos.

Homenaje de la Real Academia Gallega al R.P. José Rubinos Ramos

Real Academia Galega — 1954-01-01

Edición conmemorativa do ingreso de José Rubinos Ramos como membro de honra da Real Academia Galega. O solemne acto académico, no que foron lidos os discursos recolleitos no presente volume, celebrouse o día 15 de xullo de 1954 na sede da Real Academia Galega do Pazo Municipal da Coruña.

Contido:

Acto de la imposición de la medalla de académico de honor de la Real Academia Gallega al R. P. José Rubinos Ramos, S. J.
Extracto del acta de la Junta de Gobierno celebrada el 15 de julio de 1954.
Discurso del Presidente de la Academia Señor Casás.
Palabras del P. Rubinos.
Gabanza da Cruña.
- Un cristale feito cachizas fala cun neno da Cruña.
- Un cristal hecho añicos habla con un niño coruñés.

O sentimento da xustiza na literatura galega

Sebastián Martínez-Risco y Macías — 1953-02-01

Discurso lido perante a Real Academia Galega na recepción pública de don Sebastián Martínez-Risco y Macías e contestación do académico numerario D. Manuel Banet Fontenla.

O solemne acto académico celebrouse o 18 de abril de 1953 na sede da Real Academia Galega do Pazo Municipal da Coruña. Foi o primeiro discurso de ingreso publicado en lingua galega despois da guerra civil. O volume foi preparado por Editorial Galaxia.

Días, hechos y hombres de la Real Academia Gallega

Ramón Villar Ponte — 1953-01-01

Este estudo ten a súa orixe nun artigo que Ramón Villar Ponte, membro numerario da Academia, publicou no xornal vigués Faro de Vigo coincidindo co centenario da aparición do periódico. A Xunta de Goberno da RAG, aproveitando tal ocasión, adoptou o acordo de editar a historia da Academia, coas ampliacións do caso que non puideran sinalarse no reducido espazo con que contou para o seu obxecto. O volume conta cun apéndice coas listas dos académicos e académicas, indicando ademais as persoas que ocuparon os cargos directivos.

Los músicos del Pórtico de la Gloria

Antonio Iglesias Vilarelle — 1952-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Antonio Iglesias Vilarelle e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico celebrouse o 29 de decembro de 1951 no paraninfo do Instituto Nacional de Ensino Medio de Pontevedra. O volume, publicado como separata da publicación El Museo de Pontevedra, inclúe varias imaxes do Pórtico da Gloria.

El sentimiento lírico materno en la pintura de Ovidio Murguía

José Luís Bugallal y Marchesi — 1951-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don José Luís Bugallal y Marchesi e resposta do excelentísimo señor don Xosé Filgueira Valverde.

O solemne acto académico celebrouse o 4 de xaneiro de 1951 na sede da Real Academia Galega do Pazo Municipal da Coruña. O volume inclúe varios apéndices con documentación relativa ao pintor da Xeración Doente.

Algunos temas gallegos

Andrés Martínez Salazar — 1948-01-01

O presente volume, Algunos temas gallegos, publícase como parte da homenaxe tributada pola Real Academia Galega á memoria do ilustre polígrafo D. Andrés Martínez Salazar no primeiro centenario do seu nacemento.

Conta cun prólogo de Manuel Casás Fernández, unha homenaxe de Carmen Martínez Morás, filla do autor astorgano, e unha colectánea de artigos xornalísticos de notorio interese, relacionados con temas rexionais e que son novas achegas á cultura galega. Ten continuidade co volume II, publicado en 1981 conmemorando o cincuentenario do falecemento do autor.

Contido

Prólogo Manuel Casás Fernández
Datos biográficos
A mi querido padre Carmen Martínez Morás
Las mujeres coruñesas en el cerco de 1589
El Drake en Galicia (1589)
Episodio cruñés
La carta dotal de Mayor Fernández (María Pita)
Más sobre Mayor Fernández y su familia
Los defensores militares de La Corufia en 1589
Efemérides coruñesas (1586-1589)
Documentos inéditos para la historia de las ciudades y villas de Galicia
- I. La Coruña
- II. Betanzos
- III. El pleito de las banderas de las compañías de Betanzos
- IV. Pontevedra.— Privilegio otorgado por Don Fernando II de León en 1109 y confirmado por Reyes posteriores
- V. Los Capitanes de Orense
- VI. Las cárceles y fortalezas de Galicia en 1603
- VII. El Alférez mayor de Orense
- VIII. Repartimiento

Jograes gallegos
Una gallega célebre en el siglo XIII
El blasón antiguo de La Coruña
A vila da Crunia
La Coruña. — El Pasado
Los frutales y la fruta de antaño en Galicia
La venta de esclavos en La Coruña en el siglo XVI
Carta de libertad
La Coruña. — Ligera ojeada histórica
Un hallazgo arqueológico en la iglesia de Santiago
Las piedras con signos del “Monte dos Bicos”
Signos lapidarios
De La Coruña romana
- I. Inscripciones
- II. Dos monedas

Del tesoro de monedas de Algara
Los nombres de La Coruña
Influencia de las lenguas del oriente de España en las occidentales y especialmente en la galaico-portuguesa
Sobre la antigua jurisdicción de Cervantes (Lugo)
La fauna en la toponimia gallega
Los documentos más antiguos de España?
¿El último representante de la letra visigoda?

Benito Mª Plá y Cancela

Narciso Correal y Freire de Andrade — 1942-01-01

Discurso de ingreso na Real Academia Galega do ilustrísimo señor don Narciso Correal y Freire de Andrade e resposta do excelentísimo señor don Salvador Cabeza de León.

Narciso Correal fora elixido académico de número en 1928, mais a sesión plenaria extraordinaria de recepción non se chegou a celebrar debido ao pasamento de Salvador Cabeza de León. O seu discurso centrouse na figura de Benito Plá Cancela, avogado e político ferrolán, e o volume inclúe a transcrición dos seus certificados de nacemento e defunción. Non obstante, Narciso Correal presentou o seu discurso de ingreso no prazo regulamentario e ingresa como membro da Academia por orde ministerial o 22 de abril de 1939, xunto con outros académicos.

Concepción Arenal y su apostolado

Manuel Casás Fernández — 1936-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Manuel Casás Fernández e resposta do excelentísimo señor don Félix Estrada Catoyra.

O solemne acto académico celebrouse o 13 de marzo de 1936 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña.

Manuel Casás retoma no seu discurso un campo no que xa viñera traballando desde anos atrás, xa que participara en congresos de criminalística con traballos sobre a autora ferrolá e como alcalde promovera diversas homenaxes á súa figura.

Queixumes dos pinos y poesías inéditas de Eduardo Pondal

Eduardo Pondal — 1935-01-01

Segunda edición da obra de Eduardo Pondal, preparada pola Real Academia Galega co gallo do centenario do seu nacemento.

O poemario fora editado en 1886, e esta nova edición incorpora un apartado titulado “Poesías inéditas”, que reúne trinta e sete poemas pertencentes ao legado que o poeta deixou na Academia. Entre estes poemas inéditos figura “Os Pinos”, que xa se viña cantando na versión musicada por Pascual Veiga, e que de feito aparece sinalado como “Himno galego”.

Abre o volume o bosquexo biográfico que Murguía recolleu na súa obra Los precursores (1886) e como ramo inclúe un traballo de Manuel Lugrís Freire.

Inauguración del monumento a Curros Enríquez

Real Academia Galega — 1934-01-01

Edición conmemorativa da inauguración do monumento a Curros Enríquez, nos xardíns de Méndez Núñez da Coruña. O acto celebrouse o sábado 11 de agosto de 1934, coa presenza de Niceto Alcalá Zamora, presidente da República, Alfredo Suárez Ferrín, alcalde da Coruña, e Manuel Lugrís Freire, presidente da Academia.

Contido

Líneas de evocación. Ante el nuevo homenaje al autor de Aires da miña terra y O divino sainete
La gestión del monumento
F. M. M. [Fernando Martínez Morás]
Algunas poesías de Curros Enríquez
- O gueiteiro
- A primaveira
- Nouturnio
- ¡Crebar as liras!
- Tangaraños
- A palabra
Obras de Curros Enríquez

Primer centenario del nacimiento de Murguía

Eladio Rodríguez González — 1933-01-01

Edición conmemorativa do primeiro centenario do nacemento de Manuel Murguía, realizada como agasallo aos asistentes á inauguración do monumento que nos xardíns de Méndez Núñez da Coruña se erixiu en honra do primeiro presidente da Academia.

Contido

El primer centenario de D. Manuel Murguía
Eladio Rodríguez González
Murguía, poeta
José G. Acuña
Bibliografía
C. V. L. [César Vaamonde Lores]

Discursos leídos en la recepción pública del señor D. José García Acuña

José García Acuña — 1932-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don José García Acuña e resposta do excelentísimo señor don Félix Estrada Catoyra.

O solemne acto académico celebrouse o día 15 de novembro de 1932 no Salón de actos do Pazo Municipal da Coruña.

A conferencia do diplomático betanceiro levou por título Conquista y evangelización de la Nueva Galicia, provincia do suroeste mexicano durante a Idade Moderna. A resposta de Félix Estrada inclúe un breve perfil biográfico do novo académico de número.

Romantismo, saudade, sentimento da raza e da terra en Pastor Díaz, Rosalía Castro e Pondal

Ramón Otero Pedrayo — 1931-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Otero Pedrayo e resposta do excelentísimo señor don Vicente Risco.

O solemne acto académico celebrouse o 9 de decembro de 1929 no Salón de actos da Reunión de Artesáns da Coruña. Otero Pedrayo analiza nesta conferencia a obra de tres autores galegos do século dezanove desde a óptica da súa afinidade co movemento artístico romántico, con especial atención ao seu tratamento da paisaxe.

Monumento a Curros Enríquez

Real Academia Galega — 1928-01-01

Convocatoria do concurso de proxectos para o monumento a Curros Enríquez erixido nos xardíns de Méndez Núñez da cidade da Coruña.

Esta foi a segunda convocatoria presentada pola Real Academia Galega, logo de que a realizada un ano antes quedase deserta. Ademais das bases para o concurso de proxectos e dun plano do emprazamento, o volume inclúe un texto de Eladio Rodríguez González sobre Manuel Curros Enríquez, xunto cunha listaxe das obras do poeta de Celanova.

Contido:

Bases para el concurso de proyectos (7 de marzo de 1928)
Curros Enríquez
Eladio Rodríguez González
Obras de Curros Enríquez
Plano de emplazamiento

Discurso pronunciado en la Real Academia Gallega por D. Federico Maciñeira y Pardo de Lama

Federico Maciñeira y Pardo de Lama — 1927-03-01

Discurso de resposta lido no acto de recepción do ilustrísimo señor don Julio Dávila polo excelentísimo señor don Federico Maciñeira Pardo de Lama.

O solemne acto académico celebrouse o día 30 de agosto de 1927 na sede da Real Academia Galega, no Pazo Municipal da Coruña.

O discurso de ingreso de Julio Dávila non se publicou por ser un amplo resumo da súa obra Benigno Teijeiro Martínez — Su vida y su obra — Apuntes biográficos-bibliográficos. Non obstante, si que se inclúen neste volume o texto de agradecemento e de homenaxe a Francisco Romero Blanco, a quen substituíu como académico.

Na súa alocución, Federico Maciñeira explica as relacións previas de Julio Dávila coa Real Academia Galega, na cal ingresou en 1927 ao regreso da emigración na Arxentina.

Proyecto de monumento a Curros Enríquez en la ciudad de La Coruña

Roberto Lage — 1927-02-01

Memoria descritiva presentada polo arquitecto Roberto Lage Baamonde e polo escultor Ventura Caulonga para o proxecto Monumento a Curros Enríquez, convocado pola Real Academia Galega o 7 de marzo de 1927.

Monumento a Curros Enríquez

Real Academia Galega — 1927-01-01

Convocatoria do concurso de proxectos para o monumento a Curros Enríquez erixido nos xardíns de Méndez Núñez da cidade da Coruña.

Ademais das bases para o concurso de proxectos e dun plano do emprazamento, o volume inclúe un texto de Eladio Rodríguez González sobre Manuel Curros Enríquez, xunto cunha listaxe das obras do poeta de Celanova.

Contido:

Bases para el concurso de proyectos (7 de marzo de 1928)
Curros Enríquez
Eladio Rodríguez González
Obras de Curros Enríquez
Plano de emplazamiento

Discurso leído ante la Real Academia Gallega por David Fernández Diéguez en el acto de su recepción pública

David Fernández Diéguez — 1925-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don David Fernández Diéguez e resposta do excelentísimo señor don Félix Estrada Catoyra.

O solemne acto académico celebrouse o 28 de marzo de 1925 no Paraninfo do Instituto Nacional de Segunda Ensinanza da Coruña.

A disertación de David Fernández Diéguez levou o título Las matemáticas en la apologética científica contemporánea, e recibiu resposta do médico Félix Estrada, quen desenvolveu o mesmo tema.

Discursos leídos con motivo de la recepción del numerario electo D. Francisco Ponte Blanco

Francisco Ponte y Blanco — 1921-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Francisco Ponte Blanco e resposta do excelentísimo señor don Manuel Amor Meilán.

O solemne acto académico celebrouse o 23 de setembro de 1921 no Salón de actos da Reunión Recreativa e Instrutiva de Artesáns da Coruña.

A disertación de Francisco Ponte Blanco levou o título Breves consideraciones acerca del Arte y de los estilos, a través de las civilizaciones, e a resposta de Manuel Amor Meilán titulouse Las Iglesias Románicas de Galicia, símbolo de la Fe Regional.

A saudade nos poetas gallegos

Ramón Cabanillas — 1920-01-01

Discurso lido no acto da súa recepción polo ilustrísimo señor don Ramón Cabanillas e resposta do excelentísimo señor don Eladio Rodríguez.

O solemne acto académico no que foron lidos os dous discursos recolleitos no presente volume celebrouse o 31 de agosto de 1920 no Salón de festas do balneario de Mondariz. É a primeira publicación da Academia en lingua galega, idioma no que aparecen tanto a disertación de Cabanillas como a resposta de Eladio Rodríguez, que xa se refire ao autor de Cambados como “o poeta da Raza”.

Documentos gallegos del archivo municipal de La Coruña

Andrés Martínez Salazar — 1915-01-01

Separata da Colección de Documentos históricos do Boletín da Real Academia Galega que recolle a transcrición realizada por Andrés Martínez Salazar de seis documentos medievais pertencentes ao Arquivo municipal da Coruña e escritos en lingua galega.

Os títulos dos documentos recollidos na publicación son os seguintes:

Acta de compromiso entre el Concejo de la Coruña y Martín Becerra y su mujer, en pleito sobre una casa en el lugar de Veeseyra y otros asuntos, y sentencias de los Jueces árbitros nombrados por ambas partes. Años 1395-96.
Acuerdo del Concejo de La Coruña sobre nombrar Alcaides (Alcaldes) por su fuero, quitarles la Alcaldía a los que delinquieren y poner otros en su lugar. Año 1344.
Don Diego Pérez Sarmiento, Adelantado Mayor del Rey en Galicia y Señor de la Bailía de Faro, renuncia a aquel cargo para poder entrar en La Coruña, por exigirlo así el fuero de la villa. Año 1388.
Poder otorgado por el Concejo, Alcaldes y Hombres-buenos de la villa de La Coruña a Juan Alfonso, Bachiller en decretos y Jurado de la villa, para que les represente ante la audiencia del Rey y otros tribunales en la ejecución lanzada contra el concejo y vecinos de la villa por Alfonso Martis y García Alvarez, Tesorero el primero y Arrendador que había sido el segundo —con el nombre de D. Samuel Deus Ajuda— de diezmos de los puertos de mar de Galicia, y sobre pago de diezmos de ciertas personas. Año 1411.
Auto y pregón del Concejo de la villa de La Coruña prohibiendo la venta de calzado a otros que no fuesen los cofrades de la Cofradía de Santa Maria dos Çapateiros de dicha Villa, dictados a instancia de los Mayordomos y Vicarios de la citada Cofradía. Año 1434.
Concordia entre los vecinos y clero de La Coruña y sentencia del Arzobispo de Santiago, D. Álvaro de Isorna, mandando que los diezmos personales, luctuosas y funerales se paguen en La Coruña como en Santiago. Año 1446.

Diccionario gallego-castellano

Real Academia Galega — 1913-01-01

Dicionario bilingüe galego - castelán de 12.463 voces, publicado entre 1913 e 1928 en 26 fascículos de 16 páxinas cada un. Obra incompleta, que remata na palabra cativo.

Foi elaborado polo historiador César Vaamonde Lores, que en 1907 fora nomeado arquiveiro-bibliotecario da Real Academia Galega. O dicionario recolle tanto formas usadas de forma tradicional como neoloxismos. Inclúe exemplos tomados de obras lexicográficas de Sarmiento ou do Padre Sobreira, así como versos de obras medievais e contemporáneas.

Estatutos, reglamento interior, reglamento de la Sociedad Gallega de Excursiones, lista de académicos

Real Academia Galega — 1912-01-01

Texto íntegro do Real decreto de 12 de setembro 1906 polo que se aproban os estatutos da Real Academia Galega.

O 25 de agosto de 1906 o rei Afonso XIII ratificou en Donostia o Real decreto, publicado na Gaceta de Madrid o 2 de setembro dese mesmo ano, polo que se aprobaban os estatutos da Academia Galega e se concedía o título de Real. O 12 de setembro apróbase a Real orde que dispón a publicación dos estatutos, o que se leva a cabo na Gaceta unha semana despois.

Inclúese tamén neste volume o regulamento interior, aprobado o 14 de setembro de 1905, o Reglamento de la Sociedad Gallega de Excursiones, aprobado once días despois, e mais unha lista completa e actualizada de académicas e académicos, así como os membros da xunta de goberno e a listaxe de académicos falecidos.

Contido:

Estatutos de la Real Academia Gallega de la Coruña
Reglamento interior
Reglamento de la Sociedad Gallega de Excursiones
Lista de Académicos

Elogio de Fray Martín Sarmiento

Antolín López Peláez — 1910-01-01

Discurso lido polo excelentísimo e ilustrísimo señor don Antolín López Peláez na reunión literaria celebrada na súa honra pola Real Academia Galega. O solemne acto celebrouse o 14 de agosto de 1910 no Salón de festas da Reunión de Artesáns da Coruña.

Na súa alocución, o bispo de Jaca e membro correspondente da Real Academia Galega tratou a figura do Padre Sarmiento, sobre quen xa publicara dúas obras en Biblioteca Gallega nos anos 1895 e 1910. O volume inclúe unha lista coas obras de Martín Sarmiento, tanto as editadas como as inéditas e as perdidas.

Discursos leídos ante la Real Academia Gallega en la recepción pública del señor D. Manuel Díez Sanjurjo

Manuel Díez Sanjurjo — 1908-01-01

Discurso lido polo ilustrísimo señor don Manuel Díez Sanjurjo no acto da súa recepción como membro numerario da Academia, e resposta do excelentísimo señor don Francisco Tettamancy.

O solemne acto académico celebrouse o 20 de xuño de 1908 no Salón de actos do Concello de Ourense.

No discurso, titulado “Epílogo de la historia del fuero de Allariz”, o enxeñeiro e arqueólogo analiza o foro dado á vila de Allariz, que estudaba o seu amigo Arturo Vázquez Núñez. O volume inclúe unha imaxe deste documento. A disertación do novo académico remata cun poema de Salvador Golpe. Pola súa banda, a resposta de Francisco Tettamancy versa sobre a historia dos foros municipais galegos e a sociedade medieval.

Antiguallas de Galicia

Andrés Martínez Salazar — 1907-01-01

Conferencia impartida por Andrés Martínez Salazar na xunta ordinaria da Real Academia Galega o día 3 de xuño de 1907.

Neste texto, subtitulado “Apuntes acerca del origen e historia del artículo definido gallego-portugués”, o director do Arquivo do Reino de Galicia analiza diversos documentos medievais, referíndose a aspectos de campos da gramática, a etimoloxía ou a onomástica. Conta con referencias bibliográficas a diversas publicacións contemporáneas.

Discurso leído en La Coruña el día 30 de septiembre de 1906 en la solemne inauguración de la Real Academia Gallega

Leandro de Saralegui y Medina — 1906-01-01

Discurso lido polo excelentísimo señor don Leandro de Saralegui Medina.

O solemne acto académico en que foi pronunciado celebrouse o 30 de setembro de 1906 no Salón de festas da Reunión de Artesáns da Coruña.

Esta foi a conferencia lida na sesión inaugural da Real Academia Galega.

O militar e historiador tudense comeza a súa disertación xustificando a necesidade dunha Academia Galega. A continuación fala da influencia que tivo na comarca de Ferrol a guerra civil castelá entre Pedro I e o seu irmán Henrique de Trastámara. A historia de Ferrolterra, onde De Saralegui residía desde 1854, aparecera xa tratada en diversas obras súas.